ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ*
Η εξ αναβολής συνάντηση την περασμένη Δευτέρα των ηγετών της Ελλάδας, της Κύπρου, και του Ισραήλ στη Λευκωσία, έδωσε σειρά κρίσιμων μηνυμάτων για τα ενεργειακά τεκταινόμενα της περιοχής.
Ορισμένα από αυτά δηλώθηκαν σαφώς, όπως, π.χ., η πρόθεση του κ. Νετανιάχου να λάβει εντός των επόμενων 3-6 μηνών τις τελικές αποφάσεις του για την κατεύθυνση εξαγωγής του ισραηλινού φυσικού αερίου (Φ.Α.), δηλαδή των 10 δισ. κυβικών μέτρων ανά έτος (ΔΚΜΕ) της β΄ φάσης ανάπτυξης του πεδίου Λεβιάθαν.
Αλλα έλαμψαν διά της απουσίας της οποιασδήποτε ονομαστικής αναφοράς τους σε αυτά. Το όνομα του καλωδίου Euroasia αλλά και η συμμετοχή του ΑΔΜΗΕ και του συνεργαζόμενου με αυτόν ισραηλινού fund, απουσίαζαν σκοπίμως –κάποιος θα έλεγε σχεδόν επιδεικτικά– από τις δηλώσεις του Ισραηλινού πρωθυπουργού που δεσμεύτηκε μόνο για την υποστήριξη των μελλοντικών εξαγωγών ελληνικού και κυπριακού γιαουρτιού στο Ισραήλ.
Η πανταχόθεν βαλλόμενη αξιοπιστία του φορέα υλοποίησης (Φ.Υ.) μπορεί να οφείλεται για αυτό, αλλά «κοντός ψαλμός αλληλούια». Ενδεχόμενη αδυναμία του Φ.Υ. να πληρώσει στις 7 Σεπτεμβρίου την πρώτη δόση του συμβολαίου για την αγορά του καλωδίου από τη Nexans, συμφωνία που υπέγραψε υπό την πίεση της Ε.Ε. πριν από περίπου δύο μήνες, μπορεί να πυροδοτήσει εξελίξεις διάσωσης του έργου. Εάν η δόση καταβληθεί η αξιοπιστία του Φ.Υ. θα επουλωθεί. Εάν όχι, το έργο κινδυνεύει να βρεθεί επί ξυρού ακμής.
Και κάποια άλλα, που αναφέρθηκαν ακροθιγώς από τον κ. Νετανιάχου, όπως το ενδεχόμενο επέκτασης των Συμφωνιών του Αβραάμ σε ό,τι αφορά τη Σαουδική Αραβία, και τις επιπτώσεις που θα είχε κάτι τέτοιο για τα σχέδια των τριμερών ενεργειακών συνεργασιών, προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση σε ορισμένους. Το «μεγάλη» εν προκειμένω ίσως να είναι ολίγον υπερβολικό.
Είναι γνωστό ότι η διπλωματική αναγνώριση του Ισραήλ από τη Σαουδική Αραβία αποτελεί τον πλέον διακαή πόθο του Ισραηλινού πρωθυπουργού, ωστόσο οι αρχικές συμφωνίες Αβραάμ βασίστηκαν στην ανάγκη μια αντι-ιρανικής συσπείρωσης σε έναν κοινό άξονα αντίστασης, αφενός κατά του Ιράν και, αφετέρου, κατά των αμερικανικών προσπαθειών να καταλήξουν σε συμβιβαστική συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν όπως έκανε το 2015 ο πρόεδρος Ομπάμα.
Σήμερα, αν και η κοινή στρατηγική επιδίωξη της αντι-ιρανικής ανάσχεσης παραμένει ακέραια, υπάρχουν τέσσερα πολύ σοβαρά εμπόδια. Πρώτον, η ένταση του ιρανοσαουδαραβικού Ψυχρού Πολέμου βρίσκεται σε μεγάλη ύφεση κατόπιν της κινεζικής διαμεσολάβησης που οδήγησε στη διπλωματική επαναομαλοποίηση των σχέσεων των δύο χωρών τον περασμένο Μάρτιο. Δεύτερον, λόγω της στρατιωτικής βοήθειας του Ιράν προς τη Ρωσία η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει εγκαταλείψει πλέον τις προσπάθειες να νεκραναστήσει τη συμφωνία που πέτυχε ο Ομπάμα.
