ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων αλλά και της σταθερής ισοτιμίας συναλλάγματος με κόστος εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ, η οποία ήταν προσωπική επιλογή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σύμφωνα με τους αναλυτές, προκάλεσε τέτοιες αρρυθμίες στην τουρκική οικονομία, που σήμερα οι τιμές πολλών μεταχειρισμένων αυτοκινήτων είναι μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες των καινούργιων αυτοκινήτων των ίδιων μοντέλων.
Οι ιδιοκτήτες ακινήτων πληρώνουν χιλιάδες ευρώ στους ενοικιαστές τους για να καταφέρουν να τους πείσουν να βγουν από το σπίτι, προκειμένου να το νοικιάσουν σε άλλους, καθώς τα πλαφόν στα ενοίκια και τα παράδοξα μέτρα της τουρκικής κυβέρνησης έχουν ξεσηκώσει την αγορά.
Την περασμένη Πέμπτη, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας έκανε το πρώτο βήμα για να επιστρέψει στην ορθολογική πολιτική, και έπειτα από 27 μήνες αποφάσισε την αύξηση των επιτοκίων στο 15% από το 8,5%, με στόχο την ομαλοποίηση του οικονομικού περιβάλλοντος.
Ουσιαστικά, όπως υποστηρίζει η αντιπολίτευση, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άλλαξε όλη τη νομισματική αλλά και «θρησκευτική» του άποψη για την οικονομία. Τα τελευταία δυόμισι χρόνια υποστήριζε πως τα επιτόκια πρέπει να μειωθούν, ότι «τα επιτόκια είναι η αιτία, ο πληθωρισμός το αποτέλεσμα», πως «όσο ο ίδιος θα είναι στην κυβέρνηση δεν θα αυξηθούν τα επιτόκια, αλλά θα μειωθούν» και είχε επικαλεστεί και το «Νας», δηλαδή τον νόμο του Κορανίου, που θεωρεί τον τόκο αμαρτία.
Πολλοί οικονομικοί αναλυτές πάντα έλεγαν πως αυτή η πολιτική θα προκαλέσει τεράστια προβλήματα στην τουρκική οικονομία, με απρόβλεπτες συνέπειες, καθώς η μείωση των επιτοκίων ανέβασε τον πληθωρισμό σε επίπεδα μέχρι και 80%. Παράλληλα, η κεντρική τράπεζα όλο αυτό το διάστημα πουλούσε δισεκατομμύρια δολάρια για να συγκρατήσει σε σταθερά επίπεδα την ισοτιμία της λίρας έναντι του δολαρίου και του ευρώ.
Αυτή η «ανορθόδοξη πολιτική», όπως την αποκαλούσαν οι αναλυτές, οδήγησε τους Τούρκους πολίτες να κάνουν πολλές επενδυτικές κινήσεις για να προστατεύσουν τις αποταμιεύσεις τους, αφού και τα επιτόκια είναι χαμηλά, και η επένδυση σε συνάλλαγμα δεν προστατεύει έναντι του πληθωρισμού λόγω των παρεμβάσεων. Οσοι μπόρεσαν αγόρασαν ακίνητα, με αποτέλεσμα να εκτοξευθούν οι τιμές των ακινήτων όπως και των ενοικίων.
Αλλοι αγόρασαν 3-4 αυτοκίνητα και τα κλείδωσαν στο πάρκινγκ, καθώς καθημερινά αυξάνεται η τιμή τους. Σήμερα στην Τουρκία, ανεξάρτητα από την κρίση των ημιαγωγών, δεν μπορεί να αγοράσει κανένας αυτοκίνητο αν δεν περιμένει πάνω από 6 μήνες.
Σήμερα τα περισσότερα αυτοκίνητα που αγοράζονται δεν κυκλοφορούν στους δρόμους καθώς αγοράζονται από τους επενδυτές! Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξηθούν οι τιμές των μεταχειρισμένων σε τέτοια επίπεδα, που η αξία τους ξεπερνάει την τιμή των νέων μοντέλων.
Επίσης, κάποιοι υπάλληλοι αντιπροσωπειών αυτοκινήτων εκτός από το αντίτιμο, από τους πελάτες τους διεκδικούν και «αέρα» που κάποιες φορές φτάνει μέχρι και το 15% της αξίας των οχημάτων, για να τους βρουν κάποιο αυτοκίνητο.
Μεγάλη αντιπροσωπεία ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας πολυτελών αυτοκινήτων, για να καταφέρει να σταματήσει αυτό το φαινόμενο είχε ξεκινήσει τις πωλήσεις μόνο μέσω ηλεκτρονικού καταστήματος και είχε θέσει όρο πως ένας πελάτης θα μπορεί να αγοράζει ένα αυτοκίνητο. Τούρκοι επενδυτές με ειδικά λογισμικά κατάφεραν να παραγγείλουν από διαφορετικά σημεία της Τουρκίας εκατοντάδες αυτοκίνητα, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει η προσπάθεια και να επιστρέψει πάλι στον κλασικό τρόπο πωλήσεων.
Η κυβέρνηση για να καταφέρει να ομαλοποιήσει την κατάσταση επέβαλε όριο, και κάποιος που αγοράζει καινούργιο αυτοκίνητο δεν μπορεί να το πουλήσει αν δεν το χρησιμοποιήσει 6 μήνες ή δεν διανύσει 6.000 χιλιόμετρα.
Παρόμοιο πλαφόν επιβλήθηκε και στα ενοίκια των σπιτιών. Ενώ ο πληθωρισμός καλπάζει, το 2022 το πλαφόν της αύξησης ήταν 25%, όπως θα είναι και το 2023. Οι ιδιοκτήτες ακινήτων διαπιστώνουν πως χάνουν τεράστια εισοδήματα και υπάρχουν χιλιάδες περιπτώσεις που προτείνουν στους ενοικιαστές τους να τους επιστρέψουν 12 ή και 24 μισθώματα για να τους βγάλουν από το διαμέρισμα και να το ενοικιάσουν σε νέους ενοικιαστές με τουλάχιστον τριπλάσιο τίμημα.
Ολα αυτά τα παράδοξα θα προσπαθήσει να αλλάξει ο νέος υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας, Μεχμέτ Σαχίν. H πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας Χαφιζέ Γκαγιέ Ερντέμ, που ήταν επιλογή του κ. Σαχίν, ήταν αυτή που αποφάσισε την αύξηση των επιτοκίων, η οποία όμως δεν ικανοποίησε τις αγορές. Οι επενδυτές περίμεναν μεγαλύτερη αύξηση και υποψιάζονται πως το νέο οικονομικό επιτελείο δέχεται κάποιες παρεμβάσεις από την προεδρία για να γίνουν συγκρατημένες αυξήσεις επιτοκίων. Αυτός είναι και ο λόγος της υποτίμησης της λίρας την τελευταία εβδομάδα, που ξεπέρασε το 10%.
Ο κ. Ερντογάν μπορεί να απομάκρυνε τον πρώην κεντρικό τραπεζίτη Σαχάπ Καβτζίογλου, που ήταν ο άνθρωπος που εκτελούσε τις εντολές για τη μείωση των επιτοκίων, όμως τον τοποθέτησε στην Επιτροπή Ελέγχου και Εποπτείας των Τραπεζών (BDDK). Εμπειροι πολιτικοί αναλυτές εξηγούν πως ουσιαστικά ο κ. Καβτζίογλου «έκατσε στον πάγκο» για μια περίοδο.
