Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Στις 9 Οκτωβρίου 1944, σε μια σκοτεινή αίθουσα του Κρεμλίνου κρίθηκαν και αποφασίστηκαν οι ζωές και η μοίρα εκατομμυρίων ανθρώπων στην Ευρώπη!
Ο Ουινστων Τσόρτσιλ και ο Ιωσήφ Στάλιν, συμφώνησαν στις σφαίρες επιρροές που θα χώριζαν την «γηραιά ήπειρο» μετά το τέλος του πολέμου.
Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από το ημερολόγιο του Βρετανού πρωθυπουργού.
«Έγραψα τη συμφωνία με μπλε μολύβι σε μία χαρτοπετσέτα, την οποία έδωσα στον Στάλιν, και αφού την ενέκρινε μου την επέστρεψε.
Δεν θα θεωρηθεί πολύ κυνικό αν φανεί πως διευθετήσαμε τη μοίρα εκατομμυρίων ανθρώπων, με έναν τόσο ‘πρόχειρο’ τρόπο;
Ας κάψουμε το χαρτί.», είπα.
«Όχι, κράτα το.», απάντησε ο Στάλιν!
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Η ήττα των δυνάμεων του Άξονα έμοιαζε πλέον με θέμα χρόνου, καθώς η προέλαση των συμμαχικών στρατευμάτων ήταν ραγδαία σε όλα τα μέτωπα.
Οι νίκες στα πεδία των μαχών επέτρεπε στους ανθρώπους που ασκούσαν την εξουσία των επιτιθέμενων κρατών να προχωρήσουν στον σχεδιασμό της επόμενης ημέρας.
Όπως είναι λογικό, οι μέλλουσες νικήτριες δυνάμεις επιθυμούσαν την κυριαρχία τους στον μεταπολεμικό κόσμο.
Για τον λόγο αυτόν είχαν ξεκινήσει διπλωματικές συζητήσεις, προκειμένου να χωριστεί ο πλανήτης σε ζώνες επιρροής των Συμμάχων.
Ωστόσο, οι Σύμμαχοι γνώριζαν ότι οι διαφορές, κυρίως της Σοβιετικής Ένωσης με τις Η.Π.Α. και τη Μεγάλη Βρετανία, σε ιδεολογικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο ήταν έντονες.
Έτσι, μέσω των διπλωματικών συνομιλιών, στόχευαν να αποκτήσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο προβάδισμα στη νέα εποχή που πλησίαζε έναντι του μελλοντικού τους αντιπάλου.
Εντός αυτού του πλαισίου μπορεί να τοποθετηθεί η συνάντηση του Βρετανού Πρωθυπουργού, Winston Churchill, με τον ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Joseph Stalin, στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 1944.
Ο Βρετανός πολιτικός ήθελε να προετοιμάσει τη χώρα του όσο το δυνατόν νωρίτερα για τα νέα δεδομένα που θα προέκυπταν στον μεταπολεμικό κόσμο, ίσως στοχεύοντας και στον αιφνιδιασμό των έτερων μεγάλων δυνάμεων.
Έτσι, λίγες μόλις ώρες μετά την άφιξή του στη Μόσχα, ο Churchill, συνοδευόμενος από τον Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών, Anthony Eden, γευμάτισαν μαζί με τον Stalin και τον Υπουργό Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης, Vyacheslav Molotov. Κατά τη διάρκεια του δείπνου, ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιό του.
Ο στόχος του εκείνο το βράδυ ήταν να θέσει τις βάσεις για τον καθορισμό των επιρροών στη «γειτονιά» μας, τα Βαλκάνια.
ΤΟ… ΜΟΙΡΑΣΜΑ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Ο Τσόρτσιλ πρότεινε η Σοβιετική Ένωση να έχει 90% επιρροή στη Ρουμανία και 75% στη Βουλγαρία, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο να έχει 90% επιρροή στην Ελλάδα.
Ο Τσόρτσιλ επίσης πρότεινε στην Ουγγαρία και τη Γιουγκοσλαβία να έχουν 50% επιρροή και οι δύο.
Οι υπουργοί εξωτερικών των δύο χωρών, Άντονι Ήντεν και Βιατσεσλάβ Μιχαήλοβιτς Μολότωφ, διαπραγματεύτηκαν τα ποσοστά της συμφωνίας στις 10 και 11 Οκτωβρίου. Κατάληξη αυτής της συζήτησής ήταν η αύξηση των ποσοστών επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης στη Βουλγαρία και την Ουγγαρία κατά 80%.
Όμως, φαίνεται να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την ακρίβεια της περιγραφής των γεγονότων από τον Τσόρτσιλ, η οποία μάλλον εξυπηρετούσε πολιτικές σκοπιμότητες της εποχής.
