Η κότα έκανε τ’ αβγό ή το αβγό την κότα; Με άλλα λόγια το μεταναστευτικό προκάλεσε την κρίση στις γερμανικές κυβερνήσεις συνασπισμού ή η ανάγκη για σχηματισμό τέτοιων κυβερνήσεων οδήγησε στην κρίση με μεταναστευτικό υπόβαθρο που ταλανίζει την Γερμανία μετά το φονικό χτύπημα στην πόλη Ζόλινγκεν; Όποια κι’ αν είναι η απάντηση – και όσο περίεργο και αν ακούγεται – και στο μεταναστευτικό οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι όμηροι της απλής αναλογικής.
Στην Ολλανδία, η τέταρτη τετρακομματική κυβέρνηση Ρούτε έπεσε τον Ιούλιο του 2023 επειδή οι εταίροι που της εξασφάλιζαν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν συμφώνησαν στις προτάσεις του τότε πρωθυπουργού για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού.
Στη Σουηδία, η πρώτη κυβέρνηση μειοψηφίας (Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι με ψήφο ανοχής από την Αριστερά) έπεσε τρεις μόλις μήνες μετά τις εκλογές και οι νέες εκλογές είχαν αποφευχθεί με υποχωρήσεις στο μεταναστευτικό. Από κρίση σε κρίση, κατέληξαν στις εκλογές της 11ης Σεπτεμβρίου 2022, όταν σχηματίστηκε η τρικομματική συντηρητική κυβέρνηση μειοψηφίας του Ουλφ Κρίστερσον, η οποία όμως είναι όμηρος του εθνικιστικού, ευρωσκεπτικιστικού και αντιμεταναστευτικού κόμματος «Σουηδοί Δημοκράτες» (SD) του Τζίμι Άκεσον, που συγκέντρωσε το ποσοστό-ρεκόρ του 20,5% και βρέθηκε στη δεύτερη θέση.
Στο Βέλγιο – όπου προσφάτως απέτυχε ο πρώτος γύρος των διαπραγματεύσεων μετά τις εκλογές του περασμένου Ιουνίου και κατέχει ρεκόρ υπηρεσιακών κυβερνήσεων – ο κυβερνητικός συνασπισμός έπεσε τον Δεκέμβριο του 2018 λόγω της συμμετοχής της χώρας στην παγκόσμια συμφωνία για την μετανάστευση του ΟΗΕ.
Στην Αυστρία, τον Απρίλιο του 2019 ορκίστηκαν μέσα σε δύο εβδομάδες τέσσερις διαφορετικές κυβερνήσεις. Ενόψει των εκλογών της 29ης Σεπτεμβρίου 2024, η κυβέρνηση επανέφερε τους εσωτερικούς ελέγχους στα σύνορα, ενώ οι Πράσινοι κρατούν για πρώτη φορά χαμηλούς τόνους, καθώς θυμούνται πως το 2017 βρέθηκαν εκτός Βουλής ακριβώς λόγω της ανεκτικής μεταναστευτικής τους πολιτικής. Αλλά το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ) του Χέρμπερτ Κικλ βρίσκεται συνεχώς στην πρώτη θέση και η αντιμεταναστευτική ρητορεία στην πρώτη γραμμή. Και όλοι ανησυχούν για το ενδεχόμενο αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης.
Στην Ιταλία, το 2022 η κυβέρνηση Ντράγκι έπεσε μέσα στη Βουλή, σε ψηφοφορία παροχής ψήφου εμπιστοσύνης, όταν καταψηφίστηκε από Λέγκα, Forza Italia και 5 Αστέρια, αλλά ούτε η κυβέρνηση Μελόνι - Σαλβίνι δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει το μεταναστευτικό.
