Ήταν Αύγουστους του 2011 όταν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε τη χειμαζόμενη από τον εμφύλιο πόλεμο και τον λιμό Σομαλία, μια χώρα βαριά πληγωμένη από τη λειψυδρία και τις μάχες με τους τζιχαντιστές της οργάνωσης al-Shabaab, συνοδευόμενος τότε από την οικογένειά του και ομάδα Τούρκων υπουργών. Εκείνη η επίσκεψη θα ξεχώριζε, μάλιστα, ως η πρώτη μη-Αφρικανού ηγέτη στο Μογκαντίσου έπειτα από σχεδόν 20 χρόνια.
«Η Σομαλία ήταν το 2011 στο χείλος της κατάρρευσης. Την επισκεφθήκαμε, τότε, με μεγάλη αντιπροσωπεία, για να στείλουμε το μήνυμα ότι στεκόμαστε δίπλα στους Σομαλούς αδελφούς και στις Σομαλές αδελφές μας», θα δήλωνε ο Ερντογάν αρκετά χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 2022, υπό μορφή υπενθύμισης, έχοντας στο πλευρό του τον Σομαλό πρόεδρο Χασάν Σεΐχ Μοχάμεντ (ειρήσθω εν παρόδω: ο υιός του Σομαλού προέδρου ενεπλάκη τον Νοέμβριο του 2023 σε τροχαίο στην Κωνσταντινούπολη, στο οποίο έχασε τη ζωή του ένας 38χρονος Τούρκος, αλλά εν συνεχεία έφυγε «ανενόχλητος» από τη χώρα προτού οδηγηθεί ενώπιον της δικαιοσύνης, γεγονός το οποίο προκάλεσε επικρίσεις και καταγγελίες, προερχόμενες μεταξύ άλλων και από την πλευρά του Εκρέμ Ιμάμογλου).
Από το 1998
Η (επι)στροφή της Τουρκίας στην ανατολική Αφρική είχε, βέβαια, ξεκινήσει αρκετά χρόνια νωρίτερα, ήδη πριν από την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία: το 1998, με την υιοθέτηση ενός σχεδίου δράσης που είχε ως στόχο το άνοιγμα προς την Αφρική από τον τότε υπουργό Εξωτερικών Ισμαήλ Τζεμ.
Τα χρόνια που θα ακολουθούσαν ωστόσο, επί Ερντογάν πια, αυτή η «απόβαση» θα περνούσε από τη θεωρία στην πράξη, αποκτώντας χαρακτήρα συγκροτημένου, άνωθεν εκπορευόμενου πλάνου.
Ενδεικτικά, υπενθυμίζεται ότι το 2005 ήταν «έτος της Αφρικής» για την Τουρκία του Ερντογάν, η οποία την ίδια χρονιά απέκτησε θέση παρατηρητή και εν συνεχεία το 2008 θέση στρατηγικού εταίρου στην Αφρικανική Ένωση, ενώ τον Αύγουστο του 2008 πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και η πρώτη Σύνοδος Συνεργασίας Τουρκίας-Αφρικής (Turkey-Africa Cooperation Summit) με τη συμμετοχή αντιπροσωπειών από δεκάδες αφρικανικές χώρες.
Ειδικά στη (μουσουλμανική) Σομαλία, η Τουρκία διατηρεί πια μία από τις μεγαλύτερες πρεσβείες που διαθέτει διεθνώς αλλά και (ήδη από το 2017) μια στρατιωτική βάση αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων στην οποία εκπαιδεύει χιλιάδες Σομαλούς στρατιώτες. Σομαλοί κομάντο έχουν, όμως, λάβει εκπαίδευση και εντός των τουρκικών συνόρων, στην Ισπάρτα για παράδειγμα την οποία είχε μάλιστα επισκεφθεί και ο Σομαλός πρόεδρος Χασάν Σεΐχ Μοχάμεντ το καλοκαίρι του 2022, στο πλαίσιο της πολυήμερης επίσκεψης που είχε πραγματοποιήσει τότε στην Τουρκία.
Τουρκικά συμφέροντα ανέπτυξαν δράση τα περασμένα χρόνια στη Σομαλία, χτίζοντας εκεί σχολεία, νοσοκομεία και λοιπά – κομβικά – έργα υποδομών. Η Turkish Airlines πραγματοποιεί, ήδη από το 2012, πτήσεις προς το Μογκαντίσου (μέσω Σουδάν/Χαρτούμ), ενώ οι τουρκικές Αρχές έχουν δώσει παράλληλα και (συνολικά εκατοντάδες) υποτροφίες σε Σομαλούς φοιτητές ως δέλεαρ προκειμένου να τους φέρουν για σπουδές στην Τουρκία.
Ο ίδιος ο Ερντογάν, πυξίδα και σημείο αναφοράς του οποίου ήταν διαχρονικά το πολιτικό Ισλάμ, μπορεί πια να καυχιέται ότι «βοήθησε» εκατομμύρια μουσουλμάνους της Αφρικής όταν εκείνοι είχαν ανάγκη και έτσι να πριμοδοτεί το ηγετικό του προφίλ διεθνώς ως διακριτός περιφερειακός πόλος εντός του Ισλάμ.
Η Σομαλία δεν είναι, ωστόσο, απλώς άλλη μία «τυχαία» χώρα που βρέθηκε σε ανάγκη. Αντιθέτως, είναι μια χώρα στρατηγικά τοποθετημένη πάνω στον χάρτη μεταξύ Αφρικής και Ασίας: στον Κόλπο του Αντεν, απέναντι από τις ακτές της Υεμένης, στην είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας η κομβική αξία της οποίας έχει πια αναδειχθεί μέσα από τις επιθέσεις των Χούθι.
