Ο πρόεδρος του Χάρβαρντ Άλαν Γκάρμπερ πριν από τις τελετές αποφοίτησης τον Μάιο του 2024 [Αρχείο: Brian Snyder/Reuters]
Ένα μήνα μετά την υποχώρηση του Columbia στις απαιτήσεις του Τραμπ, το Πανεπιστήμιο Harvard δηλώνει ότι δεν θα τις αποδεχτεί. Δείτε πώς εξελίχθηκε η σύγκρουση.
Η εκστρατεία του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να πιέσει τα πανεπιστήμια να εγκαταλείψουν τις πολιτικές ποικιλομορφίας, ισότητας και ένταξης (DEI), καθώς και να τιμωρήσουν τους φοιτητές διαδηλωτές, συνάντησε την ισχυρότερη μέχρι στιγμής αντίδραση, όταν το Πανεπιστήμιο Harvard απέρριψε μια σειρά αιτημάτων από την κυβέρνησή του.
Η απόφαση της Δευτέρας προκάλεσε άμεσα την αντίδραση του Υπουργείου Παιδείας των ΗΠΑ, το οποίο «πάγωσε» σχεδόν 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε ομοσπονδιακή χρηματοδότηση προς το Harvard – ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών.
Σε ανάρτησή του την Τρίτη το πρωί στην πλατφόρμα του Truth Social, ο Τραμπ κατηγόρησε το Harvard ότι προωθεί «πολιτικές, ιδεολογικές και τρομοκρατικά εμπνευσμένες» ιδέες αντί να ενεργεί προς το δημόσιο συμφέρον.
Τι ακριβώς ζητούσε η κυβέρνηση Τραμπ από το Harvard;
Οι επικεφαλής του Υπουργείου Παιδείας, του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών και της Γενικής Διοίκησης Υπηρεσιών των ΗΠΑ υπέγραψαν από κοινού επιστολή προς το Harvard την Παρασκευή. Σε αυτήν, ισχυρίζονταν ότι «το Harvard τα τελευταία χρόνια έχει αποτύχει να ανταποκριθεί τόσο στις πνευματικές όσο και στις πολιτικές συνθήκες για τις οποίες δικαιολογείται η ομοσπονδιακή επένδυση».
Ακολούθησε μια λίστα απαιτήσεων που το πανεπιστήμιο του Cambridge, στη Μασαχουσέτη, καλούνταν να ικανοποιήσει. Ανάμεσα στα βασικά σημεία περιλαμβάνονταν τα εξής:
- Προώθηση καθηγητών που είναι ευθυγραμμισμένοι με τις απαιτήσεις της κυβέρνησης Τραμπ όπως αυτές διατυπώθηκαν στην επιστολή, και «περιορισμός της επιρροής» των μελών ΔΕΠ και διοικητικών στελεχών που θεωρούνται «πιο αφοσιωμένοι στον ακτιβισμό παρά στην ακαδημαϊκή έρευνα».
- Τερματισμός κάθε μορφής θετικής δράσης (affirmative action) τόσο στις προσλήψεις διδακτικού προσωπικού όσο και στις φοιτητικές εισαγωγές μέχρι τον Αύγουστο. Παράλληλα, η επιστολή απαιτούσε από το πανεπιστήμιο να διασφαλίσει την «ποικιλομορφία απόψεων», καταργώντας κάθε κριτήριο στις διαδικασίες εισαγωγής και προσλήψεων που λειτουργεί ως «ιδεολογικό τεστ».
- Αλλαγή της διαδικασίας εισαγωγής φοιτητών, ώστε να αποτρέπεται η είσοδος αλλοδαπών φοιτητών που είναι «εχθρικοί προς τις αμερικανικές αξίες», συμπεριλαμβανομένων φοιτητών που υποστηρίζουν την τρομοκρατία ή τον αντισημιτισμό. Η επιστολή δεν όριζε επακριβώς τι εννοεί με τον όρο «αμερικανικές αξίες». Για το ακαδημαϊκό έτος 2024-2025, στο Harvard φοιτούν 6.793 διεθνείς φοιτητές, που αποτελούν το 27,2% του συνολικού πληθυσμού — ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το λιγότερο από 20% που ήταν το 2006-2007.