Πρώτα, μοιάζει παράξενη η μη άμεση συμμετοχή των Αμερικανών σε μια τόσο σημαντική διαπραγμάτευση. Εκπροσωπούνται μόνο από τον πρεσβευτή τους στη Σοβιετική Ένωση, Άβερελ Χάριμαν.
Δεύτερο, το σημείωμα της συμφωνίας που υποτίθεται ότι διάβασε ο Στάλιν, είναι γραμμένο στα Αγγλικά.
Και τρίτο, και πιο σημαντικό, στο σημείωμα αναφέρεται «Ρωσία» και όχι «Σοβιετική Ένωση».
Αυτό είναι ένα ζήτημα που θα ήταν δύσκολο για τον Στάλιν να εγκρίνει, αφού οι Σοβιετικοί ηγέτες της εποχής ήταν πολύ προσεκτικοί στο να κρατούν τα προσχήματα.
Πάντως, και μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε ποτέ επιβεβαίωση αυτής της συμφωνίας από τη Σοβιετική Ένωση, αλλά ούτε και από τη Ρωσία, ούτε και από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η μόνη πηγή συνεχίζει να είναι η αφήγηση του Τσόρτσιλ στα απομνημονεύματά του.
Ο ΣΤΑΛΙΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Αν η συμφωνία αυτή ήταν πράγματι αληθινή, ο Στάλιν κράτησε τον λόγο του όσο αφορά την Ελλάδα. Η Βρετανία υποστήριξε τις δυνάμεις της Ελληνικής Κυβέρνησης κατά τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, ενώ η Σοβιετική Ένωση δεν βοήθησε καθόλου τους κομμουνιστές του ΔΣΕ.
Χαρακτηριστική είναι η τηλεφωνική ομιλία του Στάλιν στον Δημητρώφ στις 10 Ιανουαρίου 1945:
«Εγώ συμβούλευσα την Ελλάδα να μην αρχίσουν αυτόν τον αγώνα.
Οι άνθρωποι του ΕΛΑΣ δεν έπρεπε να βγουν από την κυβέρνηση του Παπανδρέου.
Καταπιάστηκαν με δουλειά για την οποία δεν τους επαρκούσαν οι δυνάμεις. Φαίνεται, υπολόγιζαν ότι ο Κόκκινος Στρατός θα κατέβει ως το Αιγαίο.
Εμείς αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε.
Εμείς δεν μπορούμε να στείλουμε και στην Ελλάδα δικά μας στρατεύματα.
Οι Έλληνες έκαναν βλακεία.», του είχε πει για τα Δεκεμβριανά.
ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
Η συμφωνία επικύρωνε μια ήδη υπάρχουσα κατάσταση στη νοτιοανατολική Ευρώπη ήδη κατεχόμενη από τα Σοβιετικά στρατεύματα.
Όπως επισημαίνεται , επρόκειτο για μια «προσπάθεια συναντίληψης των δύο ηγετών (και κατανόησης) σχετικά με τα όρια που έθετε στην ισχύ τους η εξέλιξη του πολέμου».
Οι Άγγλοι ως ναυτική δύναμη ενδιαφέρονταν γεωστρατηγικά για την Ελλάδα ενώ αδυνατούσαν να ελέγξουν στρατιωτικά τη Βαλκανική ενδοχώρα. Αντίστροφα, οι Σοβιετικοί ενδιαφέρονταν πιο πολύ για τις χώρες του εσωτερικού, ο έλεγχος των οποίων ήταν αναγκαίος για τη δική τους ασφάλεια.
Είναι επίσης σημαντική για το μέγεθος του κυνισμού με τον οποίο αντιμετώπισαν οι δύο χώρες το ζήτημα «στο μέσον του μεγαλύτερου πολέμου για την ελευθερία στην ιστορία».
Οι δύο πλευρές είχαν αντιληφθεί τα όρια των δυνατοτήτων τους και είχαν αυτοπεριοριστεί στην επίτευξη των στόχων τους.
Κι αν ακόμα δεν υφίστατο η συγκεκριμένη συμφωνία «η αγγλοσοβιετική συνεννόηση και πάλι θα υπήρχε»
Τέλος, δεν αποτελούσε μια γενική διευθέτηση των νικητών του πολέμου για τη διαίρεση όλης της Ευρώπης.
ΠληροφορίεςGeoffrey Roberts, Beware Greek Gifts: The Churchill-Stalin «Percentages» Agreement of October 1944.Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, εκδ. Πατάκης.