Τούτων δοθέντων, δεν θα έπρεπε να απορεί κανείς που η τουρκική πλευρά έσπευσε να στηρίξει ανοιχτά τη Σομαλία ενάντια στην Αιθιοπία τις περασμένες ημέρες, με φόντο την κόντρα τους για την πρόσβαση στις ακτές της Σομαλιλάνδης.
Αιθιοπία και Σομαλία, δύο χώρες που έχουν συγκρουστεί στρατιωτικά στο παρελθόν (στα τέλη της δεκαετίας του 1970 αλλά και πιο πρόσφατα: μετά το 2006), επέστρεψαν σε τροχιά αντιπαράθεσης προ ημερών, λόγω μιας συμφωνίας που προωθείται ανάμεσα στην Αντίς Αμπέμπα και τη Σομαλιλάνδη.
Η περίκλειστη (και πλειοψηφικά χριστιανική) Αιθιοπία, η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό (μετά τη Νιγηρία) χώρα της Αφρικής, μια χώρα με περίπου 125 εκατομμύρια κατοίκους, αναζητά εδώ και χρόνια πρόσβαση στον κόλπο του Αντεν, πρόσβαση την οποία είχε ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990 αλλά έχασε όταν η Ερυθραία έγινε ανεξάρτητη το 1991. Η Αντίς Αμπέμπα είχε επιχειρήσει να ανακτήσει αυτήν την πρόσβαση μέσω Ερυθραίας πλην όμως χωρίς επιτυχία, ενώ εμπορικά αυτό που τη συνδέει πια με τα προϊόντα που έρχονται από τη θάλασσα είναι το Τζιμπουτί στο οποίο όμως καταβάλλει σημαντικά ποσά ετησίως ως λιμενικά τέλη.
Η Αντίς Αμπέμπα, ως φαίνεται, πλέον θεωρεί ότι μπορεί να αποκτήσει ξανά πρόσβαση στη θάλασσα εάν αναγνωρίσει ως ανεξάρτητη τη de facto αποσχισθείσα από τη Σομαλία ήδη από τη δεκαετία του 1990 περιοχή της Σομαλιλάνδης, μια περιοχή την οποία το Μογκαντίσου εξακολουθεί ωστόσο να θεωρεί δική του. Εάν συμβεί αυτό, η Αιθιοπία θα γίνει η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνωρίζει τη Σομαλιλάνδη ως ανεξάρτητο κράτος.
Με ανακοίνωση που εξέδωσε στις 4 Ιανουαρίου ωστόσο, ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ πήρε σαφώς θέση στο πλευρό της Σομαλίας, αποδοκιμάζοντας το μνημόνιο Αιθιοπίας – Σομαλιλάνδης. Λίγα 24ωρα αργότερα, στις 11 Ιανουαρίου, ο υπουργός Εξωτερικών της Σομαλίας Αλι Ομάρ Μπαλάντ μετέβη μάλιστα στην Αγκυρα για να συναντήσει από κοντά τον Τούρκο ομόλογό του, Χακάν Φιντάν.
Η Τουρκία του Ερντογάν θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι έχει κάνει ανοίγματα τα περασμένα χρόνια και προς την πλευρά της Αιθιοπίας.
Η πρώτη πρεσβεία που απέκτησε η μετα-οθωμανική Τουρκική Δημοκρατία στην υποσαχάρια Αφρική ήταν εκείνη που άρχισε να λειτουργεί το 1926 στην Αντίς Αμπέμπα· και τα πρώτα γραφεία που απέκτησε η κρατική Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού (TİKA) στην Αφρική ήταν εκείνα που έκαναν εγκαίνια το 2005 στην αιθιοπική πρωτεύουσα.
Στην Αντίς Αμπέμπα πραγματοποίησε όμως το πρώτο του αφρικανικό ταξίδι ως πρωθυπουργός της Τουρκίας και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον Μάρτιο του 2005, ενώ οι Τουρκικές Αερογραμμές (Turkish Airlines) πετούν στην αιθιοπική πρωτεύουσα ήδη από το 2006 και η τουρκική Ziraat Bank ήταν η πρώτη ξένη τράπεζα που απέκτησε υποκατάστημα στην Αιθιοπία το 2015. Όσο για τις τουρκικές επενδύσεις στην Αιθιοπία, εκείνες έχουν προ πολλού ξεπεράσει τα 2,5 δισ. δολ., όπως αναφέρει η τουρκική πλευρά η οποία έχει παράλληλα πουλήσει στις αιθιοπικές ένοπλες δυνάμεις (την εποχή μάλιστα που εκείνες πολεμούσαν στο Τιγκράι) και τουλάχιστον 13 drones τύπου Bayraktar TB2.
Όπως σε άλλα μέτωπα έτσι και σε εκείνο της ανατολικής Αφρικής, η Τουρκία επιχειρεί να ισορροπήσει μεταξύ ανταγωνιστικών πόλων κατά τρόπο θα ενισχύει τη δική της ισχύ, διεκδικώντας ρόλο διαμεσολαβητικό (μεταξύ Σομαλίας και Σομαλιλάνδης, Αιθιοπίας και Σουδάν) αλλά και εργαλειοποιώντας τον κάθε πόλο έναντι άλλων (την Αιθιοπία επί παραδείγματι ως αντίβαρο στην Αίγυπτο του Σίσι, τη Σομαλία ως αντίβαρο στα ΗΑΕ)…
Πηγή: amynanet.gr
Πηγή: i-epikaira.blogspot.com
