Η ανάλυση DNA ανακατευθύνει το λίκνο των Ινδοευρωπαίων, ρίχνει φως στους Πρωτοέλληνες

16.8.23

Η ανάλυση DNA ανακατευθύνει το λίκνο των Ινδοευρωπαίων, ρίχνει φως στους Πρωτοέλληνες

Αύγουστος 2023

Νέα ανάλυση DNA ανακατευθύνει το λίκνο των Ινδοευρωπαίων, ρίχνει φως στους Πρωτοέλληνες. Credit: Δημοσθένης Βασιλούδης/GreekReporter

Μια πρόσφατη ανάλυση DNA σε 777 αρχαία γονιδιώματα από το λεγόμενο νότιο τόξο, δηλαδή τη Νότια Ευρώπη και τη Δυτική Ασία, ανακατευθύνει το λίκνο των Ινδοευρωπαίων και ρίχνει φως στο πρωτοελληνικό προϊστορικό παρελθόν.

Ως γνωστόν, η ελληνική γλώσσα ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια και, όπως δείχνει η τελευταία γενετική ανάλυση, η περιοχή της Ελλάδας είναι ιδιαίτερα σημαντική όσον αφορά την καταγωγή αυτής της γλωσσικής οικογένειας και τη διασπορά της σε άλλες περιοχές. , τι λέει η νέα έρευνα DNA για τους πρωτοελληνόφωνους και τους πρώτους Ινδοευρωπαίους;

Γλώσσα και Εθνότητα; Το Παράδειγμα των Πρωτοελληνικών Ομιλητών

Η εθνική ταυτότητα λέγεται ότι βασίζεται κυρίως στην υποκειμενική πίστη μιας κοινότητας σε μια κοινή καταγωγή και ιδιαιτερότητα. Ωστόσο, δεδομένου ότι δεν υπάρχει πρόσβαση στην υποκειμενική εθνική αυτογνωσία των προϊστορικών λαών, απομένει μόνο ένας μόνο αντικειμενικός τρόπος εντοπισμού της προέλευσης συγκεκριμένων ομάδων. Αυτό περιλαμβάνει την ανίχνευση του εργαλείου επικοινωνίας, ή της γλώσσας, με άλλα λόγια, που ενώνει ορισμένους λαούς και διακρίνει έτσι ξεχωριστές κοινωνίες και πολιτισμούς.

Όταν μιλάμε για την καταγωγή των Ελλήνων ή την «απαρχή» του ελληνικού πολιτισμού, μεταφέρεται η εντύπωση ενός «ερχόμενου» πρωτοελληνόφωνου πληθυσμού από άλλη περιοχή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Φυσικά, η έννοια αυτή έχει τις ρίζες της σε ορισμένες αμφιλεγόμενες πληροφορίες αρχαίων γραπτών πηγών, ενώ αποδεικνύεται και από την ύπαρξη ορισμένων λέξεων και τοπωνυμίων μη ελληνικής προέλευσης («Προελληνικό υπόστρωμα») στην ίδια την ελληνική γλώσσα.

Ωστόσο, οι ερμηνείες των μεταναστεύσεων που κυριάρχησαν στην αρχαιολογία τον προηγούμενο αιώνα επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τις κύριες θεωρίες για τη διασπορά των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών.

Τις τελευταίες δεκαετίες, το φαινόμενο της μετανάστευσης έχει αναθεωρηθεί σημαντικά από πιο συστηματικούς τρόπους Διαδικαστικής Αρχαιολογίας. Δεν πρέπει πλέον να θεωρείται αυτονόητο ερώτημα, αλλά απλώς μια υπόθεση μεταξύ πολλών που πρέπει να αξιολογηθεί. Μέσα από την ανάπτυξη της νέας αρχαιολογικής θεωρητικής σκέψης, οι ειδικοί τονίζουν τη ριζική στροφή προς τη μελέτη των ιθαγενών εξελίξεων σχετικά με τη σημασία των μεταναστεύσεων.

Οικογενειακό Δέντρο Ινδοευρωπαϊκών Γλωσσών. Προσφορά: EnriBrahimaj/ Wikimedia Commons

Η πρωτοελληνική γλώσσα και το πρόβλημα της ινδοευρωπαϊκής γλώσσας «Εξέλιξη»

Οι ειδικοί θεωρούν την ελληνική γλώσσα μέλος της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας. Λόγω αυτού του καθεστώτος, η προέλευση της ελληνικής γλώσσας προβληματίζει την προέλευση της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών. Η πιο δημοφιλής και μακροχρόνια κυρίαρχη θεωρία της πρωτοϊνδοευρωπαϊκής προέλευσης είναι αυτή που αφορά τη νοτιο-ρωσική στέπα (θεωρία Κούργκαν). Μεταγενέστερες εναλλακτικές απόψεις τοποθετούν επίσης την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή πατρίδα στην ανατολική Ανατολία, που είναι τώρα η Τουρκία (Ανατολία ή «θεωρία του καθιστικού αγρότη»).

