Συνέντευξη στον Θοδωρή Λαΐνα • tlainas@naftemporiki.gr
Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός αναλυτής για να αντιληφθεί ότι η οργάνωση αλλά και τα μέσα που πρέπει να διαθέτει ένας στρατός καθώς πλησιάζουμε στο τέλος της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα περνάει οριζοντίως και καθέτως από την ραγδαία εξέλιξη στη βιομηχανία της τεχνολογίας.
Διαδίκτυο, υπερυπολογιστές, δορυφορικά συστήματα, drones, αντιπυραυλικοί θόλοι, τεχνητή νοημοσύνη, κβαντική κρυπτογράφηση και κάθε είδους τεχνολογίες αιχμής αποτελούν τα εργαλεία των σύγχρονων ενόπλων δυνάμεων.
Σε ποια θέση βρίσκεται σε αυτή την μετάβαση η Ελλάδα; Πώς σχεδιάζεται η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις;
Ο κ. Παντελής Τζωρτζάκης Διευθύνοντας Σύμβουλος του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ) αναλύει στο Naftemporiki.gr το πλαίσιο και τους στόχους του στρατηγικού σχεδιασμού για την ενίσχυση της αμυντικής τεχνολογίας και τη βελτίωση των αμυντικών ικανοτήτων της Ελλάδας.
Πώς και με ποια στόχευση αποφασίστηκε η δημιουργία του ΕΛΚΑΚ; Ποια ήταν η ανάγκη για την ίδρυση του;
Η δημιουργία του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ) ανήκει στο πλαίσιο ενός νέου στρατηγικού σχεδιασμού για την ενίσχυση της αμυντικής τεχνολογίας και τη βελτίωση των αμυντικών ικανοτήτων της Ελλάδας. Δεν θα πρέπει βεβαίως να ξεχνάμε και τις έντονες γεωπολιτικές και ενεργειακές ανακατατάξεις που έχουν διαμορφώσει ένα ιδιαίτερα ασταθές και απρόβλεπτο περιβάλλον ασφαλείας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι εξελίξεις αυτές καθιστούν αναγκαία την προσαρμογή της χώρας σε νέες τεχνολογικές και στρατηγικές απαιτήσεις για την ενίσχυση της άμυνας της.
Η απόφαση αυτή θέτει συγκεκριμένους στόχους και βασίζεται σε αρκετές παραμέτρους που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις της άμυνας και της ασφάλειας. Η κρίση στην Ουκρανία ανέδειξε τη σημασία της τεχνολογικής υπεροχής και τη σημασία της καινοτομίας στον αμυντικό τομέα. Η σύγκρουση αυτή δεν αφορά μόνο τις παραδοσιακές στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά και τις νέες υβριδικές μορφές πολέμου όπως οι κυβερνοεπιθέσεις, οι παραβιάσεις υποδομών, η χρήση μη επανδρωμένων συστημάτων (drones) και ο ψηφιακός πόλεμος που υπονομεύουν την αμυντική ικανότητα μιας χώρας.
Η Ελλάδα, αντιλαμβανόμενη τις νέες μορφές απειλών, προετοιμάζεται κατάλληλα με την ανάπτυξη εγχώριων τεχνολογιών αιχμής που θα της επιτρέψουν να ανταπεξέλθει σε αντίστοιχες καταστάσεις. Το ΕΛΚΑΚ μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη τέτοιων τεχνολογιών, ενισχύοντας την άμυνα του κυβερνοχώρου, τη χρήση μη επανδρωμένων συστημάτων και άλλες καινοτόμες λύσεις για την προστασία της εθνικής ασφάλειας.
Η ίδρυση του ΕΛΚΑΚ δεν είναι απλά μια αμυντική επιλογή, αλλά μια στρατηγική κίνηση για την εξασφάλιση τεχνολογικής κυριαρχίας, την ανάπτυξη εγχώριων τεχνολογιών και θα επιτρέψει την αυτονομία σε κρίσιμους τομείς άμυνας, μειώνοντας την εξάρτηση της από εισαγόμενα συστήματα.. Σε έναν κόσμο όπου η άμυνα και η τεχνολογία γίνονται όλο και πιο αλληλένδετες, η ανάπτυξη εγχώριας καινοτομίας προσφέρει στην Ελλάδα την ευελιξία να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες άμυνας και ασφάλειας, ενώ ενισχύει και την ανταγωνιστικότητα της εγχώριας βιομηχανίας.