Στην Ισπανία, ο Σοσιαλιστής Σάντσεθ, θέλησε μετά τα γεγονότα του 2021 στους αφρικανικούς θύλακες της Θέουτα και Μελίγια να υιοθετήσει σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική. Αλλά οι Podemos, συνεταίροί του στην κυβέρνηση, δεν του το επέτρεψαν. Και υποχρέωσαν τον Σάντσεθ να αφαιρέσει τα θέματα της μεταναστευτικής πολιτικής από το Νόμο για την Ασφάλεια, όπου από το 2015 εκκρεμούσε η διάταξη για τις επιστροφές των παράτυπων μεταναστών. Σήμερα, οι Podemos έχουν εξαφανιστεί και ο Σάντσεθ βρίσκεται ξανά αντιμέτωπος με το πρόβλημα της Θέουτα, με τεράστιες ροές στα Κανάρια Νησιά και στις Βαλεαρίδες. Οπότε την εβδομάδα που μας πέρασε ταξίδεψε σε Μαυριτανία, Γκάμπια και Σενεγάλη για να δει τι θα κάνει.
Όμηροι όλοι των κυβερνήσεων συνεργασίας, δεν μπόρεσαν ποτέ να συμφωνήσουν σε μια ολοκληρωμένη μεταναστευτική πολιτική.
Τα φαντάσματα του παρελθόντος στη Γερμανία
Μετά την δολοφονική επίθεση στο Ζόλινγκεν, η Γερμανία βρίσκεται αντιμέτωπη με το παρελθόν της δικής της μεταναστευτικής πολιτικής.
Στη βάση του προβλήματος βρίσκονταν πάντα οι υποχωρήσεις προκειμένου να αποκτά η χώρα κυβέρνηση – κυρίως μέσω των κυβερνήσεων μεγάλου συνασπισμού, στις οποίες «ειδικεύθηκε» η Άγγελα Μέρκελ. Το 2005 έγινε για πρώτη φορά καγκελάριος σε κυβέρνηση Χριστιανοδημοκρατών, Χριστιανοκοινωνιστών και Σοσιαλδημοκρατών.
Οι κυβερνήσεις μεγάλου συνασπισμού, πότε με τους Σοσιαλδημοκράτες και πότε με τους Φιλελεύθερους συνεχίστηκαν και μετά τις εκλογές του 2009, του 2013 και του 2017. Η τέταρτη και τελευταία κυβέρνηση Μέρκελ σχηματίστηκε, μετά από 169 ημέρες διαπραγματεύσεων, τον Μάρτιο του 2018.
Τόσο η τρίτη όσο και η τέταρτη γερμανική κυβέρνηση περιελάμβανε τους Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι πιεζόμενοι από την αριστερή τους πτέρυγα διακήρυσσαν ότι δεν επιθυμούν την επιβολή επιπλέον περιορισμών.
Το 2015, η Άγγελα Μέρκελ ακολούθησε μια φιλομεταναστευτική πολιτική, με αποτέλεσμα η Γερμανία να δεχθεί πάνω από ένα εκατομμύριο μετανάστες που έφθασαν εκεί μέσω της Ελλάδας του Τσίπρα, ο οποίος από το «Go Back Madame Merkel», μιλούσε μαζί της στο τηλέφωνο Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο και την συναντούσε Δευτέρα, Τετάρτη Παρασκευή.
Η κ. Μέρκελ ουδέποτε δήλωσε μετανιωμένη για εκείνη την πολιτική της. Τον Οκτώβριο του 2022, έναν χρόνο μετά την αποχώρησή της από την πολιτική, παρέλαβε το Βραβείο «Νάνσεν» από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και το αφιέρωσε «στους χιλιάδες εθελοντές οι οποίοι καλωσόρισαν τους πρόσφυγες που έφθασαν στη Γερμανία το 2015».