Χαρακτηριστικό πρόβλημα αυτού του πολύπλοκου ινδοευρωπαϊκού ζητήματος είναι ότι η έρευνα της γλωσσικής παλαιοντολογίας ανέπτυξε διαχρονικά τάσεις χειραγώγησης της αρχαιολογικής έρευνας. Ως εκ τούτου, ένα κοινό και ισότιμο εργαλείο για τη διερεύνηση του ανθρώπινου παρελθόντος ήταν δύσκολο να βρεθεί.

Η επανάσταση που έφερε η ανακάλυψη του DNA τη δεκαετία του 1950 έγινε αντιληπτή ως μια τεράστια ευκαιρία που χρησιμοποιήθηκε σε επιστημονικούς κλάδους που συνεργάζονται στενά με την αρχαιολογική επιστήμη για την αποσαφήνιση των αρχαίων προτύπων μετανάστευσης. Παρά τον αρχικό ενθουσιασμό, διάφορα προβλήματα καταδεικνύουν ότι το DNA από μόνο του δεν μπορεί να ρίξει φως σε περίπλοκα ζητήματα.

Ο ρυθμός μετάλλαξης των γονιδίων, καθώς και η ταύτιση μεταξύ γενετικών μεταλλάξεων και συγκεκριμένων γεωγραφικών περιοχών, είναι ζητήματα που βρίσκονται ακόμη υπό διερεύνηση και γι' αυτό τα διεπιστημονικά συμπεράσματα πολλών γενετικών ερευνών δεν μπορούν αναμφισβήτητα να γίνουν αποδεκτά.

Ωστόσο, το ινδοευρωπαϊκό πρόβλημα εξακολουθεί να έχει μια διαχρονική σαγηνευτική επίδραση σε πολυάριθμους μελετητές και ερευνητικά προγράμματα, παρόλο που πολλές θεωρίες συχνά φτάνουν σε αδιέξοδο χωρίς καμία πειστική μη γλωσσική εξήγηση της διασποράς των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών για να ληφθούν υπόψη όλες οι περιοχές όπου μιλούνταν σχετικές γλώσσες.

Επιπλέον, η σύγχρονη έρευνα απεικονίζει μια παγκόσμια συστηματική επισκόπηση των διαδοχικών πολιτιστικών φάσεων από την Ανώτερη Παλαιολιθική έως το τέλος της Εποχής του Χαλκού, που εντοπίζονται κυρίως με ακρίβεια στο χρόνο και στο χώρο. Ειδικότερα, δεν μπορούμε πλέον να θεωρούμε την προϊστορία του ελληνικού χώρου ως «σκοτεινή».

Η Νέα Γενετική Μελέτη και το Μυκηναϊκό DNA. Επιβολή πρωτοϊνδοευρωπαϊκών ελίτ στους ιθαγενείς ή κάτι άλλο;

(Πύλη των Λεαινών, σύμφωνα με τον ειδικό Φιλόλογο κ. Στέφο)

Πύλη των Λεόντων, Μυκήνες. Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός καταστράφηκε κατά την Κατάρρευση της Εποχής του Χαλκού. Πίστωση: Andreas Trepte/CC-BY-SA-2.5

Η νέα μελέτη, στην οποία συμμετείχαν πολλοί Έλληνες ειδικοί (όπως ο Ιωσήφ Λαζαρίδης, αναπληρωτής ερευνητής στο Τμήμα Γενετικής του Τμήματος Ανθρώπινης Εξελικτικής Βιολογίας του Χάρβαρντ και της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ), που δημοσιεύτηκε αυτήν την Πέμπτη, 26 Αυγούστου 2022 στο Science , εκθέσεις σχετικά με τα εξαγόμενα γενετικά δεδομένα από 777 άτομα που έζησαν στο λεγόμενο νότιο τόξο, δηλαδή στη Νότια Ευρώπη και τη Δυτική Ασία.

Σύμφωνα με άλλα πιο πρόσφατα δεδομένα DNA των αρχαίων Ανατολλών, τα οποία έθεσαν νέα ερωτήματα σχετικά με τη «εξάπλωση» των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, φαίνεται ότι οι Ανατολίας δεν αναμίχθηκαν με τους κτηνοτρόφους της στέπας κατά την πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Είναι το μόνο μέρος όπου ομιλούνταν οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, παρόλο που δεν υπήρχε στεπική καταγωγή.

