Τον Ιούνιο 2022, η Ελλάς υπέβαλε επίσημο αίτημα προς τις Αμερικανικές Αρχές (LOR – Letter Of Request) για την προμήθεια 20 (+20) F-35Α. Τον Ιανουάριο 2022, είχε δημοσιευτεί το άρθρο “Το F-35 θα συμβάλλει στην αποτροπή – ή μήπως όχι;” στο ιστολόγιο Βελισάριος. Θα είχε ενδιαφέρον να επιχειρηθεί η εξέταση των προβλέψεων που είχαν διατυπωθεί τότε, εν είδει επικαιροποίησης, λαμβάνοντας υπόψη τα νεώτερα στοιχεία που έχουν προκύψει.
Κόστος
Σύμφωνα με όσα έχουν γραφεί στον τύπο, η τιμή προμήθειας 20 F-35A ανέρχεται σε 3,5-4 δισ. $. Με άλλα λόγια, από τα 3 δισ. $ που είχε εκτιμηθεί μία Μοίρα 20 Α/Φ το 2020, το κόστος ανέβηκε έως και ένα δισ. $ παραπάνω (3,5-3,7 δισ. $, 3,7 δισ. $ χωρίς SSI, “θα αγγίξει τα 4 δισ. ευρώ”), αναλόγως του ύψους των διαβόητων προγραμμάτων SSI.
Το εντυπωσιακό είναι ότι τα περισσότερα ΜΜΕ δεν σχολίασαν καθόλου αυτή την εντυπωσιακή αύξηση, η οποία ισοδυναμεί σχεδόν με το κόστος προμήθειας της 4ης φρεγάτας FDI (ας μην ξεχνάμε ότι ο προϋπολογισμός του ΥΠΕΘΑ είναι ενιαίος και ό,τι δαπανάται σε μία προμήθεια, θα λείψει από κάπου αλλού). Για λόγους υπολογισμού, ας κρατήσουμε την πιο ευμενή εκτίμηση, ότι το κόστος προμήθειας 20 Α/Φ είναι 3,2 δισ. $, όπως γράφτηκε την έντυπη Πτήση (τεύχος Απρ 23, σελ. 7). Εκτιμάται ότι το ποσό αυτό περιλαμβάνει αρχικό πακέτο υποστήριξης, προσομοιωτές πτήσεως, βασικές υποδομές, καθώς και εν συνεχεία υποστήριξη μέχρι την ολοκλήρωση των παραδόσεων των Α/Φ, χωρίς SSI, χωρίς όπλα. Το χρονοδιάγραμμα παραδόσεων είναι 4 Α/Φ το 2028, 2 το 2029, 3 το 2030, 3 το 2031, 4 το 2032 και 4 το 2033, αν και σύμφωνα με πρόσφατη συνέντευξη του κ. ΥΕΘΑ, “αναμένουμε τα πρώτα αεροσκάφη να έρθουν το 2028 ή το 2029”. Για την ακρίβεια, τα πρώτα Α/Φ θα παραδοθούν και θα παραμείνουν στο έδαφος των ΗΠΑ για περίπου ενάμιση έτος, για την αρχική εκπαίδευση του προσωπικού. Ως εκ τούτου, τα πρώτα F-35 θα πρέπει να αναμένονται στην Ελλάδα περί τα τέλη του 2029 ή πιο ρεαλιστικά γύρω στις αρχές της νέας δεκαετίας.Το πιο σημαντικό όμως δεν είναι το κόστος προμήθειας αλλά το κόστος υποστήριξης. Έτσι, σύμφωνα με την πρόσφατη αναφορά του Γραφείου Λογοδοσίας των ΗΠΑ (US GAO – Government Accountability Office) του Νοε 22 GAO-23-106217, το μέσο κόστος ώρας πτήσεως (ΚΩΠ) του F-35 (-A/B/C) για το έτος 2020 είναι σχεδόν 42000$, ενώ ειδικά για το F-35Α είναι σχεδόν 38000$ (37.988,57$, σελ. 460). Για λόγους σύγκρισης, από την υπόψη αναφορά προκύπτει ότι το μέσο ΚΩΠ του F-16 είναι ιστορικά περίπου 22.000$, αν και ειδικά το 2020 όπου έγιναν λιγότερες ώρες πτήσεως (πιθανότατα λόγω κορωνοϊού), το ΚΩΠ πλησίασε τα 27.000$. Εκτιμάται ότι στη συνέχεια το ΚΩΠ του F-16 επανήλθε στο επίπεδο των 22.000$, αν και δεν υπάρχει κάποια επίσημη αναφορά.