- Αναθεώρηση των πειθαρχικών κανονισμών και απαγόρευση της αναγνώρισης ή χρηματοδότησης φοιτητικών συλλόγων που προωθούν «εγκληματική δραστηριότητα, παράνομη βία ή παράνομη παρενόχληση».
- Καθολική απαγόρευση μάσκας με άμεση εφαρμογή και σοβαρές ποινές για παραβάσεις, που δεν θα είναι κατώτερες της αναστολής φοίτησης, ως απάντηση στις πρόσφατες διαδηλώσεις φοιτητών με καλυμμένα πρόσωπα. Η επιστολή δεν ανέφερε καμία εξαίρεση στον κανόνα, όπως για λόγους υγείας.
- Κλείσιμο όλων των προγραμμάτων και γραφείων ποικιλομορφίας, ισότητας και ένταξης (DEI) καθώς και εφαρμογή οργανωτικών μεταρρυθμίσεων με στόχο τη διαφάνεια απέναντι στις ομοσπονδιακές ρυθμιστικές αρχές, ήταν μεταξύ των τελικών απαιτήσεων της κυβέρνησης Τραμπ. Στο Harvard δόθηκε διορία μέχρι τον Αύγουστο για να εφαρμόσει αυτές τις αλλαγές.Πρόκειται για τη δεύτερη επίσημη επιστολή της κυβέρνησης Τραμπ προς το Harvard. Η πρώτη είχε σταλεί στις 3 Απριλίου και καλούσε το πανεπιστήμιο να απαγορεύσει τις μάσκες προσώπου και να αναμορφώσει ακαδημαϊκά τμήματα που – κατά τους συντάκτες της – είχαν επιδείξει προκατάληψη κατά των Εβραίων. Οι κατηγορίες περί αντισημιτισμού έχουν διατυπωθεί κατά πολλών πανεπιστημίων και κολλεγίων στις ΗΠΑ, ειδικά μετά τις μαζικές φοιτητικές κινητοποιήσεις κατά του πολέμου στη Γάζα.
Πώς απάντησε το Harvard;
Οι νομικοί εκπρόσωποι του πανεπιστημίου απάντησαν ότι το Harvard απορρίπτει τις απαιτήσεις της κυβέρνησης Τραμπ, θεωρώντας ότι παραβιάζουν τα συνταγματικά του δικαιώματα όπως κατοχυρώνονται από την Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ. Η εν λόγω τροπολογία προστατεύει την ελευθερία του λόγου, της έκφρασης και του συνέρχεσθαι.
Το πανεπιστήμιο δήλωσε επίσης ότι αντιτίθεται κατηγορηματικά στον αντισημιτισμό και συνεχίζει να εφαρμόζει δομικές αλλαγές ώστε να διασφαλίσει ένα περιβάλλον φιλόξενο και υποστηρικτικό για όλους τους φοιτητές.
Σε ξεχωριστή επιστολή που δημοσιεύτηκε online τη Δευτέρα και φέρει την υπογραφή του Πρύτανη Άλαν Γκάρμπερ, τονίζεται ότι η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση έχει οδηγήσει σε έρευνα και καινοτομία στους τομείς της επιστήμης και της ιατρικής. «Αυτές οι καινοτομίες έχουν κάνει αμέτρητους ανθρώπους στη χώρα μας και σε όλο τον κόσμο πιο υγιείς και πιο ασφαλείς», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η επιστολή του Harvard αναφέρεται επίσης στις κυβερνητικές απειλές για απόσυρση ομοσπονδιακής χρηματοδότησης από διάφορα πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου, με αφορμή καταγγελίες για αντισημιτισμό στους πανεπιστημιακούς χώρους. Στο κείμενο τονίζεται ότι η αποχώρηση της κυβέρνησης από τέτοιες συμφωνίες χρηματοδότησης «θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο την υγεία και ευημερία εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά και την οικονομική ασφάλεια και ζωντάνια του έθνους μας».