Οι αρχαίοι λαοί της Ανατολίας μιλούσαν τις πλέον εξαφανισμένες ανατολικές γλώσσες της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας, οι οποίες αντικαταστάθηκαν σε μεγάλο βαθμό από την ελληνική γλώσσα κατά την κλασική αρχαιότητα καθώς και κατά την ελληνιστική, ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο. Οι κύριες γλώσσες της Ανατολίας περιελάμβαναν τη χεττιτική, τη λουβική και τη λυδική ενώ άλλες τοπικές γλώσσες με κακή επιβεβαίωση περιλάμβαναν τη φρυγική, την παλαϊκή, τη λουβική και τη μυσιανή.

Η νέα ινδοευρωπαϊκή έρευνα DNA δείχνει επίσης ότι πριν από πέντε έως επτά χιλιάδες χρόνια υπήρξε μια σταδιακή αύξηση της καταγωγής από τον Καύκασο στο γονιδίωμα της Ανατολίας, πιθανώς από μια σειρά μεταναστεύσεων από την ανατολή στο τέλος της οποίας περίπου το ένα τρίτο του η καταγωγή των Ανατολλών θα μπορούσε να εντοπιστεί κάπου στον Καύκασο.

Το γεγονός ότι το ίδιο συστατικό του Καυκάσου που βρέθηκε στην Ανατολία περιλαμβάνει περίπου το πενήντα τοις εκατό του γονιδιώματος του ποιμενικού Yamnaya εμπλέκει περαιτέρω το αίνιγμα των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών. Δεδομένου ότι αυτός ο μυστηριώδης καυκάσιος δεσμός είναι το μόνο προγονικό κοινό μεταξύ των Γιαμνάγια και των αρχαίων Ανατολίων, φαίνεται εύλογο ότι αυτή η αινιγματική μετανάστευση από τον Καύκασο έφερε την προγονική μορφή της Ινδοευρωπαϊκής και στους δύο αυτούς λαούς. Επομένως, η πατρίδα και η «πρώτη γλώσσα» των Ινδοευρωπαίων πρέπει να τοποθετηθούν κάπου στον Καύκασο.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτά τα συμπεράσματα φαίνεται να δικαιολογούν πρωτίστως τον διαπρεπή αρχαιολόγο Colin Renfrew και την υπόθεσή του για την Ανατολία και συνάδουν αρκετά καλά με τις σύγχρονες αρχαιολογικές ενδείξεις. Η διασπορά των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών ταυτίζεται από τον Βρετανό αρχαιολόγο με τη διάχυση του νεολιθικού τρόπου ζωής από την Ανατολία της «πατρίδας» (πιθανόν τον Καύκασο) την έβδομη χιλιετία π.Χ.

Ο Renfrew ταυτίζει επίσης αυτή τη νεολιθική δημική διάχυση με τη διάδοση της πρωτοϊνδοευρωπαϊκής γλώσσας και τη μετέπειτα διαφοροποίησή της στους θυγατρικούς κλάδους, δηλαδή στις διαφορετικές πολιτιστικές φάσεις της Πρώιμης Νεολιθικής σε όλη την Ευρώπη.

Το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα για τους προϊστορικούς ελληνικούς πληθυσμούς προέρχεται από τη νέα εκτίμηση της μυκηναϊκής στεπικής καταγωγής (περίπου 1/10). Η νέα μελέτη δείχνει ότι αυτό το ποσοστό δεν ήταν ομοιόμορφο στον πληθυσμό. Στην πραγματικότητα, ακόμη και μεταξύ των ελίτ, ήταν δυνατό να βρεθούν άνθρωποι που δεν είχαν γενετική σχέση με την Yamnaya (όπως το γονιδίωμα του λεγόμενου Griffin Warrior της Πύλου ).

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι μετανάστες της στέπας δεν καθιέρωσαν έναν κανόνα πάνω στους ιθαγενείς και δεν κρατούν τον εαυτό τους. Μάλλον ανακατεύτηκαν μαζί τους και υπήρχαν ακόμα άνθρωποι χωρίς στεπτική καταγωγή με ελίτ ρόλους στην ηπειρωτική Ελλάδα, ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο. Αυτό σημαίνει τότε ότι κατά την ύστερη μυκηναϊκή περίοδο στην Ελλάδα, τα νέα δεδομένα υποδηλώνουν ότι οι απόγονοι της Yamnaya είχαν μικρή επίδραση στην ελληνική κοινωνική δομή.

