Η ουκρανική αντεπίθεση, που άρχισε στις 6 Αυγούστου και εξελίσσεται σε εισβολή στη ρωσική περιφέρεια του Κούρσκ, στα βορειανατολικά σύνορα της Ουκρανίας, ασχέτως της τελικής κατάληξης και των αποτελεσμάτων της σε στρατηγικό επίπεδο, ήδη επιτρέπει την εξαγωγή διαπιστώσεων έντονου ελληνικού ενδιαφέροντος.
Του Περικλή Ζορζοβίλη
ΠΗΓΗ: Κυριακάτικη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (18/8/2024)
Λαμβανομένου υπόψη του αρνητικού για τους Ουκρανούς συνολικού συσχετισμού στρατιωτικής ισχύος, η αντεπίθεση αποτελεί ίσως την πιο αναπάντεχη εξέλιξη του πολέμου που συνεχίζεται για 31 μήνες μετά την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων τον Φεβρουάριο του 2022.
Σύμφωνα με εγχειρίδιο εκστρατείας του Ελληνικού Στρατού, ο αιφνιδιασμός, που αποτελεί μία από τις αρχές του πολέμου, δηλαδή τις θεμελιώδεις αλήθειες, με τις οποίες ρυθμίζεται ο τρόπος διεξαγωγής αυτού, «συνίσταται στην προσβολή του εχθρού σε αποφασιστικό τόπο και κατάλληλο χρόνο και κατά τρόπο μη αναμενόμενο ή και δια μέσων άγνωστων στον εχθρό».
Επίσης, τόσο η εξελισσόμενη ουκρανική αντεπίθεση στο Κούρσκ όσο και η κατά τον περασμένο Μάιο, εκ νέου κατάληψη από τις ρωσικές δυνάμεις ουκρανικών εδαφών στην περιφέρεια του Χάρκοβο, αποδεικνύουν ότι η επίτευξη αιφνιδιασμού συνεχίζει να παραμένει απολύτως εφικτή. Παρά τη χρήση και από τους δύο αντιμαχόμενους πληθώρας επίγειων και εναέριων μέσων επιτήρησης σε μεγάλες αποστάσεις (έως και δεκάδες χιλιόμετρα), τα οποία κατά το αμερικανικό Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW: Institute for the Study of War) έχουν πλέον καταστήσει το πεδίο της μάχης «διαφανές» («transparent»).
Σημειώνεται, ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί την πρώτη μείζονος κλίμακας σύρραξη όπου και από τα δύο μέρη γίνεται μαζική χρήση επανδρωμένων αεροσκαφών όλων των κατηγοριών, μεγεθών και δυνατοτήτων (συμπεριλαμβανομένων του εμπορίου) για αποστολές αναγνώρισης και κρούσης καθώς και περιφερόμενων πυρομαχικών «οπτικής πρώτου προσώπου» (First Person View – FPV).
Μάλιστα η μεγάλη υπεροχή του ουκρανικών δυνάμεων έναντι των ρωσικών στα μη επανδρωμένα FPV (3 έως 4 προς 1 στα τμήματα πεζικού και 6 έως 10 προς 1 στα μηχανοκίνητα τμήματα), αποδείχθηκε καθοριστική στην αντιμετώπιση της επίθεσης που έχουν εξαπολύσει οι ρωσικές δυνάμεις από τις αρχές του τρέχοντος έτους, εκμεταλλευόμενες τη διακοπή της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, που δημιούργησε μεγάλες ελλείψεις σε πυρομαχικά πυροβολικού και σε κατευθυνόμενα βλήματα για τα συστήματα αεράμυνας.
Όμως ακόμη και αν τα μέσα επίγειας και εναέριας επιτήρησης επιτρέψουν τον εντοπισμό της διάταξης των δυνάμεων του αντιπάλου, αυτό δεν συνεπάγεται εξ ορισμού την αποφυγή του αιφνιδιασμού, καθώς δεν μπορεί με μεγάλο βαθμό βεβαιότητας να υποτεθεί η πρόθεση του εχθρικού διοικητή. Για παράδειγμα η συγκέντρωση δυνάμεων σε μία περιοχή μπορεί να σημαίνει είτε την πρόθεση εκτόξευσης ισχυρής αντεπίθεσης (όχι κατ΄ ανάγκη στην ίδια περιοχή καθώς μπορεί να αποτελεί μέρος σχεδίου παραπλάνησης) είτε ενίσχυσης της αμυντικής διάταξης του εχθρού σε βάθος.
Ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος είναι προαπαιτούμενο
Η δεύτερη διαπίστωση αφορά τον καταλυτικό ρόλο του Ηλεκτρονικού Πολέμου (ΗΠ) στην επίτευξη αιφνιδιασμού, όπως πολλάκις έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα στον πόλεμο στην Ουκρανία. Για παράδειγμα, η επιλεκτική σε χρόνο και τόπο ανάπτυξη συστημάτων ΗΠ που μπορούν να παρεμβάλουν αποτελεσματικά τα εχθρικά μη επανδρωμένα και γενικότερα τους αισθητήρες επιτήρησης περιορίζει σημαντικά τις δυνατότητες του εχθρού και δημιουργεί ευνοϊκότερες προϋποθέσεις στις φίλιες δυνάμεις για την επίτευξη αιφνιδιασμού (όπως συνέβη σε αρκετές περιπτώσεις στις εξελισσόμενες από τις αρχές του τρέχοντος έτους ρωσικές επιχειρήσεις στην ανατολική Ουκρανία).