Πηγή: militaire.gr
Στις 9 Οκτωβρίου 1944, σε μια σκοτεινή αίθουσα του Κρεμλίνου κρίθηκαν και αποφασίστηκαν οι ζωές και η μοίρα εκατομμυρίων ανθρώπων στην Ευρώπη!
Ο Ουινστων Τσόρτσιλ και ο Ιωσήφ Στάλιν, συμφώνησαν στις σφαίρες επιρροές που θα χώριζαν την «γηραιά ήπειρο» μετά το τέλος του πολέμου.
Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από το ημερολόγιο του Βρετανού πρωθυπουργού.
«Έγραψα τη συμφωνία με μπλε μολύβι σε μία χαρτοπετσέτα, την οποία έδωσα στον Στάλιν, και αφού την ενέκρινε μου την επέστρεψε.
Δεν θα θεωρηθεί πολύ κυνικό αν φανεί πως διευθετήσαμε τη μοίρα εκατομμυρίων ανθρώπων, με έναν τόσο ‘πρόχειρο’ τρόπο;
Ας κάψουμε το χαρτί.», είπα.
«Όχι, κράτα το.», απάντησε ο Στάλιν!
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Η ήττα των δυνάμεων του Άξονα έμοιαζε πλέον με θέμα χρόνου, καθώς η προέλαση των συμμαχικών στρατευμάτων ήταν ραγδαία σε όλα τα μέτωπα.
Οι νίκες στα πεδία των μαχών επέτρεπε στους ανθρώπους που ασκούσαν την εξουσία των επιτιθέμενων κρατών να προχωρήσουν στον σχεδιασμό της επόμενης ημέρας.
Όπως είναι λογικό, οι μέλλουσες νικήτριες δυνάμεις επιθυμούσαν την κυριαρχία τους στον μεταπολεμικό κόσμο.
Για τον λόγο αυτόν είχαν ξεκινήσει διπλωματικές συζητήσεις, προκειμένου να χωριστεί ο πλανήτης σε ζώνες επιρροής των Συμμάχων.
Ωστόσο, οι Σύμμαχοι γνώριζαν ότι οι διαφορές, κυρίως της Σοβιετικής Ένωσης με τις Η.Π.Α. και τη Μεγάλη Βρετανία, σε ιδεολογικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο ήταν έντονες.
Έτσι, μέσω των διπλωματικών συνομιλιών, στόχευαν να αποκτήσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο προβάδισμα στη νέα εποχή που πλησίαζε έναντι του μελλοντικού τους αντιπάλου.
Εντός αυτού του πλαισίου μπορεί να τοποθετηθεί η συνάντηση του Βρετανού Πρωθυπουργού, Winston Churchill, με τον ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, Joseph Stalin, στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 1944.
Ο Βρετανός πολιτικός ήθελε να προετοιμάσει τη χώρα του όσο το δυνατόν νωρίτερα για τα νέα δεδομένα που θα προέκυπταν στον μεταπολεμικό κόσμο, ίσως στοχεύοντας και στον αιφνιδιασμό των έτερων μεγάλων δυνάμεων.
Έτσι, λίγες μόλις ώρες μετά την άφιξή του στη Μόσχα, ο Churchill, συνοδευόμενος από τον Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών, Anthony Eden, γευμάτισαν μαζί με τον Stalin και τον Υπουργό Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης, Vyacheslav Molotov. Κατά τη διάρκεια του δείπνου, ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιό του.
Ο στόχος του εκείνο το βράδυ ήταν να θέσει τις βάσεις για τον καθορισμό των επιρροών στη «γειτονιά» μας, τα Βαλκάνια.
ΤΟ… ΜΟΙΡΑΣΜΑ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Ο Τσόρτσιλ πρότεινε η Σοβιετική Ένωση να έχει 90% επιρροή στη Ρουμανία και 75% στη Βουλγαρία, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο να έχει 90% επιρροή στην Ελλάδα.
Ο Τσόρτσιλ επίσης πρότεινε στην Ουγγαρία και τη Γιουγκοσλαβία να έχουν 50% επιρροή και οι δύο.
Οι υπουργοί εξωτερικών των δύο χωρών, Άντονι Ήντεν και Βιατσεσλάβ Μιχαήλοβιτς Μολότωφ, διαπραγματεύτηκαν τα ποσοστά της συμφωνίας στις 10 και 11 Οκτωβρίου. Κατάληξη αυτής της συζήτησής ήταν η αύξηση των ποσοστών επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης στη Βουλγαρία και την Ουγγαρία κατά 80%.
Όμως, φαίνεται να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την ακρίβεια της περιγραφής των γεγονότων από τον Τσόρτσιλ, η οποία μάλλον εξυπηρετούσε πολιτικές σκοπιμότητες της εποχής.