Θα πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι ο μέσος όρος ζωής των F-35 είναι χαμηλός (3,8 έτη το 2021, εν αντιθέσει με 31 έτη για το F-16), καθώς με την εισαγωγή όλο και περισσότερων καινούργιων F-35 στην USAF ο μέσος όρος ζωής τους διατηρείται χαμηλά. Ένα καινούργιο Α/Φ δεν χρειάζεται γενικές επισκευές, οι οποίες κοστίζουν. Δηλαδή, ένα καινούργιο αεροπλάνο για ένα διάστημα 4-5 ετών απαιτεί μόνο καύσιμο, την καθημερινή συντήρηση και τις απλές περιοδικές επιθεωρήσεις. Στη συνέχεια όμως, τα διάφορα συγκροτήματα (κινητήρας, σερβομηχανισμοί, εκτινασσόμενο κάθισμα, υλικά λήξης ορίου ζωής/λειτουργίας) απαιτούν αντικατάσταση ή γενική επισκευή, αυξάνοντας το κόστος σημαντικά. Με λίγα λόγια, το ΚΩΠ του F-35 αναμένεται μεσοπρόθεσμα να αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς θα αρχίσουν να “λήγουν” υλικά, παρότι τα τελευταία έτη εμφανίζεται μία μείωση σε σχέση με το παρελθόν, λόγω βελτιστοποίησης των διαδικασιών συντήρησης.
Η κατάσταση επιδεινώνεται με την πρόσφατη διαπίστωση “κατώτερων προδιαγραφών” του κινητήρα F135 (‘Under-Speccing’), δηλαδή της σχετικής αδυναμίας του F135 να παράσχει την απαιτούμενη ώση, ισχύ και ψύξη. Ως εκ τούτου, ο κινητήρας λειτουργεί κατά κανόνα σε υψηλότερο σημείο λειτουργίας, με υψηλότερες θερμοκρασίες, με αποτέλεσμα να φθείρεται πρόωρα, μειώνοντας το όριο ωρών για προγραμματισμένη γενική επισκευή και αυξάνοντας φυσικά το ΚΩΠ. Το σοβαρότατο αυτό πρόβλημα θα αμβλυνθεί με μία αναμενόμενη αναβάθμιση του κινητήρα, η οποία όμως τοποθετείται στις αρχές της επόμενης δεκαετίας, ενώ το κόστος θα το επωμιστούν οι χρήστες. Επομένως, τα “δικά μας” F-35 δεν θα φέρουν τον αναβαθμισμένο κινητήρα, ενώ η υφιστάμενη διαμόρφωση του F135 φαίνεται ότι δεν καλύπτει τις απαιτήσεις του επόμενου στάνταρ Block 4.
Η αναμενόμενη αύξηση του ΚΩΠ επιβεβαιώνεται από την τιμή 38.655$ που δίνει το Jane’s για το 2021. Ακόμα περισσότερο, σύμφωνα με πρόσφατη (29-03-23) ακρόαση του Lt Gen Michael Schmidt, Γενικού Διευθυντή του Προγράμματος, ενώπιον της αρμόδιας Επιτροπής των ΗΠΑ, το ΚΩΠ για το 2022 ήταν 36.100$ σε τιμές έτους 2012 (βάσει του οποίου συνήθως υπολογίζεται το ΚΩΠ του F-35, χωρίς όμως να διευκρινίζεται πάντα), ήτοι 46.015,34$ σε τιμές 2022 (βάσει του https://www.usinflationcalculator.com/). Έτσι, σε ένα “ώριμο” F-35, το ΚΩΠ αναμένεται να αυξηθεί πολύ πάνω από 50.000$, ίσως και πολύ περισσότερο, ακόμα κι αν μιλάμε για δολάρια σημερινής αξίας και όχι Then Year Dollars. Διαπιστώνεται λοιπόν ότι το F-35 έχει υπερδιπλάσιο ΚΩΠ σε σχέση με το F-16.
Στην εκτίμηση αυτή συνάδει και μία ανάλυση με βάση την πρόσφατη απόφαση του Καναδά να αγοράσει F-35, από όπου προκύπτει ΚΩΠ ίσο με 53.693 USD (σημερινής αξίας). Καθίσταται προφανές ότι οι υποσχέσεις της κατασκευάστριας εταιρείας για ΚΩΠ “25 by 25”, δηλαδή 25.000$ (αξίας 2012 φυσικά) έως το έτος 2025, είναι εκτός πραγματικότητας, όπως άλλωστε εκτιμούν και οι Αμερικανικές Αρχές (GAO-21-439 σελ. 40).