Αντίστοιχα, η αύξηση της αντοχής στις εχθρικές παρεμβολές των φίλιων μη επανδρωμένων και αισθητήρων, μειώνει εξ ορισμού τις δυνατότητες των εχθρικών δυνάμεων για την επίτευξη αιφνιδιασμού. Εξίσου καθοριστική έχει αποδειχθεί και η επίδραση του ΗΠ στην επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα συστημάτων και όπλων.
Στην Ουκρανία έχει ήδη καταγραφεί η συνεχής υποβάθμιση της επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας δυτικής προέλευσης κατευθυνόμενων όπλων λόγω της σύντομο χρονικό διάστημα ανάπτυξης και χρήσης από τους Ρώσους συστημάτων ΗΠ. Για παράδειγμα, το ποσοστό επιτυχίας του αμερικανικής προέλευσης, διαμετρήματος 155 χλστ. κατευθυνόμενου βλήματος πυροβολικού M982 Excalibur φέρεται να έχει μειωθεί από 55% σε μόλις 7% τους πρώτους οκτώ μήνες του 2023 λόγω της υψηλής αποτελεσματικότητας των ρωσικών συστημάτων παρεμβολής του παγκόσμιου συστήματος αναφοράς θέσης (GPS), το σήμα του οποίου είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του λογισμικού στοχοποίησης του όπλου.
Το ίδιο ισχύει και για άλλα αμερικανικής προέλευσης όπλα, όπως οι κατευθυνόμενες ρουκέτες πολλαπλών εκτοξευτών πυραύλων GMLRS (Guided Multiple Launch Rocket System) M30 και M31 που βάλλονται από τους ουκρανικούς πολλαπλούς εκτοξευτές πυραύλων (ΠΕΠ) M142 HIMARS, το κατευθυνόμενο αεροπορικό όπλο JDAM-ER (Joint Direct Attack Munition-Extended Range: διακλαδικού άμεσης κρούσης πυρομαχικού – εκτεταμένης εμβέλειας), κ.α.
Κατά συνέπεια, η υστέρηση στον ΗΠ δεν αποτελεί σήμερα αποδεκτή επιλογή και η ανάπτυξη εθνικών δυνατοτήτων ικανών να αντιδρούν άμεσα και να προσαρμόζονται στα τεχνολογικά επιτεύγματα του αντιπάλου είναι επιτακτικό ζητούμενο. Όπως έχει αποδειχθεί στην Ουκρανία η αντιπαράθεση στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα έχει έντονα δυναμική φύση και το πλεονέκτημα εναλλάσσεται μεταξύ των δύο πλευρών.
Το ουκρανικό πυροβολικό βάλλει κατά ρωσικών θέσεων
Μερικές άλλες ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις
Η αντεπίθεση στο Κούρσκ σημειώνει επιτυχία γιατί σε αντίθεση με την αποτυχημένη ουκρανική αντεπίθεση του καλοκαιριού του 2023 δεν εκτοξεύθηκε κατά πολύ καλά οργανωμένων σε βάθος αμυντικών θέσεων υποστηριζόμενων από πυκνά ναρκοπέδια, αντιαρματικά εμπόδια, έργα οργάνωσης εδάφους, πυρά πυροβολικού, μαχητικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων. Δηλαδή, εμμέσως επιβεβαιώνει την αξία των καλά οργανωμένων σε βάθος αμυντικών θέσεων. Επίσης επιβεβαιώνει τη συνεχιζόμενη χρησιμότητα – καταλληλότητα των αρμάτων μάχης και γενικότερα των τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης σε επιχειρήσεις του τύπου, παρά τις νέες απειλές που αντιμετωπίζουν.
Μέχρις στιγμής αποδεικνύει ότι για την εκτόξευση επιτυχημένης αντεπίθεσης, η αεροπορική υπεροχή έστω και σε τοπικό επίπεδο και για περιορισμένο χρόνο δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση και μπορεί να υποκατασταθεί από την αεράμυνα. Σε ποιο βαθμό θα διαπιστωθεί όταν εκδηλωθεί η ήδη καθυστερημένη αντίδραση των ρωσικών αεροπορικών δυνάμεων. Αναδεικνύει επίσης την έλλειψη καλά εκπαιδευμένων και εξοπλισμένων εφεδρειών της ρωσικής πλευράς.
Για την αντιμετώπιση της ουκρανικής αντεπίθεσης στο Κούρσκ, η Ρωσία χρησιμοποιεί μείγμα στρατεύσιμων που υπηρετούσαν τη θητεία τους στην περιφέρεια του Κούρσκ, στοιχεία του Βόρειου Συγκροτήματος Δυνάμεων που άρχισε να συγκροτείται τον Μάιο από δυνάμεις υπαγόμενες στην Στρατιωτική Περιοχική Διοίκηση του Λένινγκραντ που επανασυγκροτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2024 και επίσης στοιχεία από σχηματισμούς και μονάδες που μεταφέρονται από χαμηλότερης προτεραιότητες περιοχές του μετώπου στην Ουκρανία.
Είναι εύκολα αντιληπτό ότι η έλλειψη καλά εκπαιδευμένων και εξοπλισμένων εφεδρειών αυξάνει τον χρόνο αντίδρασης του αμυνόμενου επιτρέποντας στο επιτιθέμενο, εφόσον όμως διαθέτει τις απαραίτητες εφεδρείες, να εκμεταλλευτεί περαιτέρω την αρχική του επιτυχία και να οργανώσει την αμυντική του τοποθεσία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την επίτευξη μακρόχρονης κατοχής εδάφους.
Χάρτης του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW: Institute for the Study of War), που απεικονίζει την εκτίμηση της προόδου της ουκρανικής αντεπίθεσης (διαγραμμισμένη με μπλε – άσπρες γραμμές) στην περιφέρεια του Κούρσκ, στις 13 Αυγούστου)
