Βασίλης Μπορνόβας*
Μιλώντας για τους μουσουλμάνους στην Θράκη, θα πρέπει πρώτα από όλα να σκεφθούμε ότι είναι Έλληνες πολίτες, όπως όλοι μας. Αποκαλώντας τους μειονότητα, τους αποδίδουμε την ιδιότητα του προστατευόμενου είδους. Εκείνου που πρέπει, πάση θυσία, να διατηρήσει τα εθνοθρησκευτικά του χαρακτηριστικά, δηλαδή, σύμφωνα με τους γείτονες, τα τουρκικά, έστω και αν το γεγονός αυτό δεν αποδίδει απαραίτητα την πραγματικότητα.
Για να ξεκαθαρίζουμε ορισμένα πράγματα: στην Θράκη -και όχι Δυτική Θράκη, διότι οι Τούρκοι την δική τους Θράκη την αποκαλούν Trakya και το batı (δυτική) Trakya υποκρύπτει αλυτρωτισμό- υπάρχουν πλέον, κυρίως Πομάκοι και Ρομά. Οι τουρκογενείς τουρκόφωνοι, σε ένα μεγάλο τους ποσοστό, την εγκατέλειψαν την δεκαετία του ´60 και οι εναπομείναντες, σήμερα διαμένουν κυρίως στους μεγάλους οικισμούς της Ροδόπης και στην Κομοτηνή. Οι Πομάκοι ομιλούν πέντε διαφορετικά νοτιοσλαβικά ιδιώματα, τα οποία δεν εξελίχθηκαν ούτε ποτέ διδάχτηκαν και για τούτο είναι δυσχερής η επικοινωνία μεταξύ των διαφορετικών οικισμών της Θράκης. Στα δημοτικά τους συμβούλια προτιμούν τελικά τα ελληνικά ή τα τουρκικά, ανάλογα με τα βιώματά τους τις πιέσεις του Προξενείου και την παιδεία τους. Βρίσκονται κυρίως στις ορεινές περιοχές των τριών νομών της Θράκης, αλλά και στις μεγάλες πόλεις και όχι μόνο στην Ξάνθη.
Οι “φιλότιμες” προσπάθειες των ελληνικών κυβερνήσεων είχαν ως αποτέλεσμα να τουρκοποιηθούν σε μεγάλο βαθμό, καθώς έπρεπε να διατηρήσουμε κάποιο τεχνητό αντίβαρο έναντι των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και του Οικουμενικού Πατριαρχείου.(Υπάρχουν σήμερα σοβαροί λόγοι που με κάνουν να πιστεύω ότι οι περιστάσεις έχουν αλλάξει και ότι δεν υφίστανται πλέον αποχρώντες λόγοι για να διατηρούμε αυτές τις…ισορροπίες). Αγνοήσαμε τις μητρικές τους γλώσσες και σιγά σιγά καταφέραμε να χαθούν οι ιδιαιτερότητες των ιδιωμάτων τους, τα νανουρίσματα, τα τραγούδια τους και οι ιστορίες που συνέθεταν την ιδιοπροσωπία τους και να τους ταυτίσουμε με τους Τούρκους, εφόσον τουρκικά τους διδάσκουμε στα περίφημα μειονοτικά σχολεία, τα χειρότερα σχολεία που καταφέραμε ποτέ να φτιάξουμε στην χώρα μας. Κάποια εποχή μάλιστα, στην δεκαετία του ‘50, δόθηκε και επίσημη κυβερνητική εντολή να αποκαλούνται Τούρκοι. Σημειώνω ότι τουλάχιστον μέχρι την δεκαετία του ‘20, οι μουσουλμάνοι της Θράκης είχαν συνείδηση Οθωμανού μουσουλμάνου και όχι Τούρκου.
Στην φωτογραφία τώρα βλέπουμε την Τσιγδέμ (Ασάφογλου, επικεφαλής του ελεγχόμενου από την Άγκυρα Κόμματος Ισότητας, Ειρήνης και Φιλίας) που είναι Πομάκα, τον ψευδομουφτή Ξάνθης, επίσης πομακικής καταγωγής, και τον ψευδομουφτή Κομοτηνής που είναι πράγματι τουρκογενής, ενώ μόλις διακρίνεται (δεξιά της Ασάφογλου) ο επίσης Πομακικής καταγωγής, Χουσείν Ζεϊμπέκ, βουλευτής του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Απέναντι τους έχουν τον ΤΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν, κουρδικής καταγωγής, τον πρέσβη τους (Ερτσιγιές), του οποίου οι πρόγονοι κατάγονται από τη Θεσσαλονίκη, και τους υπόλοιπους της τουρκικής αντιπροσωπείας που σίγουρα έχουν και αυτοί ποικίλες εθνικές καταβολές σε μια χώρα που αριθμεί ουκ ολίγες εθνοτικές ομάδες.
