Γράφει η Σοφία Βούλτεψη*
Μήνες και χρόνια τώρα η Ελλάδα καταγγέλλεται όχι μόνο από κάθε λογής ακτιβιστές και ΜΚΟ, αλλά και από τα πιο επίσημα ευρωπαϊκά χείλη, ότι επιδίδεται σε επαναπροωθήσεις, ότι παραβιάζει τις συνθήκες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ότι η ΕΕ τάσσεται κατά του φράχτη και δεν τον χρηματοδοτεί, ότι «πνίγει» ανθρώπους στη θάλασσα, ότι το Λιμενικό δεν πράττει το καθήκον του.
Η Ελλάδα αντιστεκόταν, επιμένοντας πως το μεταναστευτικό είναι ζήτημα εθνικής ασφάλειας και εθνικής κυριαρχίας. Μια απάντηση που προκαλούσε τα χλευαστικά σχόλια των δήθεν υπερμάχων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που έβρισκαν ευήκοα ώτα στις Βρυξέλλες και που προκαλούσαν αρνητικά σχόλια για την χώρα μας.
Και ξαφνικά, είδαν όλοι το φως το αληθινό. Η ΕΕ ενεργοποίησε τον μηχανισμό για την πολιτική αντιμετώπιση κρίσεων (IPCR) λόγω των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.
Και η επίτροπος κ. Ίλβα Γιόχανσον τάχθηκε υπέρ της ταχύτερης επιστροφής των μεταναστών, υποστηρίζοντας πως όσοι θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για την ασφάλεια θα πρέπει να επαναπροωθούνται δια της βίας!Κάλλιο αργά παρά ποτέ, αλλά ίσως να είναι ήδη πολύ αργά. Αν και όλοι γνώριζαν πως αρκούσε μια σπίθα για να ανάψει η φωτιά και πως τα ζητήματα του ασύλου και των επιστροφών έπρεπε προ πολλού να είχαν λυθεί, το πρόβλημα αντιμετωπιζόταν με απίστευτη μακαριότητα.
Μόλις λίγο πριν από την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ο καυγάς μεταξύ της Ιταλίας και της Γερμανίας ήταν ότι η τελευταία είχε αποφασίσει να χρηματοδοτήσει απευθείας ΜΚΟ για να «διασώζουν» μετανάστες στη θάλασσα. Περίτρανη απόδειξη ότι δεν είχαν καταλάβει τίποτε, γιατί τα καμπανάκια χτυπούσαν το ένα μετά το άλλο.
Και όμως, τα σημάδια βρίσκονταν από καιρό εκεί. Η κρίση ήταν ήδη μεγάλη και η κλεψύδρα του χρόνου άδειαζε. Κάποιοι ωστόσο σκέπτονταν πως υπήρχε η πολυτέλεια να περιμένουμε τις ευρωεκλογές για να ληφθούν οι τελικές αποφάσεις.
Ο χρόνος, όμως, τελειώνει - για την ακρίβεια έχει τελειώσει. Βρισκόμαστε σε κατάσταση συναγερμού για δέκα διαφορετικούς και πολύ σημαντικούς λόγους, που ωστόσο δεν ελήφθησαν υπόψη:
Νέα μεταναστευτικά κύματα
Σε Αιγαίο και Μεσόγειο οι μεταναστευτικές ροές έχουν αυξηθεί δραματικά. Βλέπουμε τι γίνεται στα νησιά μας, βλέπουμε τι γίνεται στην Ιταλία και την κατάσταση στη Λαμπεντούζα, βλέπουμε τα ναυάγια και τις επιχειρήσεις διάσωσης.
Η Βουλγαρία ανακοίνωσε πως από την αρχή του χρόνου έχουν αποτραπεί 100.000 παράνομες είσοδοι από τα σύνορά της με την Τουρκία.
Πολωνία, Λιθουανία και Λετονία συγκέντρωσαν στρατό στα σύνορά τους με την Λευκορωσία, καθώς η εγκατάσταση εκεί του ρωσικού ιδιωτικού μισθοφορικού στρατού Βάγκνερ έχει δημιουργήσει σοβαρές ανησυχίες.
