Επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο η συζήτηση για έκδοση κοινών ευρωομολόγων. Και αυτή τη φορά είναι πρόθυμοι και οι Γερμανοί
Νατάσα Στασινού • nstasinou@naftemporiki.gr
Σαστισμένη, παγωμένη, μουδιασμένη. Αυτή ήταν η πρώτη αντίδραση της Ευρώπης στην επιχείρηση «σοκ και δέος» των ΗΠΑ. Θα μείνει εκεί; Δεν θα περάσει στην αντεπίθεση (ή έστω σε πιο πειστική άμυνα); Και το ακόμη πιο σημαντικό. Μπορεί να το κάνει;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση – όσο και εάν λοιδορείται (συχνά όχι αδίκως) για τα αργά αντανακλαστικά, τις κακοφωνίες, τη δυσκινησία, την απουσία αποφασιστικότητας και ηγετικών μορφών, δεν παύει να είναι ένα μπλοκ 27 κρατών, που όταν δρα ενωμένο δρα πολύ πιο αποτελεσματικά από ό,τι οποιοδήποτε μέλος του μεμονωμένα
Σαστισμένη, παγωμένη, μουδιασμένη. Αυτή ήταν η πρώτη αντίδραση της Ευρώπης στην επιχείρηση «σοκ και δέος» των ΗΠΑ. Θα μείνει εκεί; Δεν θα περάσει στην αντεπίθεση (ή έστω σε πιο πειστική άμυνα); Και το ακόμη πιο σημαντικό. Μπορεί να το κάνει;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση – όσο και εάν λοιδορείται (συχνά όχι αδίκως) για τα αργά αντανακλαστικά, τις κακοφωνίες, τη δυσκινησία, την απουσία αποφασιστικότητας και ηγετικών μορφών, δεν παύει να είναι ένα μπλοκ 27 κρατών, που όταν δρα ενωμένο δρα πολύ πιο αποτελεσματικά από ό,τι οποιοδήποτε μέλος του μεμονωμένα
Δεν έχει καταφέρει ποτέ να αποκτήσει πραγματικά ενιαία εξωτερική πολιτική, ενώ για την άμυνά της είχε μάθει επί δεκαετίες να στηρίζεται στους Αμερικανούς. Τώρα συνειδητοποιεί ότι αυτό πολύ απλά δεν λειτουργεί. Θα πρέπει να υπερασπιστεί η ίδια την ασφάλεια, τα σύνορα και τις αξίες της. Αλλά για να το κάνει χρειάζεται χρήμα.
Στη νέα σημερινή Σύνοδο, που έχει συγκαλέσει στο Παρίσι ο Εμανουέλ Μακρόν, και στην οποία θα συμμετάσχει και ο (...) πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης με βιντεοσύνδεση, όλα τα τα παραπάνω θα τεθούν επί τάπητος. Οι πηγές χρηματοδότησης είναι από τα θέματα, που θα ξεχωρίσουν.
Το Bloomberg υπολόγισε πρόσφατα πως για να προαστατεύσει εαυτόν και να στηρίξει την Ουκρανία η ΕΕ θα χρειαστεί μέσα στα επόμενα 10 χρόνια περισσότερα από 3,1 τρισ. ευρώ. Το ποσό αυτό προκύπτει από την αναγκαία αύξηση των αμυντικών δαπανών, τα έργα ανοικοδόμησης ή ακόμη και την αποστολή ειρηνευτικής δύναμης.
Το παράδειγμα της πανδημίας
Ακόμη και εάν θεωρηθεί η εκτίμηση αυτή υπερβολική, είναι βέβαιο πως οι Ευρωπαίοι θα χρειαστούν τεράστια κεφάλαια. Πού θα τα βρουν; Στις αγορές. Και εφόσον το αποφασίσει, η ΕΕ στο μέτωπο αυτό έχει στα χέρια της ένα «μπαζούκα»: τα κοινά ευρω-ομόλογα.