Παρόλο που ορισμένες από τις απαιτήσεις της κυβέρνησης αφορούν τον αγώνα κατά του αντισημιτισμού, «η πλειονότητα των απαιτήσεων συνιστά άμεση κρατική παρέμβαση στις ‘πνευματικές συνθήκες’ του Harvard», ανέφερε χαρακτηριστικά η επιστολή.
Ο Πρύτανης Άλαν Γκάρμπερ δήλωσε κατηγορηματικά:
«Το Πανεπιστήμιο δεν θα παραδώσει την ανεξαρτησία του, ούτε θα απεμπολήσει τα συνταγματικά του δικαιώματα.»Στο μεταξύ, το παράρτημα του Harvard της Αμερικανικής Ένωσης Πανεπιστημιακών Καθηγητών (AAUP) κατέθεσε αγωγή σε ομοσπονδιακό δικαστήριο στη Βοστώνη την Παρασκευή. Στην αγωγή κατηγορείται η κυβέρνηση Τραμπ για «παράνομη και πρωτοφανή κατάχρηση της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης και των εργαλείων επιβολής των πολιτικών δικαιωμάτων» με σκοπό την υπονόμευση της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της ελευθερίας του λόγου στα πανεπιστήμια.
Σε νέα διαδικτυακή του ανάρτηση, ο Τραμπ έγραψε:
«Ίσως το Harvard πρέπει να χάσει το καθεστώς του ως φοροαπαλλασσόμενος οργανισμός και να φορολογηθεί ως πολιτική οντότητα, αν συνεχίσει να προωθεί πολιτικά, ιδεολογικά και τρομοκρατικά εμπνευσμένα/υποστηριζόμενα ‘μιάσματα’; Να θυμάστε, η φοροαπαλλαγή εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τη δράση προς το δημόσιο συμφέρον!»Το υπόβαθρο της σύγκρουσης: Πώς φτάσαμε ως εδώ
Η ένταση μεταξύ του Harvard και της κυβέρνησης Τραμπ δεν ξεκίνησε από το πουθενά – έχει τις ρίζες της στα γεγονότα που ξέσπασαν με φόντο τον πόλεμο στη Γάζα και τις αντιδράσεις που αυτός πυροδότησε στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ.
Τον Ιανουάριο του 2024, ο Πρύτανης Άλαν Γκάρμπερ δημιούργησε προεδρικές επιτροπές εντός του πανεπιστημίου, με στόχο την αντιμετώπιση του αντισημιτισμού και την καταπολέμηση της προκατάληψης κατά Μουσουλμάνων και Αράβων, καθώς ο πόλεμος Ισραήλ–Γάζας προκαλούσε έντονες πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις σε πανεπιστημιακούς χώρους παγκοσμίως – και ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τον Απρίλιο του 2024, φοιτητές που στήριζαν το παλαιστινιακό ζήτημα δημιούργησαν καταυλισμό διαμαρτυρίας εντός του campus του Harvard, με την επωνυμία Harvard Out of Occupied Palestine (HOOP). Οι διαδηλωτές ζητούσαν από το πανεπιστήμιο να αποσύρει τις επενδύσεις του από εταιρείες όπλων και από επιχειρήσεις που σχετίζονται με το Ισραήλ.