Από σύγκρουση σε σύγκρουση
Όλα αυτά είχαν προκαλέσει τριβές στο εσωτερικό του συνασπισμού της, απομακρύνοντας τους Χριστιανοδημοκράτες από τους Χριστιανοκοινωνιστές. Η Μέρκελ βρέθηκε σε ευθεία σύγκρουση με τον τότε υπουργό των Εσωτερικών και ηγέτη των Χριστιανοκοινωνιστών Χορστ Ζεεχόφερ. Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να συμφωνήσει μαζί του ώστε να μην εγκαταλείψει την κυβέρνηση, καθώς απαιτούσε επαναπροωθήσεις των μεταναστών στα γερμανικά σύνορα ως μοναδική λύση. Με την Μέρκελ να δηλώνει ότι «δεν θα γίνω η καγκελάριος του απομονωτισμού», ο Ζεεχόφερ δήλωσε έτοιμος να παραιτηθεί για να αρθεί το αδιέξοδο.
Τελικά, στις 2 Ιουλίου του 2018, συμφώνησαν στη δημιουργία κλειστών κέντρων για τους πρόσφυγες στα σύνορα της χώρας. «Πιστεύω ότι έπειτα από σκληρή πάλη και δύσκολες μέρες βρήκαμε έναν καλό συμβιβασμό», είχε δηλώσει η Καγκελάριος κατά την ανακοίνωση της συμφωνίας με τον κυβερνητικό της εταίρο, την Χριστιανοκοινωνική Ένωση. «Θα εγκαταστήσουμε στην Γερμανία κέντρα τράνζιτ. Έτσι διατηρείται ακριβώς το πνεύμα της εταιρικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ταυτόχρονα γίνεται ένα αποφασιστικό βήμα για την αποκατάσταση της τάξης στην δευτερογενή μετανάστευση», είχε εξηγήσει.
Η Γενική Γραμματέας του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος Ανεγκρέτ Κραμπ-Καρενμπάουερ έσπευσε να στηρίξει την κ. Μέρκελ και να ξεκαθαρίσει ότι το Προεδρείο του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος απορρίπτει «μονομερείς επαναπροωθήσεις» μεταναστών απευθείας από τα γερμανικά σύνορα.
Με την βοήθεια του Τσίπρα
Η Μέρκελ είχε ήδη δηλώσει πως «οι επαναπροωθήσεις προς την Ελλάδα είναι σημαντικό να γίνονται μόνο σε συνεννόηση με την ελληνική πλευρά».
Η Ελλάδα του κ. Τσίπρα είχε ήδη από το 2017 κάνει αποδεκτή τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (8/12/2016) για επαναφορά του Κανονισμού του Δουβλίνου και επαναπροώθηση των μεταναστών στην πρώτη χώρα υποδοχής.
Ο Κανονισμός για τις επαναπροωθήσεις στις πρώτες χώρες εισόδου είχε ανασταλεί όσον αφορά στην Ελλάδα ήδη από το 2011 και έκτοτε η αναστολή ανανεωνόταν κάθε χρόνο – ακριβώς λόγω της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων.
Αλλά το 2018, ο κ. Τσίπρας διευκόλυνε την επιβίωση του γερμανικού μεγάλου συνασπισμού αποδεχόμενος την επιστροφή μεταναστών από την Γερμανία.
«Και με αυτό ικανοποίησα, πιστεύω, την επιθυμία του Ζεεχόφερ», είχε δηλώσει η Μέρκελ.
Παρ’ όλα αυτά, ο τρίτος εταίρος, οι Σοσιαλδημοκράτες, ανακοίνωσαν πως αν το σχέδιο των τράνζιτ κέντρων στα σύνορα της Γερμανίας προχωρούσε θα αποχωρούσαν αυτοί από την κυβέρνηση.
Κανονικός μύλος, μόνο και μόνο λόγω απλής αναλογικής.
Τελικά, Μέρκελ και Ζεεχόφερ βρέθηκαν εκτός, αλλά το ρήγμα Χριστιανοδημοκρατών και Χριστιανοκοινωνιστών λόγω του μεταναστευτικού δεν γεφυρώθηκε.