Ποια είναι η αποστολή του ΕΛΚΑΚ;
Η ίδρυση του ΕΛΚΑΚ αντανακλά την ανάγκη για τη δημιουργία ενός οικοσυστήματος καινοτομίας που θα συνδέει τους βασικούς φορείς που ασχολούνται με την έρευνα και την τεχνολογία. Την εγχώρια αμυντική βιομηχανία με τις startups για την προώθηση της καινοτομίας και την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών στον αμυντικό τομέα, με τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα για την ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας. Η δημιουργία δικτύων συνεργασίας μεταξύ αυτών των φορέων θεωρήθηκε κρίσιμη για την επίτευξη συνεργειών, τη μεταφορά τεχνογνωσίας και τη δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών προς όφελος της αμυντικής βιομηχανίας. Το παράδειγμα άλλων κρατών που έχουν ενσωματώσει επιτυχημένα κέντρα αμυντικής καινοτομίας αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την Ελλάδα. Κράτη όπως το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και η Γαλλία έχουν αναπτύξει ισχυρές συνέργειες μεταξύ αμυντικών φορέων, πανεπιστημίων και του ιδιωτικού τομέα για τη δημιουργία εγχώριας αμυντικής τεχνολογίας, και η Ελλάδα επιθυμεί να ακολουθήσει αυτή την κατεύθυνση.
Ένας επιπλέον στόχος του ΕΛΚΑΚ είναι η προώθηση τεχνολογιών διττής χρήσης, δηλαδή τεχνολογιών που μπορούν να έχουν τόσο στρατιωτική όσο και πολιτική χρήση. Αυτό παρέχει ευκαιρίες για την ανάπτυξη καινοτομιών που θα έχουν εφαρμογές πέρα από τον αμυντικό τομέα, ενισχύοντας παράλληλα την ελληνική οικονομία και τη βιομηχανία σε διάφορους τομείς. Μέσω της δημιουργίας του ΕΛΚΑΚ, η Ελλάδα στοχεύει στην ανάπτυξη προϊόντων, υπηρεσιών και αμυντικών τεχνολογιών που θα είναι ανταγωνιστικά και εξαγώγιμα σε διεθνείς αγορές, δημιουργώντας νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.
Ποια είναι η βασική τακτική που ακολουθείται στον ΕΛΚΑΚ; Αποφασίζει το ΕΛΚΑΚ ότι ενδιαφέρεται για κάποια τεχνολογία και έρχεται σε επαφή με όποιον μπορεί να την υλοποιήσει, δέχεται προτάσεις για νέες τεχνολογίες ή συμβαίνουν και τα δύο;
Η βασική τακτική που ακολουθείται στο Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ) είναι ένας συνδυασμός των δύο προσεγγίσεων. Αφενός, το ΕΛΚΑΚ καθορίζει στρατηγικές προτεραιότητες και τεχνολογικούς τομείς που θεωρεί κρίσιμους για την εθνική άμυνα όπως η κυβερνοασφάλεια, οι μη επανδρωμένες πλατφόρμες, και οι προηγμένες επικοινωνίες, λαμβάνοντας όμως συγχρόνως υπόψιν τις ανάγκες του ΕΣΣΠΕΑ και των επιχειρησιακών φορέων του ΥΠΕΘΑ. Αφετέρου, το ΕΛΚΑΚ είναι ανοιχτό σε προτάσεις από την αγορά και τα οικοσυστήματα καινοτομίας, δίνοντας τη δυνατότητα σε φορείς, επιχειρήσεις και ερευνητές να παρουσιάσουν τις ιδέες και τις τεχνολογικές τους λύσεις.
Με βάση αυτή τη λογική δραστηριοποιούμαστε γύρω από τρεις βασικούς άξονες:
- 1ος Άξονας: Προϊόντα που αναπτύσσονται αυτή τη στιγμή από το εγχώριο οικοσύστημα και επενδύοντας σε περαιτέρω ανάπτυξή τους μπορούν να καλύψουν μία ή περισσότερες επιχειρησιακές ανάγκες των Γενικών Επιτελείων.
Έχοντας συγκεντρώσει τις επιχειρησιακές ανάγκες των Γενικών Επιτελείων, το ΕΛΚΑΚ θα επικοινωνήσει τις ανάγκες αυτές στο εγχώριο οικοσύστημα, δηλαδή τους ειδικούς της βιομηχανίας, τις νεοφυείς επιχειρήσεις, τα ερευνητικά τεχνολογικά ιδρύματα και τα πανεπιστήμια, ώστε αυτοί με τη σειρά τους να μας προτείνουν ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος για να τις καλύψουμε. Στόχος μας είναι να εξετάσουμε τις δυνατότητες που έχουμε ως χώρα για να δημιουργήσουμε ή να αναπτύξουμε προϊόντα και υπηρεσίες που να καλύπτουν τόσο τις άμεσες επιχειρησιακές ανάγκες των Γενικών Επιτελείων, όσο και εφαρμογές διττής χρήσης.