Τρίτον, επειδή ακριβώς το Ριάντ έχει στη διάθεσή του τη συμφωνία επαναομαλοποίησης με το Ιράν, θα ζητήσει ανταλλάγματα πολύ υψηλού, ίσως απαγορευτικού κόστους από το Ισραήλ (υπέρ των Παλαιστινίων) και τις ΗΠΑ (F-35, πυρηνικούς αντιδραστήρες, συμβατικές εγγυήσεις αμυντικής συνδρομής), και τέταρτον, επειδή αμφότεροι οι ηγέτες του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας θεωρούν ότι μια τέτοια συμφωνία είναι πολύ πιο πιθανό να επιτευχθεί από τον Τραμπ παρά από τον Μπάιντεν. Ακόμη ωστόσο και εάν εξαφανίζονταν όλοι οι ανωτέρω ανασταλτικοί παράγοντες, γιατί ακριβώς η Σαουδική Αραβία να παρακάμψει την Αίγυπτο του προέδρου Σίσι, εξάγοντας το πράσινο ρεύμα και το πράσινο Η2 της προς την Ελλάδα και την Ε.Ε. μέσω Ισραήλ;
Πέρα από τη στρατηγική σύμπτωση συμφερόντων η προσωπική σχέση που έχει σφυρηλατηθεί εδώ και δεκαετίες μεταξύ του Σίσι και του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν καθιστά εξαιρετικά αμφίβολες τέτοιου είδους δραματικές μεταστροφές της διεθνούς ενεργειακής πολιτικής του σαουδαραβικού βασιλείου.
Για τους ίδιους, λίγο-πολύ, λόγους καθίσταται εξαιρετικά αμφίβολη μια δραματική μεταστροφή από την πλευρά της ισραηλινής πολιτικής έναντι της Τουρκίας, που θα έφτανε στο σημείο να οδηγήσει στην κατασκευή ενός τουρκοϊσραηλινού αγωγού Φ.Α. Αυτό δυστυχώς δεν συνεπάγεται καλά νέα για τον Eastmed Gas Pipeline και την τύχη της τετραμερούς διακρατικής συμφωνίας που υπεγράφη για την προώθησή του στο Ζάππειο, τον Ιανουάριο του 2020.
Η εμμονή της Ρώμης να μην υπογράφει τη συμφωνία είναι ενδεικτική της εχθρότητας με την οποία η ΕΝΙ αντιμετώπισε το έργο από την πρώτη στιγμή αλλά και της φιλοτουρκικής στάσης ουδετερότητας που κρατάει παραδοσιακά η Ιταλία στα γεωπολιτικά τεκταινόμενα της περιοχής μας. Η τάση αυτή ίσως να έχει ενισχυθεί περαιτέρω μετά την ανακοίνωση του σχεδίου Enrico Mattei της κ. Μελόνι τον περασμένο Δεκέμβριο.
Παρ’ όλα αυτά, εάν ο φορέας υλοποίησης του Eastmed, η ιταλοελλαδική κοινοπραξία IGI Poseidon, μπορέσει να διασφαλίσει ουσιαστικά κονδύλια από την τελευταία χρηματοδότηση του ταμείου CEF που θα δώσει χορηγίες για έργα Φ.Α. έως τον Νοέμβριο του 2023, τότε τα δεδομένα θα μεταβληθούν τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το πρώτο σκέλος του έργου που διασυνδέει την Κύπρο και το Ισραήλ, καθώς είναι συμβατός και με το νεότερο σχέδιο του κ. Παπαναστασίου για την κατά το δυνατόν αμεσότερη εισαγωγή Φ.Α. στη Μεγαλόνησο.