Ο Γκάρμπερ τότε είχε δηλώσει πως οι ενέργειες της HOOP διατάραξαν την εκπαιδευτική λειτουργία του πανεπιστημίου. Τον Μάιο, το Harvard και οι διαδηλωτές ανακοίνωσαν ότι είχαν καταλήξει σε συμφωνία για τον τερματισμό του καταυλισμού — ωστόσο, τα δύο μέρη παρουσίασαν διαφορετικές εκδοχές για τους όρους της συμφωνίας.
Αυτή η κλιμακούμενη ένταση, σε συνδυασμό με τη γενικευμένη πολιτική πίεση της κυβέρνησης Τραμπ σε θέματα λόγου, διαμαρτυρίας και ιδεολογικής καθαρότητας στα πανεπιστήμια, δημιούργησε το εκρηκτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίσσεται η σημερινή σύγκρουση.
Πίεση χωρίς προηγούμενο: Τι συμβαίνει στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ πέρα από το Harvard
Το Harvard διαθέτει το μεγαλύτερο πανεπιστημιακό ταμείο (endowment) στον κόσμο, που ανήλθε στα 53,2 δισ. δολάρια το 2024. Παρ’ όλα αυτά, το 70% των ετήσιων διανομών του ταμείου προορίζεται για σκοπούς που καθορίζονται από τους ίδιους τους δωρητές – κάτι που περιορίζει την ευελιξία του ιδρύματος σε περιόδους κρίσης.
Το 2024, σύμφωνα με τη φοιτητική εφημερίδα Harvard Crimson, οι δωρεές προς το ταμείο μειώθηκαν κατά 151 εκατομμύρια δολάρια, καθώς αρκετοί δισεκατομμυριούχοι δωρητές διέκοψαν τη χρηματοδότηση διαμαρτυρόμενοι για την «ανεπαρκή αντίδραση» του πανεπιστημίου στις κατηγορίες για αντισημιτισμό στο campus.
Harvard πρώτο στην αντίσταση, όχι στον στόχο
Το Harvard μπορεί να είναι το πρώτο πανεπιστήμιο που αρνείται επίσημα τις απαιτήσεις της κυβέρνησης Τραμπ, αλλά δεν είναι το πρώτο Ivy League ίδρυμα που στοχοποιείται.
Το Columbia University της Νέας Υόρκης υπήρξε το επίκεντρο των διαδηλώσεων υπέρ της Παλαιστίνης στις ΗΠΑ το 2024. Στις 30 Απριλίου, φοιτητές κατέλαβαν το Hamilton Hall, ένα από τα πιο συμβολικά κτήρια του campus. Το πανεπιστήμιο κάλεσε την Αστυνομία της Νέας Υόρκης (NYPD), η οποία εισέβαλε στο campus και κατέστειλε βίαια τις φοιτητικές διαδηλώσεις.
Τον Φεβρουάριο του 2025, η κυβέρνηση Τραμπ απέσυρε τη χρηματοδότηση 400 εκατομμυρίων δολαρίων από το Columbia, κατηγορώντας το για «αποτυχία προστασίας των Εβραίων φοιτητών από αντισημιτική παρενόχληση».
Τον Μάρτιο, πράκτορες της Immigration and Customs Enforcement (ICE) συνέλαβαν τον Mahmoud Khalil, απόφοιτο και ηγετική φυσιογνωμία των φοιτητικών κινητοποιήσεων, ο οποίος είχε διαπραγματευτεί με τη διοίκηση του Columbia κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων. Μόλις λίγες μέρες πριν, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ανακάλεσε τη βίζα της Ranjani Srinivasan, υποψήφιας διδάκτορος στον πολεοδομικό σχεδιασμό. Το Columbia την διέγραψε από τα μητρώα και εκείνη εγκατέλειψε τις ΗΠΑ με προορισμό τον Καναδά λίγο πριν την απέλαση.
- Αυτό το μοτίβο δείχνει πως η πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ έχει μετατρέψει την τριτοβάθμια εκπαίδευση σε χώρο ιδεολογικής αντιπαράθεσης, με μέσα πίεσης που κυμαίνονται από οικονομικές κυρώσεις μέχρι ποινικές διώξεις και παρεμβάσεις στη μεταναστευτική πολιτική.