* 2ος Άξονας: Προϊόντα τα οποία είναι ανεπτυγμένα σε μεγάλο βαθμό τεχνολογικής ετοιμότητας και μπορούν να καλύψουν μία ή περισσότερες επιχειρησιακές ανάγκες των Γενικών Επιτελείων.
Σε συνεργασία με τα ΑΣΕΙ καταγράφουμε και αξιολογούμε το εγχώριο οικοσύστημα αμυντικής τεχνολογίας με στόχο να καταγράψουμε σε μία βάση δεδομένων όλες τις δυνατότητες της εγχώριας βιομηχανίας ανά θεματική περιοχή του εθνικού σχεδίου έρευνας και ανάπτυξης (π.χ. κατασκευή αυτόνομων μη επανδρωμένων συστημάτων, σχεδίασης πολεμικών πλοίων, κ.ά.). Παράλληλα παραμένουμε ανοιχτοί στην επικοινωνία με το οικοσύστημα υποδεχόμενοι προτάσεις προγραμμάτων Ε&Α από εγχώριες οντότητες προκειμένου σε συνεργασία με το ΓΕΕΘΑ να αξιολογήσουμε το επιχειρησιακό πλεονέκτημα που μπορούν να δώσουν στην άμυνα της χώρας με προϊόντα, εφαρμογές και υπηρεσίες χαμηλού κόστους και υψηλής επιχειρησιακής αξίας και με δυνατότητες διττής χρήσης όπου είναι εφικτό.
* 3ος Άξονας: Ανάπτυξη προϊόντων με χρήση εργαλείων που προσφέρει η ΕΕ και το ΝΑΤΟ, καθώς και μέσω διμερών συνεργασιών με άλλες χώρες.
Ήδη η χώρα μας υποστηρίζει και συγχρηματοδοτεί έναν σημαντικό αριθμό προγραμμάτων Ε&Α μέσω του European Defence Fund. Αξιοποιώντας τα αποτελέσματα και την εμπειρία από τη μέχρι τώρα συμμετοχή των ελληνικών εταιρειών σε ευρωπαϊκές κοινοπραξίες και επενδύοντας περαιτέρω στην κατεύθυνση αυτή, μπορούμε να οδηγηθούμε σε παραγωγή νέων προϊόντων για να καλύψουμε μέρος των επιχειρησιακών μας αναγκών. Παράλληλα, διερευνούμε νέες συνεργασίες και με άλλες χώρες, αλλά και με εταιρείες του εξωτερικού για την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών αμυντικής τεχνολογίας και διττής χρήσης.
Συγχρόνως είναι σε εξέλιξη η στελέχωση μας για να καλύψει τις συγκεκριμένες κατευθύνσεις βγήκαμε και θα βγαίνουμε σε ανοικτή επικοινωνία με το οικοσύστημα Καινοτομίας για να αναζητήσουμε τρόπους επίλυσης συγκεκριμένων Επ/κων αναγκών η αρχική προσπάθεια αυτή έγινε στα πλαίσια της διεθνούς έκθεσης Θεσσαλονίκης και θα έχουμε την αρχική επιλογή λύσεων μέχρι τον ερχόμενο Δεκέμβριο. Η γνώση αυτή είναι πολύτιμος οδηγός για την γρήγορη και από αποτελεσματική αξιολόγηση διαφορετικών τεχνολογικών λύσεων που καλούνται να υπηρετήσουν τις επιχειρησιακές ανάγκες των ενόπλων δυνάμεων. Βασική μας αρχή θα είναι να περιγράψουμε την ανάγκη που θέλουμε να λύσουμε και να αφήσουμε τους ειδικούς της βιομηχανίας, των start up, και των πανεπιστήμιων να μας προτείνουν ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να το υλοποιήσουμε.