Εργαλειοποίηση και «κουλτούρα διακίνησης»
Δύο αναθεωρητικές δυνάμεις, Ρωσία και Τουρκία εργαλειοποιούν πρόσφυγες και μετανάστες και διεξάγουν έναν υβριδικό πόλεμο. Όλοι θυμόμαστε τι έγινε το 2020 στον Έβρο, στα χερσαία σύνορά μας με την Τουρκία και όλοι βλέπουμε τι γίνεται με τα εκατοντάδες σκάφη που φτάνουν στην Ιταλία από την Αφρική.
Εδώ και δύο σχεδόν χρόνια έχει προστεθεί ένα ακόμη πρόβλημα: Η Τουρκία έχει αλλάξει γραμμή πλεύσης και πλέον προσπαθεί να απαλλαγεί από τα 3,6 εκ. Σύρους πρόσφυγες, μεταφέροντάς τους στη βόρεια Συρία, στα σύνορά με την Τουρκία, σε μια εξαιρετικά σεισμογενή και στρατιωτικοποιημένη περιοχή, θέτοντας σε εφαρμογή ένα «στεγαστικό πρόγραμμα».
Προκαλείται έτσι μεγάλη ανησυχία στους άλλους πρόσφυγες, που έχουν ενοχοποιηθεί για την οικονομική κρίση και που φοβούνται ότι σύντομα θα έλθει η σειρά τους. Με αποτέλεσμα να έρχονται σε επαφή με τα εγκληματικά δίκτυα των διακινητών, προκειμένου να περάσουν στην Ευρώπη.
Αυτό που εδώ και καιρό παρακολουθούμε είναι η δημιουργία μιας κουλτούρας διακίνησης. Ανεβαίνει η ζήτηση και ανεβαίνει και η προσφορά. Αλλά οι ΜΚΟ με τα πλοία τους συνέχιζαν να μεταφέρουν κόσμο.
Η αποσταθεροποίηση στην Αφρική
Η Ευρώπη έχει χάσει την Αφρική. Ο τζιχαντισμός έχει επικρατήσει παντού, με αποτέλεσμα δολοφονίες, βιασμούς και καταστροφές στις γεωργικές καλλιέργειες.
Μέσα σε λιγότερο από τρία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί οκτώ πραξικοπήματα – δύο στη Μπουρκίνα Φάσο, άλλα δύο στο Μάλι, από ένα στη Γουινέα, στο Τσαντ, στον Νίγηρα και πρόσφατα στη Γκαμπόν. Με περισσότερο σοβαρό αυτό του Νίγηρα, που συνεργαζόταν με τους Ευρωπαίους και ήταν το τελευταίο ανάχωμα στη διαδρομή από την υποσαχάρια Αφρική. Προσθέτοντας τον εμφύλιο στο Σουδάν, όπου ήδη μέσα σε έξι μήνες καταγράφονται 6 εκ. εσωτερικά εκτοπισμένοι ή πρόσφυγες σε επτά φτωχές γειτονικές χώρες και τα 4 εκ. προσφύγων από την Ουκρανία, έχει υπολογιστεί ότι 110 εκ. άνθρωποι επιδιώκουν να μετοικήσουν στην Ευρώπη.
Τρομοκρατία και αναζωπύρωση συγκρούσεων
Η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και η ανάφλεξη στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής, άνοιξαν πάλι την πόρτα του φρενοκομείου. Η εκρηκτική αυτή κατάσταση αποσταθεροποιεί ακόμη περισσότερο την περιοχή και κυρίως τον ήδη καθημαγμένο Λίβανο, όπου ζουν 500.000 Παλαιστίνιοι και όπου λειτουργούν 12 παλαιστινιακοί καταυλισμοί με περίπου 200.000 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων ακραίοι ισλαμιστές αλλά και πρόσωπα που καταζητούνται από τις δικαστικές αρχές.
Ήδη από τις αρχές Σεπτεμβρίου διεξάγονταν πολυήμερες και πολύνεκρες μάχες - κυρίως στον μεγαλύτερο καταυλισμό Αΐν ελ Χελουέ - μεταξύ ακραίων ισλαμιστών της Χαμάς και μαχητών της Φατάχ. Ως γνωστόν, βάσει παλαιάς συμφωνίας, ο στρατός του Λιβάνου δεν αναπτύσσεται στους παλαιστινιακούς καταυλισμούς, την ασφάλεια των οποίων αναλαμβάνουν οι παλαιστινιακές οργανώσεις.