Κλιμάκωση χωρίς όρια: Πώς η κυβέρνηση Τραμπ αναδιαμορφώνει την τριτοβάθμια εκπαίδευση στις ΗΠΑ
Η επίθεση στις ακαδημαϊκές ελευθερίες δεν περιορίστηκε στο Harvard και στο Columbia. Αντιθέτως, τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρείται μια συστηματική πίεση από την κυβέρνηση Τραμπ σε όλο το φάσμα της αμερικανικής πανεπιστημιακής κοινότητας, με χρήση τόσο οικονομικών όσο και κατασταλτικών μηχανισμών.
Columbia: Από την καταστολή στις παραχωρήσεις
Στις 13 Μαρτίου, η Κοινή Ομάδα Δράσης για την Καταπολέμηση του Αντισημιτισμού της κυβέρνησης Τραμπ απέστειλε επιστολή στο Columbia University με εννέα απαιτήσεις για να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με στόχο την επανέναρξη της χρηματοδότησης.
Στις 18 Μαρτίου, το Columbia αποδέχτηκε πλήρως τις απαιτήσεις.
Σύμφωνα με νέο υπόμνημα του πανεπιστημίου:
Οι διαδηλωτές φοιτητές θα είναι υποχρεωμένοι να επιδεικνύουν πανεπιστημιακή ταυτότητα εάν τους ζητηθεί.
Απαγορεύονται οι μάσκες προσώπου όταν χρησιμοποιούνται για απόκρυψη ταυτότητας – με εξαίρεση λόγους υγείας ή θρησκείας.
Το πανεπιστήμιο προσέλαβε 36 ιδιωτικούς φρουρούς με δικαίωμα σύλληψης φοιτητών.
Το Columbia συνεχίζει να συνεργάζεται με την Αστυνομία της Νέας Υόρκης (NYPD) για επιπλέον μέτρα ασφαλείας.
Πολιορκία Ivy League: Περικοπές χρηματοδότησης και κρατική επιτήρηση
Εκτός από το Harvard και το Columbia, η κυβέρνηση Τραμπ έχει πλέον παγώσει ή αναστείλει τη χρηματοδότηση στα Princeton, Cornell και Northwestern. Τα πανεπιστήμια έχουν αντιδράσει με ανακοινώσεις δυσαρέσκειας, επισημαίνοντας ότι η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση είναι κρίσιμη για την επιστημονική έρευνα.
Η «βόμβα» του Υπουργείου Ενέργειας: Καθολικό πλαφόν στις έμμεσες δαπάνες
Στις 11 Απριλίου, το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, το οποίο χρηματοδοτεί σημαντικό μέρος της πανεπιστημιακής έρευνας, ανακοίνωσε καθολικό πλαφόν στις έμμεσες δαπάνες των ερευνητικών προγραμμάτων (π.χ. διοικητικά έξοδα, λειτουργικές ανάγκες).
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η απόφαση αυτή θα εξοικονομήσει 405 εκατ. δολάρια ετησίως για τον κρατικό προϋπολογισμό.
Η ακαδημαϊκή κοινότητα αντεπιτίθεται: Μαζική αγωγή κατά του πλαφόν
Εννέα πανεπιστήμια και τρεις κορυφαίοι θεσμικοί φορείς της ανώτατης εκπαίδευσης έχουν καταθέσει αγωγή κατά του πλαφόν, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζει την ακαδημαϊκή αυτονομία και βάζει σε κίνδυνο την ποιότητα της έρευνας.