Το νόστιμο είναι ότι στην μεν Θράκη απαγορεύεται από το τουρκικό Προξενείο να λες ότι είσαι Πομάκος, για να ενισχύεται έτσι η τουρκική εθνική ιδιοπροσωπία τους. Ωστόσο, στην πολυεθνική Τουρκία είναι γεμάτος ο τόπος με συλλόγους Πομάκων που διατηρούν την γλώσσα και την ιστορία τους. Θυμούμαι περιστατικό με Ελληνίδα δασκάλα στο δημοτικό μειονοτικό σχολείο Οργάνης, να μου λέει ότι οι μικροί μαθητές της είναι Τούρκοι και εμένα να τους μιλάω Σλάβικα μέσω μεταφραστή. Συμπέρασμα; Δεν ξέρουμε τι μας γίνεται και, εν ολίγοις, ούτε ξέρουμε τι θέλουμε.
Είναι γνωστό ότι τα ζητήματα τούτα ελάχιστα απασχόλησαν τις ελληνικές κυβερνήσεις, ενώ απασχόλησαν σχολαστικά τους Τούρκους, οι οποίοι είναι και οραματιστές και πρακτικοί άνθρωποι. Οι δικοί μας βάλθηκαν κυρίως να ψηφίζουν ατυχείς αναπτυξιακούς νόμους, δήθεν για την οικονομική ανάπτυξη της Θράκης, και χωρίς ποτέ να προχωρήσουν στην αποτίμηση της αποτελεσματικότητας των. Στην πραγματικότητα, τις επιδοτήσεις μοιράστηκαν ακριβοδίκαια πολιτικοί, αυτοδιοικητικοί και επιχειρηματίες, αφήνοντας πίσω τους άδεια υπόστεγα. Ελάχιστες υπήρξαν οι περιπτώσεις που υποθέσεις με γενναίες αλλά χαμένες επιδοτήσεις οδηγήθηκαν στα δικαστήρια. Ουδέν τελικώς προέκυψε. Η Θράκη έχει υποστεί τις συνέπειες του ανάπηρου μεταπολιτευτικού μας πολιτικού συστήματος.
Πρώτα απ’ όλα, να γίνουμε πιο ειλικρινείς με τον εαυτό μας. Να ξεκινήσουμε με μια στιβαρή εκπροσώπηση του κεντρικού κράτους, η οποία να μην διαμφισβητείται από κανένα τοπάρχη, εκπαιδευτικό, αυτοδιοικητικό, υπάλληλο της Περιφέρειας ή άλλον παράγοντα. Κυρίως, να μην αμφισβητείται από τον Τούρκο Πρόξενο. Ας ξεκινήσουμε από την αλλαγή του νόμου για τις περιφέρειες: διορισμό του Περιφερειάρχη μεταξύ των αξιοτέρων αποφοίτων της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Υπάρχουν στιβαρά ευρωπαϊκά προηγούμενα. Το πόρισμα της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής για την Ανάπτυξη της Θράκης έχει επίσης παραπεμφθεί στο απώτερο μέλλον, ίσως γιατί ενσωματώνει κάποιες καλές, αιρετικές, ιδέες.Υπάρχει, τέλος, και κυρίως, ο κοινός νους.
*Ο Βασίλης Μπορνόβας είναι πρέσβης επί τιμή. Διετέλεσε μεταξύ άλλων, Πρέσβης της Ελλάδος στο Κίεβο και στο Αμμάν, Πρόξενος στο Αργυρόκαστρο, Γενικός Πρόξενος στην Κωνσταντινούπολη, Διευθυντής του Γραφείου Πολιτικών Υποθέσεων Θράκης. Είχε την ατυχή πρωτοβουλία να ιδρύσει το Σισμανόγλειο Πολιτιστικό Κέντρο στην Κωνσταντινούπολη.