Πιστεύω είναι σημαντικό να συζητάμε για το ύφασμα και τα χαρακτηριστικά του υφάσματος και όχι για την ραπτομηχανή και τις τεχνικές λεπτομέρειες της ραπτομηχανής που θα μας φτιάξει το ύφασμα. Απλά θα ήθελα να τονίσω ότι το ΕΛΚΑΚ είναι μόλις 4 μηνών και έχει να αντιμετωπίσει τις άμεσες ανάγκες στελεχώσεις κυρία από τις ένοπλες δυνάμεις αλλά και από ειδικούς σε επενδύσεις και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες , να διαμορφώσει τους χώρους για την εγκατάσταση του και ταυτόχρονα να προχωρήσει στην έκδοση όλων των κανονιστικών διατάξεων που θα του επιτρέψουν να λειτουργήσει αποτελεσματικά . Η ταχύτητα και η στοχοπροσήλωση είναι βασική μας προτεραιότητα όταν έχουμε μια αμυντική βιομηχανία που είναι το 0,7% του ΑΕΠ το χρόνο όταν επενδύουμε το 3-4% ετησίως σε αμυντικές δαπάνες και για να αντιπαραβάλουμε τι γίνεται στην γειτονιά μας, η Τουρκία έχει καταφέρει να έχει ίσο μέγεθος εξαγωγών με τις δαπάνες για εξοπλισμούς και ταυτόχρονα ανακοίνωσε την δημιουργία ταμείου 2 δις ευρώ ετησίως για την περαιτέρω ανάπτυξη της Αμυντικής της βιομηχανίας!
Τι είδους τεχνολογίες και συστήματα έχουν μέχρι στιγμής εγκριθεί για υλοποίηση ή βρίσκονται σε στάδιο υλοποίησης;
Όπως σας ανέφερα, στρατηγικός στόχος του ΕΛΚΑΚ είναι να κινητοποιήσει τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας και να αναδείξει νέες, πρωτότυπες και καινοτόμες ιδέες βασισμένες στις νέες τεχνολογίες. Στη ΔΕΘ ανακοινώσαμε την πρώτη δράση καινοτομίας, όπου οι ενδιαφερόμενοι (Ερευνητικούς Φορείς, Νεοφυείς Επιχειρήσεις, Εταιρείες της αμυντικής βιομηχανίας, και λοιπούς οικονομικούς φορείς θα μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε δυο θεματικές ενότητες: 1)η αναγνώριση οχημάτων σε πραγματικό χρόνο για την ασφάλεια κρίσιμων υποδομών και (2) η διαχείριση μη επανδρωμένων συστημάτων για την επιτήρηση και αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών. Η συμμετοχή είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική και προχωράμε.
Η μελλοντική επιχειρησιακή ανάπτυξη και επέκτασή του θα εστιάσει στην υλοποίηση ερευνητικών έργων σε τομείς αιχμής, σε συνεργασίες με διεθνείς οργανισμούς με στόχο ανταλλαγή γνώσεων και ενσωμάτωση της Ελλάδας σε διεθνή δίκτυα καινοτομίας, στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με στόχο τη δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών στον τομέα της αμυντικής τεχνολογίας και γενικά στη δημιουργία ενός δυναμικού οικοσυστήματος καινοτομίας, όπου ερευνητές, επιχειρήσεις και δημόσιες αρχές θα συνεργάζονται για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών.
Ποιες τεχνολογίες και συστήματα βρίσκονται στο ραντάρ του ΕΛΚΑΚ ως πιθανά υποψήφια πρότζεκτ;
Το ΕΛΚΑΚ διατηρεί ένα ανοιχτό πεδίο παρακολούθησης και ανάλυσης σε ευρύ φάσμα τεχνολογιών, αναζητώντας συνεχώς καινοτόμες λύσεις που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες αμυντικές ανάγκες. Με βάση τις παγκόσμιες εξελίξεις και τις απαιτήσεις των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, το ΕΛΚΑΚ επικεντρώνεται σε τεχνολογίες αιχμής που ενισχύουν την ασφάλεια, την αποτρεπτική ισχύ και την επιχειρησιακή ετοιμότητα.
Στόχος του ΕΛΚΑΚ είναι η δημιουργία στρατηγικών συνεργασιών με την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα, καθώς και η ενθάρρυνση της συμμετοχής νεοφυών επιχειρήσεων, προκειμένου να αναπτυχθούν πρωτοποριακές λύσεις που θα ανταποκριθούν στις μελλοντικές προκλήσεις της εθνικής άμυνας. Πιο συγκεκριμένα, εστιάζουμε σε τεχνητή νοημοσύνη και Big Data για την ανάλυση πληροφοριών, την υποστήριξη λήψης αποφάσεων και τη βελτιστοποίηση συστημάτων, αυτόνομα συστήματα και ρομποτική, όπως η ανάπτυξη drones και συστημάτων anti-drone που αποτελούν κρίσιμες τεχνολογίες στο σύγχρονο πεδίο μάχης. Παράλληλα, αναζητούμε λύσεις κυβερνοασφάλειας για την προστασία στρατιωτικών υποδομών, καθώς και προηγμένες επικοινωνιακές τεχνολογίες, όπως δίκτυα 5G, για την εξασφάλιση αξιόπιστης συνδεσιμότητας σε απομακρυσμένες περιοχές και στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Επίσης, δίνουμε έμφαση σε ενεργειακά συστήματα που προσφέρουν αποδοτικότερες λύσεις, στον σύγχρονο εξοπλισμό μαχητή και στις ανθρωποκεντρικές τεχνολογίες που βελτιώνουν τις ικανότητες και την προστασία του ανθρώπινου δυναμικού. Όπως καταλαβαίνετε, παρακολουθούμε και καταγράφουμε τις ανάγκες, εξετάζουμε τις διεθνείς εξελίξεις και είμαστε ανοιχτοί σε καινοτόμες προτάσεις και λύσεις.