* Ο δρ Θεόδωρος Τσακίρης είναι αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής
** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή. moneyreview.gr
Η εξ αναβολής συνάντηση την περασμένη Δευτέρα των ηγετών της Ελλάδας, της Κύπρου, και του Ισραήλ στη Λευκωσία, έδωσε σειρά κρίσιμων μηνυμάτων για τα ενεργειακά τεκταινόμενα της περιοχής.
Ορισμένα από αυτά δηλώθηκαν σαφώς, όπως, π.χ., η πρόθεση του κ. Νετανιάχου να λάβει εντός των επόμενων 3-6 μηνών τις τελικές αποφάσεις του για την κατεύθυνση εξαγωγής του ισραηλινού φυσικού αερίου (Φ.Α.), δηλαδή των 10 δισ. κυβικών μέτρων ανά έτος (ΔΚΜΕ) της β΄ φάσης ανάπτυξης του πεδίου Λεβιάθαν.
Αλλα έλαμψαν διά της απουσίας της οποιασδήποτε ονομαστικής αναφοράς τους σε αυτά. Το όνομα του καλωδίου Euroasia αλλά και η συμμετοχή του ΑΔΜΗΕ και του συνεργαζόμενου με αυτόν ισραηλινού fund, απουσίαζαν σκοπίμως –κάποιος θα έλεγε σχεδόν επιδεικτικά– από τις δηλώσεις του Ισραηλινού πρωθυπουργού που δεσμεύτηκε μόνο για την υποστήριξη των μελλοντικών εξαγωγών ελληνικού και κυπριακού γιαουρτιού στο Ισραήλ.
Η πανταχόθεν βαλλόμενη αξιοπιστία του φορέα υλοποίησης (Φ.Υ.) μπορεί να οφείλεται για αυτό, αλλά «κοντός ψαλμός αλληλούια». Ενδεχόμενη αδυναμία του Φ.Υ. να πληρώσει στις 7 Σεπτεμβρίου την πρώτη δόση του συμβολαίου για την αγορά του καλωδίου από τη Nexans, συμφωνία που υπέγραψε υπό την πίεση της Ε.Ε. πριν από περίπου δύο μήνες, μπορεί να πυροδοτήσει εξελίξεις διάσωσης του έργου. Εάν η δόση καταβληθεί η αξιοπιστία του Φ.Υ. θα επουλωθεί. Εάν όχι, το έργο κινδυνεύει να βρεθεί επί ξυρού ακμής.
Και κάποια άλλα, που αναφέρθηκαν ακροθιγώς από τον κ. Νετανιάχου, όπως το ενδεχόμενο επέκτασης των Συμφωνιών του Αβραάμ σε ό,τι αφορά τη Σαουδική Αραβία, και τις επιπτώσεις που θα είχε κάτι τέτοιο για τα σχέδια των τριμερών ενεργειακών συνεργασιών, προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση σε ορισμένους. Το «μεγάλη» εν προκειμένω ίσως να είναι ολίγον υπερβολικό.
Είναι γνωστό ότι η διπλωματική αναγνώριση του Ισραήλ από τη Σαουδική Αραβία αποτελεί τον πλέον διακαή πόθο του Ισραηλινού πρωθυπουργού, ωστόσο οι αρχικές συμφωνίες Αβραάμ βασίστηκαν στην ανάγκη μια αντι-ιρανικής συσπείρωσης σε έναν κοινό άξονα αντίστασης, αφενός κατά του Ιράν και, αφετέρου, κατά των αμερικανικών προσπαθειών να καταλήξουν σε συμβιβαστική συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν όπως έκανε το 2015 ο πρόεδρος Ομπάμα.
Σήμερα, αν και η κοινή στρατηγική επιδίωξη της αντι-ιρανικής ανάσχεσης παραμένει ακέραια, υπάρχουν τέσσερα πολύ σοβαρά εμπόδια. Πρώτον, η ένταση του ιρανοσαουδαραβικού Ψυχρού Πολέμου βρίσκεται σε μεγάλη ύφεση κατόπιν της κινεζικής διαμεσολάβησης που οδήγησε στη διπλωματική επαναομαλοποίηση των σχέσεων των δύο χωρών τον περασμένο Μάρτιο. Δεύτερον, λόγω της στρατιωτικής βοήθειας του Ιράν προς τη Ρωσία η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει εγκαταλείψει πλέον τις προσπάθειες να νεκραναστήσει τη συμφωνία που πέτυχε ο Ομπάμα.