Αυτή η εξήγηση επιβεβαιώνει επίσης για άλλη μια φορά τον C. Renfrew και πολλούς άλλους μελετητές, οι οποίοι επέμεναν τις τελευταίες δεκαετίες ότι η εικόνα των Πρωτο-Ινδοευρωπαίων ως πολεμοχαρείς έφιπποι νομάδες βασίστηκε όχι μόνο στην κακή χρήση της γλωσσικής παλαιοντολογίας αλλά και σε σοβαρό αναχρονισμό .

Γενετική ομοιότητα Μινωιτών, Μυκηναίων, Δυτικής Ανατολίας πιθανώς επιβεβαιώνει την ομογλωσσία

Δίσκος Φαιστού, δίσκος από ψημένο πηλό από το μινωικό ανάκτορο της Φαιστού στο νησί της Κρήτης, που πιθανώς χρονολογείται στη μέση ή υστερομινωική εποχή του Χαλκού. Πίστωση: Wikimedia Commons

Μια προηγούμενη μελέτη αλληλουχίας γονιδιώματος (2021) έδειξε επίσης ότι οι πρώτοι μεγάλοι πολιτισμοί του Αιγαίου, δηλαδή ο Μινωικός που άκμασε στην Κρήτη, ο Κυκλαδικός των νησιών του κεντρικού Αιγαίου και ο ελλαδικός στην ηπειρωτική Ελλάδα, είναι γενετικά πιο ομοιογενείς από το αναμενόμενο.

Στο παρελθόν, εικαζόταν ότι αυτοί οι τρεις μεγάλοι διαφορετικοί πολιτισμοί δημιουργήθηκαν από γενετικά διαφορετικούς λαούς παρά τη στενή εγγύτητα και τη συνεχή επαφή τους. Ωστόσο, τα αποτελέσματα πιο πρόσφατης έρευνας αμφισβητούν αυτή την υπόθεση. Φαίνεται ότι αυτοί οι τρεις μεγάλοι πολιτισμοί του Αιγαίου δεν ήταν τόσο απομονωμένοι ο ένας από τον άλλον όπως υπέθεσαν αρχικά οι ειδικοί. Αντίθετα, εντοπίζουν την προέλευσή τους σε προγενέστερους κοινούς προγόνους ή ακόμη και σε παλαιότερο κοινό πολιτισμό.

Οι ειδικοί έχουν επίσης προτείνει ότι οι κάτοικοι του Αιγαίου μοιράζονταν κοινό DNA με πληθυσμούς της δυτικής και βόρειας Ανατολίας με τους οποίους μοιράζονταν κοινές αρχιτεκτονικές και ταφικές πρακτικές. Φαίνεται ότι οι πρώτοι νεολιθικοί πληθυσμοί της Δυτικής Ανατολίας και της Ελλάδας ήταν εξαιρετικά ομοιογενείς και απόγονοι ενός κοινού πρωτογεωργικού πληθυσμού που εξαπλώθηκε από την έβδομη χιλιετία π.Χ. σε όλη την Ευρώπη.

Αυτά τα αποτελέσματα είναι σημαντικά γιατί υποδηλώνουν ότι κρίσιμες καινοτομίες όπως η ανάπτυξη αστικών κέντρων, η χρήση μετάλλων και το έντονο «διεθνές» εμπόριο που έλαβε χώρα κατά τη μετάβαση από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού δεν οφείλονταν αποκλειστικά σε εξωγενείς παράγοντες. και μαζικές μεταναστεύσεις όπως υποστηριζόταν παλαιότερα αλλά και σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της πολιτισμικής συνέχειας των τοπικών νεολιθικών πληθυσμών.

Η ομογλωσσία μεταξύ των πρώτων πολιτισμών γύρω από το Αιγαίο δεν είναι καθόλου απίθανη αν σκεφτεί κανείς ότι μπορεί να συνδέεται με το προελληνικό υπόστρωμα της ελληνικής γλώσσας και με το γεγονός ότι η μινωική γλώσσα φαίνεται να έχει πολλά κοινά στοιχεία με την Ανατολίας Λουβιανός.

Δείτε όλα τα τελευταία νέα από την Ελλάδα και τον κόσμο στο Greekreporter.com . Επικοινωνήστε με το newsroom μας για να αναφέρετε μια ενημέρωση ή να στείλετε την ιστορία, τις φωτογραφίες και τα βίντεό σας. Ακολουθήστε το GR στις Ειδήσεις Google και εγγραφείτε εδώ στο καθημερινό μας email!