Οι ενάγοντες περιλαμβάνουν:
Brown University
California Institute of Technology (Caltech)
Cornell University
Massachusetts Institute of Technology (MIT)
Princeton University
University of Michigan
Michigan State University
University of Rochester
University of Illinois
…καθώς και:
Association of American Universities
American Council on Education
Association of Public and Land-Grant Universities
Αντιδράσεις στη σύγκρουση Harvard–Τραμπ: Η πολιτική και κοινωνική αντήχηση
Η στάση του Harvard απέναντι στις πιέσεις της κυβέρνησης Τραμπ προκάλεσε κύμα αντιδράσεων – από έντονες πολιτικές δηλώσεις μέχρι χειροκροτήματα από την πανεπιστημιακή κοινότητα και ακτιβιστές των πολιτικών ελευθεριών.
Ο Μπέρνι Σάντερς στηρίζει Harvard: “Όχι στον αυταρχισμό του Τραμπ”
Ο Γερουσιαστής του Βερμόντ, Bernie Sanders, σχολίασε την υπόθεση τη Δευτέρα με ανάρτηση στον Χ (πρώην Twitter):
«Συγχαρητήρια στο Harvard που αρνήθηκε να απεμπολήσει τα συνταγματικά του δικαιώματα μπροστά στον αυταρχισμό του Τραμπ.»Η δήλωση του Σάντερς αντήχησε σε χιλιάδες κοινοποιήσεις και αναδημοσιεύσεις, ειδικά σε προοδευτικούς και φοιτητικούς κύκλους. Στην ουσία, ο Sanders κατέστησε σαφές πως βλέπει τη σύγκρουση ως πολιτική μάχη για τις θεμελιώδεις ελευθερίες – και όχι απλώς ως διοικητική διαφωνία.
Πανεπιστημιακοί: Σημαία για την ακαδημαϊκή ελευθερία
Πολλοί ακαδημαϊκοί, τόσο από το ίδιο το Harvard όσο και από άλλα ιδρύματα (MIT, Berkeley, NYU), επαίνεσαν την απόφαση του πανεπιστημίου, χαρακτηρίζοντάς την ως ορόσημο για την ανεξαρτησία της γνώσης απέναντι στην πολιτική εργαλειοποίηση.
Το παράρτημα της Αμερικανικής Ένωσης Πανεπιστημιακών Καθηγητών που κατέθεσε αγωγή, δήλωσε:
“Η κυβέρνηση δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τη χρηματοδότηση ως μαστίγιο για να επιβάλλει ιδεολογική συμμόρφωση. Το Harvard είπε το προφανές: η ελευθερία σκέψης δεν εκβιάζεται.”
Αντίλογος από συντηρητικούς κύκλους
Από την άλλη πλευρά, αρκετά συντηρητικά think tanks και δημοσιογράφοι, όπως ο Ben Shapiro και οργανώσεις όπως η Heritage Foundation, κατηγόρησαν το Harvard για «ιδεολογική μονομέρεια» και «συγκάλυψη εξτρεμιστικών απόψεων».
Ο ίδιος ο Τραμπ, στην Truth Social, είχε ήδη καλέσει το Κογκρέσο να αφαιρέσει το φορολογικό καθεστώς μη κερδοσκοπικού οργανισμού από το Harvard, χαρακτηρίζοντάς το «πολιτικό όργανο με τρομοκρατικά υπονοούμενα».
- Ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, ανάρτησε την Τρίτη: «Το Χάρβαρντ έδωσε το παράδειγμα για άλλα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης – απορρίπτοντας μια παράνομη και άτσαλη προσπάθεια φίμωσης της ακαδημαϊκής ελευθερίας.»
- Η κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, Maura Healey, ανάρτησε δήλωση στην πλατφόρμα X, συγχαίροντας το Χάρβαρντ επειδή «αντιστάθηκε στην προκλητική προσπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ να εκφοβίσει τα σχολεία και να χρησιμοποιήσει το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ ως όπλο, υπό το ψευδές πρόσχημα των πολιτικών δικαιωμάτων».
- aljazeera.com