Επιπλέον, οι 14 πρόσφατες βομβιστικές επιθέσεις στο Πακιστάν, οδήγησαν την Ισλαμαμπάντ να δώσει εντολή σε όλους τους παράνομους μετανάστες - ανάμεσά τους 1,7 εκ. Αφγανοί - να εγκαταλείψουν την χώρα μέσα σε ένα μήνα, διαφορετικά θα απελαθούν με τη βία.
Εξαγωγή συγκρούσεων
Ο κίνδυνος για εξαγωγή εμφύλιων συγκρούσεων στην Ευρώπη είναι υπαρκτός. Ήδη έχει μεταφερθεί στην Ευρώπη ο εμφύλιος της Ερυθραίας. Σε Δανία, Σουηδία, Γερμανία, Ισραήλ σημειώνονται τον τελευταίο καιρό όλο και πιο συχνά συγκρούσεις και αιματηρά επεισόδια μεταξύ μεταναστών που ανήκουν στις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις.
Η δολοφονική επίθεση στο Ισραήλ και η δραματική κατάσταση στη Γάζα, με τη Χαμάς να επιτίθεται στον επικεφαλής της Φατάχ Αμπού Αμπάς αποκαλώντας τον προδότη, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για εξαγωγή της πολύχρονης ενδοπαλαιστινιακής στην Ευρώπη. Ήδη οργανώνονται βίαιες διαδηλώσεις, που δεν γνωρίζουμε πώς θα εξελιχθούν και ποια τελική μορφή θα πάρουν.
Κλιματική αλλαγή
Σε όλα αυτά προσθέτουμε την κλιματική αλλαγή, την ξηρασία, τους καύσωνες, τις πυρκαγιές, τις πλημμύρες. Η κλιματική αλλαγή συνοδεύεται και από την επισιτιστική κρίση. Δεν μένει πια ούτε ένα χωραφάκι για να καλλιεργήσει ένας άνθρωπος και να ζήσει την οικογένειά του. Στην Αφρική, ό,τι δεν καίνε οι τζιχαντιστές, η Μπόκο Χαράμ και η Σεμπάμπ, το καίνε οι καύσωνες. Το Αφγανιστάν βρίσκεται στον τρίτο χρόνο ξηρασίας. Η χώρα δεν διαθέτει αρδευτικό σύστημα, οπότε και εκεί τα χωράφια μένουν ξερά και ακαλλιέργητα.
Οι κλιματικοί μετανάστες, που είναι συγχρόνως και επισιτιστικοί, βρίσκονται ήδη εδώ. Στα επόμενα 30 χρόνια προβλέπεται να μετακινηθούν περίπου 1,2 δισεκατομμύρια περιβαλλοντικοί μετανάστες. Οι φυσικές καταστροφές εκτοπίζουν δέκα φορές περισσότερους ανθρώπους από ό,τι οι πόλεμοι.
Η άνοδος της Ακροδεξιάς
Η μεταναστευτική κρίση έχει οδηγήσει και σε μεγάλη άνοδο την ακροδεξιά. Ήδη δημοσκοπικά βρίσκεται στη δεύτερη θέση στη Γερμανία και πρώτη στην Αυστρία, η ολλανδική κυβέρνηση έπεσε λόγω του μεταναστευτικού, στην κυβέρνηση συνασπισμού στην Φινλανδία το αρμόδιο υπουργείο των Εσωτερικών έχει δοθεί στο αντιμεταναστευτικό κόμμα των Φινλανδών, στην Σουηδία η κυβέρνηση μειοψηφίας εξαρτάται από το ευρωσκεπτικιστικό και αντιμεταναστευτικό κόμμα «Σουηδοί Δημοκράτες» του Τζίμι Άκεσον, στην Αυστρία, ενόψει των εκλογών του 2024, αναμένεται να επανακάμψει το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ) του Χέρμπερτ Κικλ.
Η Ευρώπη δηλαδή βρίσκεται αντιμέτωπη με δυνάμεις που αναμένουν τις ευρωεκλογές για να επιβεβαιώσουν την κυριαρχία τους στο πολιτικό σκηνικό.
Ούτε για την αντιμετώπιση της ακροδεξιάς απομένει πολύς χρόνος. Περαιτέρω ενίσχυσή της θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη περιχαράκωση και οι χώρες του νότου, οι χώρες της πρώτης υποδοχής που σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος, θα βρεθούν σε ακόμη δυσχερέστερη θέση.