Τα ίδια και με τα «Φανάρια»
Μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2021, όπου οι Σοσιαλδημοκράτες κέρδισαν με μικρή διαφορά, καγκελάριος εξελέγη ο Όλαφ Σολτς και σχηματίστηκε η «Κυβέρνηση των Φαναριών» (από τα χρώματα των φαναριών (κόκκινο, πράσινο, κίτρινο) με την συμμετοχή των Σοσιαλδημοκρατών, των Πράσινων και των Φιλελευθέρων.
Το μεταναστευτικό βρέθηκε πάλι στην πρώτη γραμμή και στις 13 Δεκεμβρίου 2023 απέτυχαν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των κυβερνητικών εταίρων, καθώς οι Πράσινοι της υπουργού των Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ διαφώνησαν με τον λεγόμενο νόμο βελτίωσης του επαναπατρισμού (τούρμπο απελάσεις) και μπλόκαραν τα βασικά του σημεία.
Όλα αυτά συνέβαιναν ενώ η Ακροδεξιά AdF κάλπαζε και σειρά περιστατικών έδειχναν ότι το ίδιο κάλπαζε και η ριζοσπαστικοποίηση.
Μετά την φονική επίθεση στο Ζόλινγκεν, ο Όλαφ Σολτς και ο ηγέτης των Χριστιανοδημοκρατών Φρίντριχ Μερτς συναντήθηκαν, στης 27 Αυγούστου, στην Καγκελαρία και προσπάθησαν να συμφωνήσουν σε μια αλλαγή της μέχρι σήμερα μεταναστευτικής πολιτικής, την οποία ο Μερτς αποκάλεσε «αφελή», κάνοντας και την αυτοκριτική του για τα λάθη της διακυβέρνησης Μέρκελ.
Αλλά και πάλι η πρότασή του να μην γίνονται δεκτοί πρόσφυγες από την Συρία και το Αφγανιστάν ακούστηκαν ανεδαφικές. Ο ίδιος άλλωστε δήλωσε πως δεν γνωρίζει πώς αυτό μπορεί να συμβεί νομικά, χωρίς να παραβιαστεί το γερμανικό Σύνταγμα. Πολύ περισσότερο που η Γερμανία δεν διατηρεί σχέσεις με τους Ταλιμπάν και την Συρία του Άσαντ, ώστε να γίνονται δεκτοί πίσω οι υπήκοοί τους. Και – ακόμη χειρότερα – η Γερμανία θα εμφανιζόταν να επιστρέφει στα χέρια των Ταλιμπάν αυτούς που δηλώνουν ότι ξέφυγαν από το καθεστώς τους.
Αμέσως διαφώνησε ο προερχόμενος από τους Φιλελευθέρους υπουργός Δικαιοσύνης, Μάρκο Μπόνσμαν, ενώ ο Μερτς είπε πως Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες διαθέτουν ικανή πλειοψηφία για να περάσουν τον νόμο.
Αυτό, όμως, θα ισοδυναμούσε με διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού και πρόωρη προσφυγή στις κάλπες.
Καινούργιος μύλος δηλαδή, την ώρα που η Ομοσπονδιακή Αστυνομία ανακοίνωνε πως παρατηρείται αυξανόμενη ριζοσπαστικοποίηση παιδιών και νέων, που επίσης ονομάστηκε «τούρμπο», δηλαδή που συντελείται μέσα σε λίγες εβδομάδες, κυρίως μέσα από το Διαδίκτυο.
Σε όλα αυτά, οι Πράσινοι δια της Αναλένα Μπέρμποκ έδωσαν την δική τους λύση: Περισσότερη παρακολούθηση των κινήσεων μέσω Διαδικτύου.
Και ο Σολτς από την πλευρά του πρότεινε περιορισμό της οπλοκατοχής.
Αλλά οι υπηρεσίες παρακολουθούν το Διαδίκτυο και μαχαίρια υπάρχουν παντού.
Οπότε, προς δόξαν της απλής αναλογικής, η Γερμανία πηγαίνει από τις τούρμπο απελάσεις στην… τούρμπο ριζοσπαστικοποίηση. Πηγή του κακού η τούρμπο απλή αναλογική!
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