Ποια τεχνολογία ή σύστημα πιστεύετε ότι πρέπει να αποκτήσουν σύντομα οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις;
Η ανάγκη για τον εκσυγχρονισμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων με τις πλέον προηγμένες τεχνολογίες είναι επιτακτική, δεδομένου του ραγδαίου ρυθμού εξέλιξης στον τομέα της άμυνας. Η επιλογή των κατάλληλων συστημάτων είναι μια σύνθετη διαδικασία που απαιτεί ενδελεχή μελέτη και στρατηγική αξιολόγηση. Ορισμένες από τις τεχνολογίες που μπορούν να ενισχύσουν ουσιαστικά τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και κρίνονται καθοριστικές για την ασφάλεια και την επιχειρησιακή τους ετοιμότητα περιλαμβάνουν τα συστήματα αντιμετώπισης drones και ηλεκτρονικού πολέμου, καθώς και τα αυτόνομα συστήματα, τα οποία βελτιώνουν τις επιχειρησιακές ικανότητες μειώνοντας παράλληλα τους κινδύνους για το προσωπικό.
Επιπλέον, η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης για την ανάλυση μεγάλων όγκων δεδομένων και η εφαρμογή αλγορίθμων μηχανικής μάθησης για την πρόβλεψη βλαβών στον εξοπλισμό θα μπορούσε να βελτιώσει σημαντικά την απόδοση και τη συντήρηση των συστημάτων. Παράλληλα, η προστασία στρατηγικών υποδομών από κυβερνοεπιθέσεις και η ανάπτυξη εργαλείων για την ανίχνευση και αποτροπή τέτοιων απειλών είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της εθνικής ασφάλειας.
Η εξέλιξη και η ενσωμάτωση τεχνολογιών υψηλής ενέργειας, όπως λέιζερ και υπερηχητικά όπλα, θα ενισχύσουν την αποτρεπτική ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων, ενώ η ανάπτυξη προηγμένων υλικών με αυξημένη ανθεκτικότητα και βελτιωμένες ιδιότητες για τον εξοπλισμό των στρατιωτών θα ενισχύσει την προστασία και την απόδοσή τους στο πεδίο. Αυτές οι τεχνολογίες είναι κρίσιμες για τη διατήρηση της επιχειρησιακής ετοιμότητας και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των σύγχρονων απειλών.
Είναι η τεχνητή νοημοσύνη η τεχνολογία που αποτελεί πλέον τον πυρήνα των νέας γενιάς τεχνολογιών στον τομέα των αμυντικών εφαρμογών και συστημάτων;
Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) αποτελεί πλέον τον πυρήνα των νέας γενιάς τεχνολογιών στον τομέα των αμυντικών εφαρμογών και συστημάτων, λόγω των πολλαπλών δυνατοτήτων που προσφέρει για την αναβάθμιση της άμυνας και της ασφάλειας σε διάφορους τομείς. Η ενσωμάτωση της AI επιτρέπει την ανάπτυξη πιο έξυπνων, αυτόνομων και αποτελεσματικών συστημάτων που προσφέρουν νέα επίπεδα απόδοσης και ικανότητας αντίδρασης σε στρατιωτικά περιβάλλοντα. Για παράδειγμα, τα αυτόνομα οπλικά συστήματα που βασίζονται στην AI μπορούν να εκτελούν αποστολές χωρίς την άμεση ανθρώπινη παρέμβαση, από μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) και αυτόνομα οχήματα, μέχρι έξυπνους πυραύλους και συστήματα επιτήρησης. Η AI τους επιτρέπει να αντιδρούν σε πραγματικό χρόνο και να προσαρμόζονται στις συνθήκες του πεδίου της μάχης, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα και τη διάρκεια λειτουργίας τους, αλλά κυρίως χωρίς ανθρώπινες απώλειες. .
Στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, η τεχνητή νοημοσύνη θεωρείται σήμερα ζωτικής σημασίας για την προστασία από κυβερνοεπιθέσεις και την άμυνα στον κυβερνοχώρο. Με την ικανότητά της να αναλύει τεράστιους όγκους δεδομένων, μπορεί να ανιχνεύσει ανωμαλίες, να εντοπίσει κυβερνοαπειλές σε πρώιμο στάδιο και να ενεργοποιήσει αυτοματοποιημένες αντιδράσεις.
Συγχρόνως, η AI επιτρέπει την γρήγορη και ακριβή ανάλυση μεγάλων όγκων δεδομένων που παράγονται από αισθητήρες, συστήματα επιτήρησης και στρατιωτικές επιχειρήσεις. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στις αμυντικές δυνάμεις να λαμβάνουν καλύτερες και πιο ενημερωμένες αποφάσεις σε πραγματικό χρόνο, βασιζόμενες σε ακριβή δεδομένα που αναλύονται γρήγορα από αλγόριθμους AI. Στον τομέα της εκπαίδευσης, η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται με μεγάλη επιτυχία στην ανάπτυξη ρεαλιστικών προσομοιώσεων και εκπαιδευτικών συστημάτων που βοηθούν στρατιώτες και στρατιωτικά στελέχη να εκπαιδευτούν σε περίπλοκες συνθήκες μάχης. Αυτές οι προσομοιώσεις μπορούν να προσαρμοστούν σε διαφορετικά σενάρια και να προσομοιώσουν τις αντιδράσεις των εχθρών, να προσφέρουν τη δυνατότητα για προγνωστική ανάλυση και υποστήριξη λήψης αποφάσεων σε πραγματικό χρόνο, βοηθώντας στην εκπαίδευση για την προετοιμασία έναντι απρόβλεπτων καταστάσεων.
Με την εμπειρία σας στη βιομηχανία της τεχνολογίας πώς κρίνετε τις τεχνολογικές εξελίξεις στον στρατιωτικό τομέα γενικότερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Πώς θα διεξάγονται από εδώ και πέρα οι στρατιωτικές και πολεμικές επιχειρήσεις; Πόσο και τι είδους εμπλοκή θα έχει πλέον ο ανθρώπινος παράγοντας;
Οι τεχνολογικές εξελίξεις στον στρατιωτικό τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις μετασχηματίζονται ριζικά, κυρίως χάρη στις τεχνολογίες αιχμής όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), η αυτονομία των συστημάτων, οι υβριδικές επιχειρήσεις και τα συστήματα ανάλυσης μεγάλων δεδομένων (Big Data). Η πρόοδος σε αυτές τις τεχνολογίες αλλάζει τον τρόπο διεξαγωγής πολεμικών επιχειρήσεων, και επαναπροσδιορίζει την ισορροπία ανάμεσα στην τεχνολογία και τον ανθρώπινο παράγοντα.
Η αυτονομία των οπλικών συστημάτων έχει εξελιχθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, κυρίως μέσω της τεχνητής νοημοσύνης. Μη επανδρωμένα συστήματα (drones, αυτόνομα υποβρύχια, οχήματα κτλ.) έχουν ήδη εισαχθεί σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, και στο μέλλον θα δούμε την αυξανόμενη χρήση αυτών των τεχνολογιών σε πολύ πιο εκτεταμένο επίπεδο. Ο σύγχρονος πόλεμος δεν περιορίζεται πλέον στο παραδοσιακό πεδίο μάχης. Οι κυβερνοεπιθέσεις και οι υβριδικές επιχειρήσεις αποτελούν σημαντικά μέτωπα. Στο μέλλον, οι πόλεμοι θα διεξάγονται σε πολλαπλά πεδία ταυτόχρονα: στον αέρα, τη γη, τη θάλασσα, το διάστημα και, κυρίως, στο διαδίκτυο.
Ο πόλεμος στο μέλλον θα χαρακτηρίζεται από έναν συνδυασμό έξυπνων συστημάτων, αυτοματισμών και συντονισμένων επιθέσεων που θα λαμβάνουν χώρα σε πολλαπλά πεδία ταυτόχρονα. Ο ανθρώπινος ρόλος θα μετατοπίζεται όλο και περισσότερο προς τη στρατηγική καθοδήγηση και τη διαχείριση κρίσεων, ενώ οι τεχνολογίες όπως η AI και τα αυτόνομα συστήματα θα αναλάβουν τις εκτελεστικές λειτουργίες. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις πλέον θα περιλαμβάνουν συγχρονισμένες επιθέσεις στον κυβερνοχώρο για την παραβίαση κρίσιμων υποδομών, όπως ενεργειακά δίκτυα, συστήματα επικοινωνιών και δίκτυα δεδομένων. Αυτές οι επιθέσεις μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά πλήγματα χωρίς τη χρήση παραδοσιακών οπλικών συστημάτων.