Η έκδοση χρέους ως ενιαία οντότητα ήταν κάποτε ταμπού. Αυτό το ταμπού έσπασε – παρά τις ισχυρές γερμανικές ενστάσεις – την περίοδο της πανδημίας του Covid -19. Η «εισβολή» του νέου κορωνοϊού στη ζωή μας ήταν ένα σοκ, που ξύπνησε την ΕΕ και την ανάγκασε να κάνει αυτό το άλμα προς την κατεύθυνση της δημοσιονομικής ενοποίησης, που λίγοι πίστευαν ότι είναι δυνατό. Τότε εκδόθηκαν κοινά ευρωομόλογα για να θωρακιστεί η Ένωση και να διατηρήσει τις θέσεις εργασίας της. Θεωρήθηκε μία κατάσταση «εξαίρεσης» και έτσι έκτοτε το ισχυρότατο αυτό όπλο έμεινε ανεκμετάλλευτο. Τώρα μπροστά στο νέο – ακόμη ισχυρότερο – γεωπολιτικό σοκ ίσως οπλίσει και πάλι.
Στη Σύνοδο του Παρισιού, που συγκάλεσε εκτάκτως ο Εμανουέλ Μακρόν, παρόλο που τα κοινά ομόλογα δεν συζητήθηκαν ρητά, μπήκαν εμμέσως στο τραπέζι. Σύμφωνα με πληροφορίες κανείς δεν ήταν αρνητικός. Ο Πολωνός Πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ δήλωσε ότι νέα χρηματοδοτικά μέτρα θα παρουσιαστούν εγκαίρως για τη Σύνοδο κορυφής της 20-21 Μαρτίου.
«Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, πιστεύω ότι ήρθε η ώρα να ληφθούν ιστορικές αποφάσεις», δήλωσε σε συνέντευξή του στο Bloomberg ο Γάλλος Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μπενζαμέν Χαντάντ. «Και πράγματι, το ζήτημα των ευρωομολόγων, για παράδειγμα, είναι ένας από τους μηχανισμούς που πρέπει να συζητήσουμε».
Η ρήτρα εξαίρεσης και άλλοι διαθέσιμοι μηχανισμοί
Οι επιλογές χρηματοδότησης που συζητούνται περιλαμβάνουν και την ενεργοποίηση μιας ρήτρας εξαίρεσης από τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, ώστε οι χώρες να μπορούν να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες, χωρίς να παραβιάζουν τους κανονισμούς του μπλοκ. Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πρότεινε την ενεργοποίηση αυτού του μηχανισμού την περασμένη εβδομάδα, σε ομιλία της στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου.
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομίας, Βάλντις Ντομπρόβσκις, από την πλευρά του τόνισε ότι η ΕΕ «θα βρει τρόπους» να υποστηρίξει τις εθνικές αμυντικές δαπάνες. «Αυτή τη στιγμή εξετάζουμε περισσότερη ευελιξία όσον αφορά τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες για την άμυνα και πώς να εφαρμόσουμε τη ρήτρα εξαίρεσης που έχουμε στη νομοθεσία μας», δήλωσε τη Δευτέρα στις Βρυξέλλες.
Άλλες επιλογές περιλαμβάνουν την ανακατεύθυνση υπαρχόντων πόρων, όπως τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης από την πανδημία, για τη χρηματοδότηση της άμυνας, σύμφωνα με το Bloomberg που επικαλείτα άτομα που γνωρίζουν το θέμα.
Μία μίνι ομάδα για έκδοση χρέους;
Ένα από τα σενάρια που έχουν ακουστεί είναι και εκείνο που θέλει μία μικρότερη ομάδα χωρών να προχωρούν από κοινού στην έκδοση χρέους, αντί να περιμένουν συμφωνία και των 27 κρατών – μελών, ώστε να αποφευχθούν μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις και καθυστερήσεις.
Η Γερμανίδα Υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ δήλωσε το Σαββατοκύριακο ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένα σημαντικό σχέδιο για την ενίσχυση της άμυνας, αναφέροντας: «Όπως με το ευρώ ή την κρίση του κορονοϊού, υπάρχει τώρα ένα χρηματοδοτικό πακέτο για την ασφάλεια της Ευρώπης».
Τίποτα βεβαίως δεν μπορεί να ανακοινωθεί επισήμως πριν από τις γερμανικές εκλογές της Κυριακής, ώστε να αποφευχθεί η πολιτική αντιπαράθεση.