Τρίτον, επειδή ακριβώς το Ριάντ έχει στη διάθεσή του τη συμφωνία επαναομαλοποίησης με το Ιράν, θα ζητήσει ανταλλάγματα πολύ υψηλού, ίσως απαγορευτικού κόστους από το Ισραήλ (υπέρ των Παλαιστινίων) και τις ΗΠΑ (F-35, πυρηνικούς αντιδραστήρες, συμβατικές εγγυήσεις αμυντικής συνδρομής), και τέταρτον, επειδή αμφότεροι οι ηγέτες του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας θεωρούν ότι μια τέτοια συμφωνία είναι πολύ πιο πιθανό να επιτευχθεί από τον Τραμπ παρά από τον Μπάιντεν. Ακόμη ωστόσο και εάν εξαφανίζονταν όλοι οι ανωτέρω ανασταλτικοί παράγοντες, γιατί ακριβώς η Σαουδική Αραβία να παρακάμψει την Αίγυπτο του προέδρου Σίσι, εξάγοντας το πράσινο ρεύμα και το πράσινο Η2 της προς την Ελλάδα και την Ε.Ε. μέσω Ισραήλ;
Πέρα από τη στρατηγική σύμπτωση συμφερόντων η προσωπική σχέση που έχει σφυρηλατηθεί εδώ και δεκαετίες μεταξύ του Σίσι και του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν καθιστά εξαιρετικά αμφίβολες τέτοιου είδους δραματικές μεταστροφές της διεθνούς ενεργειακής πολιτικής του σαουδαραβικού βασιλείου.
Για τους ίδιους, λίγο-πολύ, λόγους καθίσταται εξαιρετικά αμφίβολη μια δραματική μεταστροφή από την πλευρά της ισραηλινής πολιτικής έναντι της Τουρκίας, που θα έφτανε στο σημείο να οδηγήσει στην κατασκευή ενός τουρκοϊσραηλινού αγωγού Φ.Α. Αυτό δυστυχώς δεν συνεπάγεται καλά νέα για τον Eastmed Gas Pipeline και την τύχη της τετραμερούς διακρατικής συμφωνίας που υπεγράφη για την προώθησή του στο Ζάππειο, τον Ιανουάριο του 2020.
Η εμμονή της Ρώμης να μην υπογράφει τη συμφωνία είναι ενδεικτική της εχθρότητας με την οποία η ΕΝΙ αντιμετώπισε το έργο από την πρώτη στιγμή αλλά και της φιλοτουρκικής στάσης ουδετερότητας που κρατάει παραδοσιακά η Ιταλία στα γεωπολιτικά τεκταινόμενα της περιοχής μας. Η τάση αυτή ίσως να έχει ενισχυθεί περαιτέρω μετά την ανακοίνωση του σχεδίου Enrico Mattei της κ. Μελόνι τον περασμένο Δεκέμβριο.
Παρ’ όλα αυτά, εάν ο φορέας υλοποίησης του Eastmed, η ιταλοελλαδική κοινοπραξία IGI Poseidon, μπορέσει να διασφαλίσει ουσιαστικά κονδύλια από την τελευταία χρηματοδότηση του ταμείου CEF που θα δώσει χορηγίες για έργα Φ.Α. έως τον Νοέμβριο του 2023, τότε τα δεδομένα θα μεταβληθούν τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το πρώτο σκέλος του έργου που διασυνδέει την Κύπρο και το Ισραήλ, καθώς είναι συμβατός και με το νεότερο σχέδιο του κ. Παπαναστασίου για την κατά το δυνατόν αμεσότερη εισαγωγή Φ.Α. στη Μεγαλόνησο.
* Ο δρ Θεόδωρος Τσακίρης είναι αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής
** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή. moneyreview.gr
Πηγή: i-epikaira.blogspot.com