Πρώτα, μοιάζει παράξενη η μη άμεση συμμετοχή των Αμερικανών σε μια τόσο σημαντική διαπραγμάτευση. Εκπροσωπούνται μόνο από τον πρεσβευτή τους στη Σοβιετική Ένωση, Άβερελ Χάριμαν.
Δεύτερο, το σημείωμα της συμφωνίας που υποτίθεται ότι διάβασε ο Στάλιν, είναι γραμμένο στα Αγγλικά.
Και τρίτο, και πιο σημαντικό, στο σημείωμα αναφέρεται «Ρωσία» και όχι «Σοβιετική Ένωση».
Αυτό είναι ένα ζήτημα που θα ήταν δύσκολο για τον Στάλιν να εγκρίνει, αφού οι Σοβιετικοί ηγέτες της εποχής ήταν πολύ προσεκτικοί στο να κρατούν τα προσχήματα.
Πάντως, και μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε ποτέ επιβεβαίωση αυτής της συμφωνίας από τη Σοβιετική Ένωση, αλλά ούτε και από τη Ρωσία, ούτε και από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η μόνη πηγή συνεχίζει να είναι η αφήγηση του Τσόρτσιλ στα απομνημονεύματά του.
Ο ΣΤΑΛΙΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Αν η συμφωνία αυτή ήταν πράγματι αληθινή, ο Στάλιν κράτησε τον λόγο του όσο αφορά την Ελλάδα. Η Βρετανία υποστήριξε τις δυνάμεις της Ελληνικής Κυβέρνησης κατά τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, ενώ η Σοβιετική Ένωση δεν βοήθησε καθόλου τους κομμουνιστές του ΔΣΕ.
Χαρακτηριστική είναι η τηλεφωνική ομιλία του Στάλιν στον Δημητρώφ στις 10 Ιανουαρίου 1945:
«Εγώ συμβούλευσα την Ελλάδα να μην αρχίσουν αυτόν τον αγώνα.
Οι άνθρωποι του ΕΛΑΣ δεν έπρεπε να βγουν από την κυβέρνηση του Παπανδρέου.
Καταπιάστηκαν με δουλειά για την οποία δεν τους επαρκούσαν οι δυνάμεις. Φαίνεται, υπολόγιζαν ότι ο Κόκκινος Στρατός θα κατέβει ως το Αιγαίο.
Εμείς αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε.
Εμείς δεν μπορούμε να στείλουμε και στην Ελλάδα δικά μας στρατεύματα.
Οι Έλληνες έκαναν βλακεία.», του είχε πει για τα Δεκεμβριανά.
ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
Η συμφωνία επικύρωνε μια ήδη υπάρχουσα κατάσταση στη νοτιοανατολική Ευρώπη ήδη κατεχόμενη από τα Σοβιετικά στρατεύματα.
Όπως επισημαίνεται , επρόκειτο για μια «προσπάθεια συναντίληψης των δύο ηγετών (και κατανόησης) σχετικά με τα όρια που έθετε στην ισχύ τους η εξέλιξη του πολέμου».
Οι Άγγλοι ως ναυτική δύναμη ενδιαφέρονταν γεωστρατηγικά για την Ελλάδα ενώ αδυνατούσαν να ελέγξουν στρατιωτικά τη Βαλκανική ενδοχώρα. Αντίστροφα, οι Σοβιετικοί ενδιαφέρονταν πιο πολύ για τις χώρες του εσωτερικού, ο έλεγχος των οποίων ήταν αναγκαίος για τη δική τους ασφάλεια.
Είναι επίσης σημαντική για το μέγεθος του κυνισμού με τον οποίο αντιμετώπισαν οι δύο χώρες το ζήτημα «στο μέσον του μεγαλύτερου πολέμου για την ελευθερία στην ιστορία».
Οι δύο πλευρές είχαν αντιληφθεί τα όρια των δυνατοτήτων τους και είχαν αυτοπεριοριστεί στην επίτευξη των στόχων τους.
Κι αν ακόμα δεν υφίστατο η συγκεκριμένη συμφωνία «η αγγλοσοβιετική συνεννόηση και πάλι θα υπήρχε»
Τέλος, δεν αποτελούσε μια γενική διευθέτηση των νικητών του πολέμου για τη διαίρεση όλης της Ευρώπης.
ΠληροφορίεςGeoffrey Roberts, Beware Greek Gifts: The Churchill-Stalin «Percentages» Agreement of October 1944.Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, εκδ. Πατάκης.
Πηγή: militaire.gr
Πηγή: i-epikaira.blogspot.com