Αυτό που παραμένει όμως δεδομένο είναι το γεγονός ότι ο ανθρώπινος παράγοντας θα εξακολουθεί να έχει καθοριστικό ρόλο, αλλά σε διαφορετικά επίπεδα από ό,τι στο παρελθόν. Οι άνθρωποι θα επικεντρωθούν περισσότερο στον στρατηγικό σχεδιασμό, τη διαχείριση των συστημάτων AI και την εποπτεία των αυτόνομων επιχειρήσεων, αντί για την άμεση εμπλοκή σε μάχες. Η ανθρώπινη εποπτεία των αυτόνομων συστημάτων είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί ότι τα ηθικά και νομικά πρότυπα θα τηρούνται. Οι στρατιωτικές δυνάμεις θα πρέπει να έχουν τον τελευταίο λόγο στις κρίσιμες αποφάσεις, ειδικά σε καταστάσεις όπου υπάρχει το ενδεχόμενο απώλειας ζωών.
Είστε από τους πρωτοπόρους της χρήσης και διάδοσης του Internet στην Ελλάδα και ο πρώτος αξιοποίησε με επιτυχία εμπορικά το Διαδίκτυο στη χώρα μας. Είμαστε στο κατώφλι του 2025 και η Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά ακόμη σε τεχνολογικές υποδομές ειδικά στον τομέα της σύνδεσης με το Διαδίκτυο. Υπάρχουν περιοχές ακόμη και στο κέντρο της Αθήνας που λειτουργούν με συνδέσεις χαλκού και ταχύτητες χελώνας. Είμαστε σταθερά σε όλες τις σχετικές έρευνες στις τελευταίες θέσεις πρόσβασης στο Διαδίκτυο στην Ευρώπη. Που πιστεύετε ότι οφείλετε αυτό και πώς μπορεί να αλλάξει ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να ακολουθήσει τις υπόλοιπες προηγμένες τεχνολογικά χώρες και να αποκτήσει όλα τα οφέλη που προκύπτουν από αυτή την εξέλιξη;
Η έλλειψη προηγμένων τεχνολογικών υποδομών και η χαμηλή ταχύτητα πρόσβασης στο Διαδίκτυο στην Ελλάδα είναι ένα χρόνιο πρόβλημα που συνδέεται με μια σειρά από παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν τη χώρα από την αρχή της ψηφιακής εποχής. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες, η Ελλάδα υπολείπεται σε ψηφιακές υποδομές, κάτι που φαίνεται καθαρά από τις χαμηλές θέσεις στις διεθνείς κατατάξεις σχετικά με την πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τις ταχύτητες σύνδεσης, ενώ το ποσοστό ψηφιακού αναλφαβητισμού παραμένει εξαιρετικά χαμηλό. Μέχρι πρόσφατα, η χώρα δεν είχε πραγματοποιήσει έγκαιρες και επαρκείς επενδύσεις για την αντικατάσταση των παλαιών χάλκινων δικτύων με νέες τεχνολογίες, όπως τα δίκτυα οπτικών ινών (Fiber-to-the-home, FTTH). Ειδικά σε περιοχές εκτός μεγάλων αστικών κέντρων, οι υποδομές είναι ξεπερασμένες και αδυνατούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες.
Αναμφίβολα, η διαδικασία ανάπτυξης υποδομών τεχνολογίας έχει συχνά καθυστερήσεις λόγω γραφειοκρατικών εμποδίων, κανονισμών και έλλειψης συντονισμού μεταξύ των δημόσιων φορέων και των ιδιωτικών επενδυτών, οδηγών, αποθαρρύνοντας τους πολίτες αλλά και τις επιχειρήσεις από δυναμικές επενδύσεις.
Θα πρέπει να τονίσουμε πως για πολλά χρόνια η Ελλάδα δεν είχε ένα σαφές και συντονισμένο σχέδιο για την ανάπτυξη των ψηφιακών υποδομών. Οι πολιτικές αποφάσεις και τα προγράμματα υλοποιούνταν αποσπασματικά, χωρίς συνεκτική στρατηγική για την ψηφιακή ανάπτυξη της χώρας. Σήμερα όμως παρατηρούμε μια στροφή προς μια εθνική στρατηγική, στοχευμένες επενδύσεις και συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα καθώς και μια προσπάθεια εκπαίδευσης του πληθυσμούς στις τεχνολογίες του Διαδικτύου τόσο σε σχολεία όσο και σε επίπεδο δια βίου μάθησης με στόχο η χώρα να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της και να εκμεταλλευτεί πλήρως τα οφέλη της ψηφιακής εποχής.