Το κόστος από την κατάργηση της Σένγκεν
Εξαιτίας της μεγάλης πίεσης, η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές χώρες αποσύρονται από την Σένγκεν και κλείνουν τα σύνορά τους, παρατείνοντας ξανά και ξανά τους εσωτερικούς ελέγχους στα σύνορά τους – κάτι που επιτρέπεται μόνο για έξι μήνες. Αλλά υπάρχουν χώρες που πηγαίνουν από παράταση σε παράταση από το 2014! Το ξήλωμα της Σένγκεν, που έχει καταργηθεί στην πράξη, έχει γίνει κανονικότητα. Αλλά η Ενωμένη Ευρώπη δημιουργήθηκε για να διακινούνται ελεύθερα άνθρωποι και προϊόντα και αυτή η κατάσταση έχει μεγάλο κόστος.
Σύμφωνα με μια μελέτη του 2016, που είχε παραγγείλει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μια κατάργηση των κανόνων Σένγκεν για δύο χρόνια θα κόστιζε 51 δις ευρώ. Και μια ΕΕ χωρίς Σένγκεν θα κατέληγε σε μείωση του ευρωπαϊκού ΑΕΠ κατά 0,14%, δηλαδή απώλεια 230 δις ευρώ τον χρόνο!
Κίνδυνος για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη
Οι χώρες του νότου έχουν ενοχληθεί από την συμπεριφορά των χωρών που δεν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, αλλά οι δικές τους ΜΚΟ με πλοία που φέρουν τις δικές τους σημαίες επιχειρούν στην Μεσόγειο. Ωστόσο, οι χώρες αυτές δεν δέχονται τους μετανάστες που ακριβώς οι δικές τους οργανώσεις μεταφέρουν σε χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Και την ίδια ώρα καταγγέλλουν τις χώρες του νότου για τις δευτερογενείς ροές και σφραγίζουν τα σύνορά τους.
Η απροθυμία χρηματοδότησης τεχνητών εμποδίων και φραχτών αποτέλεσε άλλο ένα σημείο τριβής και προήλθε από την επιθυμία των χωρών που δεν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή να αξιοποιούνται τα ευρωπαϊκά κονδύλια σε δικές τους ανάγκες, υποχρεώνοντας τις χώρες πρώτης γραμμής να επωμίζονται το κόστος. Δεν πρόκειται δηλαδή για άρνηση χρηματοδότησης φραχτών για ανθρωπιστικούς λόγους. Στην Ευρώπη υπάρχουν 19 φράχτες άνω των 2.000 χλμ, ενώ με την ολοκλήρωση του φράχτη μεταξύ Φινλανδίας και Ρωσίας θα προστεθούν άλλα 1.300 χλμ. Αν η Ευρώπη δεν ήθελε τους φράχτες θα μπορούσε να εκδώσει οδηγία να γκρεμιστούν.
Οι τελευταίες συγκρούσεις μεταξύ νότου και βορρά δείχνουν ότι υπάρχει κίνδυνος οι ρωγμές να εξελιχθούν σε ρήγματα που θα τραυματίσουν βαριά την ευρωπαϊκή ενότητα και αλληλεγγύη.
Επίθεση στον Frontex
Εδώ και αρκετό καιρό καταβάλλεται μια προσπάθεια συκοφάντησης του Frontex, ώστε να απομακρυνθεί από τα εξωτερικά ευρωπαϊκά σύνορα και να γίνει έτσι ευκολότερο το «έργο» των διακινητών. Η πρόσφατη απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της ΕΕ ήταν μια πρώτη σημαντική νίκη. Αν η Ευρώπη υπέκυπτε, τότε θα κλάδευε το κλαδί πάνω στο οποίο κάθεται.
Μπροστά σ’ αυτούς τους δέκα συναγερμούς, όλοι έκλειναν μυστηριωδώς τα μάτια τους. Τώρα, τα ίδια μάτια έχουν ανοίξει διάπλατα από τον φόβο των συνεπειών πολύχρονων καθυστερήσεων, ιδεοληψιών και επικράτησης ιδιοτελών συμφερόντων. Και ζητούν μέτρα, φύλαξη συνόρων και απελάσεις. Δηλαδή αυτά ακριβώς για τα οποία κατηγορούσαν την Ελλάδα…
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
