Της Lara Williams
Οι ηφαιστειακές εκρήξεις είναι εντυπωσιακές. Η πυρακτωμένη κόκκινη λάβα, η εκρηκτική δύναμη και οι ολοένα ευρύτερες ρωγμές θυμίζουν ότι δεν στεκόμαστε και δεν χτίζουμε σε στατικό έδαφος, αλλά σε μια πολύ δυναμική Γη. Για το ισλανδικό λιμάνι του Γκρίνταβικ, το μάγμα που διαφεύγει αποτελεί όχι τόσο ένα θαύμα όσο έναν εφιάλτη. Για τον υπόλοιπο κόσμο, θα πρέπει να αποτελέσει μάθημα ότι η προετοιμασία για φυσικές καταστροφές είναι ακόμη πιο σημαντική κατά τη διάρκεια της κλιματικής κρίσης.
Το Γκρίνταβικ εκκενώθηκε για δεύτερη φορά από τον Νοέμβριο στις αρχές του μήνα, λίγες ώρες πριν η έκρηξη δημιουργήσει βαθιές ρωγμές στο έδαφος και στείλει τη λάβα να ρέει πάνω στους δρόμους. Από την Τετάρτη, η ηφαιστειακή δραστηριότητα είχε σταματήσει, αλλά όχι πριν προκαλέσει σημαντικές ζημιές στις υποδομές της μικρής ψαροχώρας. Επικίνδυνες ρωγμές εμφανίζονται και αυξάνονται σε ολόκληρη την περιοχή. Το λιωμένο πέτρωμα έχει καταστρέψει τρία σπίτια.
Είναι η πρώτη φορά εδώ και μισό αιώνα που μια ηφαιστειακή έκρηξη επηρεάζει μια κατοικημένη περιοχή στην Ισλανδία, αλλά πιθανότατα δεν θα είναι η τελευταία: Αφού επί 800 χρόνια επικρατούσε ησυχία, οι επιστήμονες άρχισαν να παρατηρούν αυξημένη ηφαιστειακή δραστηριότητα στη χερσόνησο Ρέικιανες γύρω στο 2020. Σε μια συνάντηση κατοίκων του Γκρίνταβικ την Τρίτη, η Κριστίν Γιονσντότιρ από την Ισλανδική Μετεωρολογική Υπηρεσία δήλωσε ότι μπορεί να αναμένονται επανειλημμένες εκρήξεις από τα ρήγματα βόρεια της πόλης.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι δύο εκρήξεις στην περιοχή - μία τον Δεκέμβριο και μία τον Ιανουάριο - δεν είναι μεμονωμένα γεγονότα, αλλά πιθανότατα μέρος μιας νέας φάσης ηφαιστειακής δραστηριότητας, που σημαίνει ότι η περιοχή θα μπορούσε να υποστεί παρόμοιες εκρήξεις, χωρίς ιδιαίτερη προειδοποίηση, για δεκαετίες. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς η χερσόνησος στο κέντρο της δράσης είναι η πιο πυκνοκατοικημένη γωνιά της Ισλανδίας.
Τα ηφαίστεια είναι βασικά χαρακτηριστικά της χώρας. Καθώς γεωγραφικά βρίσκεται στο σύνορο μεταξύ της Ευρασιατικής και της Βόρειας Αμερικής, οι οποίες απομακρύνονται αργά, το νησί οφείλει την ύπαρξή του στη συμβολή της τεκτονικής των πλακών και ενός θύλακα μάγματος που ονομάζεται Ισλανδικό Νέφος.
Ως αποτέλεσμα, οι Ισλανδοί έχουν μεγάλη εμπειρία στη διαχείριση των κινδύνων που συνεπάγεται η κατοίκηση σε μια από τις πιο ενεργές ηφαιστειακές περιοχές του κόσμου. Ο συνδυασμός ευφυών επιστημόνων, αποτελεσματικών επικοινωνιολόγων και αξιόπιστων δεδομένων από μια σειρά τεχνολογιών παρακολούθησης συμβάλλει στο να αποτελεί η χώρα παράδειγμα καλής πρακτικής, λέει ο Μάθιου Γουάτσον, καθηγητής ηφαιστείων και κλίματος στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ.
Σκεφτείτε πόσο χειρότερο θα μπορούσε να ήταν το συμβάν στο Γκρίνταβικ. Σπίτια έχουν καταστραφεί, αλλά δεν έχουν υπάρξει επιβεβαιωμένοι θάνατοι. (Ένας εργάτης αγνοείται αφού έπεσε σε μια σχισμή.) Τα φράγματα που κατασκευάστηκαν για την προστασία των περιοχών από τις ροές λάβας έκαναν σε μεγάλο βαθμό τη δουλειά τους και οι άνθρωποι απομακρύνθηκαν εγκαίρως.