Σε προσωπικό επίπεδο ποια τεχνολογία θεωρείται πιο ενδιαφέρουσα ή πολλά υποσχόμενη και γιατί; Αν είχατε τα απαραίτητα κεφάλαια στη διάθεση σας στην ανάπτυξη ποιας τεχνολογίας θα επενδύατε;
Εκτός από την τεχνητή νοημοσύνη, μια πολλά υποσχόμενη τεχνολογία που θεωρώ ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η κβαντική υπολογιστική (quantum computing). Η συγκεκριμένη τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να φέρει επανάσταση σε διάφορους τομείς, όπως η κρυπτογραφία, η προσομοίωση χημικών διεργασιών, και η επίλυση σύνθετων προβλημάτων που σήμερα είναι αδύνατο να επιλυθούν με τους κλασικούς υπολογιστές. Αν είχα τα απαραίτητα κεφάλαια στη διάθεσή μου, θα επένδυα στην ανάπτυξη κβαντικών υπολογιστών, επειδή θεωρώ ότι μπορούν να αλλάξουν ριζικά την πληροφορική και τις εφαρμογές της. Από την κρυπτογραφική ασφάλεια, μέχρι την πρόοδο σε τομείς όπως η φαρμακευτική έρευνα και η μηχανική υλικών, η κβαντική υπολογιστική έχει τεράστιες δυνατότητες και προσφέρει τη δυνατότητα να μετασχηματίσει όχι μόνο την άμυνα, αλλά και την υγεία, τις μεταφορές, την εκπαίδευση και πολλές άλλες βιομηχανίες.
* Ο κ. Τζωρτζάκης κατείχε τη θέση του Διευθύνοντος Συμβούλου της Forthnet από ιδρύσεως της (1995) έως και το 2010. Το 2008 έγινε Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της συνδρομητικής, δορυφορικής πλατφόρμας NOVA. Ίδρυσε τη Forthnet Α.Ε. το 1995 ξεκινώντας από το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ι.Τ.Ε. (FORTH) το 1987, όπου και ανέλαβε τη μετατροπή της από μια ακαδημαϊκή ερευνητική δραστηριότητα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνών – ΙΤΕ, σε μία εταιρεία που προσέλκυσε μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια από Ελλάδα και εξωτερικό.
Διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στη δημιουργία εταιρειών όπως η FORTHcrs (εταιρεία που διαθέτει το μεγαλύτερο σύστημα κρατήσεων ακτοπλοϊκών εισιτηρίων, η οποία πουλήθηκε το 2018 και σήμερα λειτουργεί υπό την επωνυμία LIKNOSS) και η Telemedicine technologies στη Γαλλία. Και οι δύο εταιρείες καθοδηγούνταν από το R&D της Forthnet, το οποίο ήταν ιδιαιτέρως ενεργό σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα. Από το 2007 έως το 2011 διετέλεσε Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΣΕΠΕ (Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πληροφορικής & Επικοινωνιών Ελλάδας). Από το 2006 έως το 2009, διετέλεσε Μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της NETIA S.A. (Supervisor Board), τη μεγαλύτερη εναλλακτική εταιρεία τηλεπικοινωνιών της Πολωνίας. Το 2011, ανέλαβε καθήκοντα Συμβούλου του Πρωθυπουργού επί θεμάτων Τεχνολογιών, Πληροφορικής και Επικοινωνιών, και υπηρέτησε ως Υφυπουργός Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης την περίοδο 2011-2012 κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης, βάζοντας τις βάσεις της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης οι οποίες μέχρι και σήμερα παραμένουν επίκαιρες και λειτουργικές. Από το Σεπτέμβριο του 2012 μέχρι τον Μάιο του 2013 ανέλαβε το συντονισμό των δράσεων για την Ανάπτυξη της Καινοτομίας στο Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων. Ο κ. Τζωρτζάκης είναι εκτελεστικός Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας Α.Ε. Ο κ. Τζωρτζάκης έχει πτυχίο BSc στην Διοίκηση Επιχειρήσεων από το Πανεπιστήμιο Πειραιά καθώς και πτυχίο MSc στην Επιστήμη Υπολογιστών από το Brooklyn College (Νέα Υόρκη – ΗΠΑ).