Τα φράγματα που κατασκευάστηκαν για την προστασία των περιοχών από τις ροές λάβας έκαναν σε μεγάλο βαθμό τη δουλειά τους και οι άνθρωποι απομακρύνθηκαν εγκαίρως, χάρη στην επιμέλεια όσων παρακολουθούσαν την εξέλιξη της κατάστασης και την αποτελεσματική επικοινωνία με το κόσμο που ήταν ενήμερος για τους κινδύνους του ηφαιστείου. Ομοίως, η Ιαπωνία κατάφερε να περιορίσει τις ζημιές από τον σεισμό που έπληξε την Πρωτοχρονιά σε μεγάλο βαθμό λόγω των συστημάτων και των κωδίκων που εφαρμόστηκαν μετά από προηγούμενες καταστροφές, όπως επεσήμανε ο συνάδελφός μου Γκιρόιντ Ρέιντι.
Υπάρχουν διδάγματα για τον υπόλοιπο κόσμο, καθώς οι κυβερνήσεις παντού βρίσκονται αντιμέτωπες με το έργο της προσαρμογής σε αυξανόμενους φυσικούς κινδύνους λόγω της προκαλούμενης από τον άνθρωπο κλιματικής αλλαγής. Αν και η διαχείριση του κινδύνου ηφαιστειακών εκρήξεων είναι διαφορετική από την προστασία από ακραίες συνθήκες καύσωνα και πλημμυρών, για παράδειγμα, υπάρχουν επίσης κάποιες ομοιότητες: Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός μειώνει την ευαλωτότητα, οι καλά χρηματοδοτούμενοι οργανισμοί έρευνας και μείωσης του κινδύνου είναι ζωτικής σημασίας και οι έγκαιρες αποφάσεις και η εκπαίδευση του πληθυσμού συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην άμβλυνση των κινδύνων.
Ωστόσο, σε αντίθεση με την Ισλανδία και την Ιαπωνία, πολλά έθνη δεν ανταποκρίνονται στην πρόκληση, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου. Μια ενδιάμεση έκθεση σχετικά με την προσαρμοστικότητα του Λονδίνου στην κλιματική αλλαγή διαπίστωσε ότι η πρωτεύουσα - και η χώρα στο σύνολό της - δεν είναι καλά προετοιμασμένη για ακραία καιρικά φαινόμενα, με τις πλημμύρες και τη ζέστη να αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για τις ευάλωτες κοινωνίες.
Η πρόκληση για την Ισλανδία δεν θα είναι μόνο να μάθει πώς να προσαρμόζεται σε μια νέα τάση στην ηφαιστειακή δραστηριότητα, αλλά και να διαχειριστεί το μέλλον του Γκρίνταβικ. Μια άλλη στρατηγική προσαρμογής που σταδιακά κερδίζει έδαφος είναι η ελεγχόμενη υποχώρηση. Αντιμέτωπες με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, οι παράκτιες κοινότητες και οι κυβερνήσεις σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, τα Φίτζι και η Νέα Ζηλανδία επεξεργάζονται το πώς ακριβώς μπορεί να μοιάζει η οριστική εγκατάλειψη της πατρίδας τους.
Η Ισλανδία ίσως χρειαστεί να εξετάσει τις πρακτικές λεπτομέρειες αυτού του σχεδίου μάλλον σύντομα. Η κύρια ανησυχία πολλών από τους κατοίκους είναι τι θα συμβεί στα σπίτια τους, τα οποία μπορεί πλέον να είναι πολύ επικίνδυνα για να ζήσουν και αδύνατο να πωληθούν. Το The Iceland Review, ένα αγγλόφωνο περιοδικό για τη χώρα, ανέφερε ότι μια ιδιοκτήτρια σπιτιού δήλωσε ότι το να δει ότι το σπίτι της είχε διασωθεί ήταν η χειρότερη μέρα της ζωής της, γιατί σήμαινε ότι δεν μπορούσε να την πληρώσει η ασφάλειά της. "Αν το σπίτι μου είχε καεί, θα είχα αποκτήσει οικονομική ανεξαρτησία", είπε σε μια συνάντηση. "Θα μπορούσα να ξεκινήσω ένα νέο σπίτι και αυτή η θηλιά γύρω από το λαιμό μου θα είχε φύγει". Χειροκροτήθηκε όρθια από τους υπόλοιπους κατοίκους.
Η Κατρίν Γιακομπσντότιρ, η πρωθυπουργός της Ισλανδίας, δήλωσε ότι στόχος είναι "να καταστεί δυνατή η παραμονή στο Γκρίνταβικ". Οι εργαζόμενοι προσπαθούν να αποκαταστήσουν το ζεστό νερό στα σπίτια, για παράδειγμα. Μόνο ο χρόνος θα δείξει αν αυτό είναι εφικτό. Αλλά τόσο οι αξιωματούχοι όσο και οι κάτοικοι ίσως χρειαστεί να αντιμετωπίσουν μια καταστροφική αλήθεια: Μερικές φορές η προσαρμογή σημαίνει να ξέρεις πότε πρέπει να φύγεις.
Απόδοση - Επιμέλεια: Εύη Σιμοπούλου
https://www.capital.gr