Επομένως, δεδομένου ότι το F-35 έχει σχεδιαστεί για 8000 ώρες πτήσεως, το συνολικό κόστος χρήσης με ΚΩΠ της τάξης των 50.000$ μας δίνει 400 εκατ. $ (σημερινής αξίας). Προσθέτοντας το κόστος προμήθειας καθώς και απόσυρσης, το κόστος κύκλου ζωής για κάθε αεροπλάνο υπερβαίνει το μισό δισ. $. Αγνοώντας τον πληθωρισμό για λόγους απλοποίησης, προκύπτει ότι το συνολικό κόστος σε βάθος χρόνου, δηλαδή το κόστος αρχικής επένδυσης (3,2 δισ. $) και χρήσης (20 Α/Φ επί 400 εκατ. $ μείον το κόστος υποστήριξης έως το 2033), ξεπερνά κατά πολύ τα 10 δισ. $ για τα 20 Α/Φ, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη ενδεχόμενες αναβαθμίσεις κινητήρα, λογισμικού κλπ.
Επομένως, η προμήθεια και η χρήση 20 Α/Φ F-35 θα κοστίσουν σε βάθος χρόνου πάνω από 10 δισ. $ σημερινής αξίας, ποσό τεράστιο, το οποίο θα λείψει από άλλα προγράμματα, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης άλλων οπλικών συστημάτων. Κι όμως, η ΠΑ αντιμετωπίζει πολλά άλλα προβλήματα, όπως π.χ. η διαθεσιμότητα των μεταγωγικών αλλά και των ελικοπτέρων έρευνας-διάσωσης. Το θέμα δεν είναι τόσο τα «προβλήματα», όσο το ότι δεσμεύονται πόροι που δεν μπορούν να διατεθούν για άλλες κρίσιμες αγορές. Εκτιμάται ότι η αντιμετώπιση των θεμάτων αυτών (μία σύντομη καταγραφή των οποίων επιχειρείται εδώ) θα έπρεπε να βρισκόταν σε υψηλότερη προτεραιότητα από την προμήθεια καινούργιων μαχητικών, η οποία μάλιστα θα αυξήσει κατακόρυφα την πολυτυπία.
Διαθεσιμότητα
Σύμφωνα με την ακρόαση του Lt Gen Michael Schmidt, τον Φεβ 23 η μέση διαθεσιμότητα (Mission Capable rate, όπου το Α/Φ μπορεί να εκτελεί τουλάχιστον μία από τις αποστολές που του έχουν ανατεθεί) του στόλου των F-35 ήταν 53,1%, ενώ η μέση πλήρως επιχειρησιακή διαθεσιμότητα (Full Mission Capable rate, όπου το Α/Φ μπορεί να εκτελεί όλες τις αποστολές που του έχουν ανατεθεί) ήταν 29,3%. Με άλλα λόγια, εάν υποθέσουμε ότι θα φτάσουμε διαθεσιμότητα ανάλογη με αυτήν των ΗΠΑ, από την συνολική δύναμη 20 F-35, θα διαθέτουμε ανά πάσα στιγμή 10-11 πτήσιμα αεροπλάνα, ενώ θα είναι σε θέση να εκτελέσουν όλες τις αποστολές τους τα 6 εξ αυτών, κατά μέσο όρο.
Όπλα
Κατ’ αρχάς επισημαίνεται ότι στην προμήθεια που εξετάζεται δεν έχει αναφερθεί πουθενά ότι περιλαμβάνονται και όπλα. Βεβαίως, το F-35 μπορεί να αξιοποιήσει όπλα των F-16, όπως ο πύραυλος αέρος-αέρος AIM-120C-7 AMRAAM και η “έξυπνη” βόμβα GBU-31 JDAM, καθώς και κατευθυνόμενες βόμβες laser. Αναφορικά με το πρόγραμμα ενσωμάτωσης όπλων, δεν υπήρξε καμία εξέλιξη. Κανένα όπλο δεν ολοκλήρωσε την πιστοποίησή του, ενώ παραμένει το ερώτημα σχετικά με το χρόνο (και την πρόθεση) πιστοποίησης του AGM-154 JSOW στο F-35Α. Όσον αφορά την βόμβα ανεμοπορίας GBU-53/B StormBreaker (SDB IΙ), διευκρινίζεται ότι δεν αναμένεται να πιστοποιηθεί στο F-35Α, όπως προκύπτει από την πρόσφατη αναφορά του DOT&E, καθώς η προσπάθεια ενσωμάτωσης επικεντρώνεται στα F-35B/C. Σε κάθε περίπτωση, παραμένει το ερώτημα γιατί δεν τίθεται θέμα αξιοποίησης των GBU-39 SDB I, καθώς και των AGM-158 JASSM στα F-16 της ΠΑ, στα οποία είναι ήδη πιστοποιημένα (εν αντιθέσει με το F-35A, στο οποίο τα JASSM δεν έχουν πιστοποιηθεί ακόμη).
Προβλήματα
Πολλά πρόσφατα δημοσιεύματα αναλύουν τις δυνατότητες που θα προσφέρει η αναβάθμιση TR-3 και αργότερα η διαμόρφωση Block 4, ενώ αρκετοί αφήνουν να εννοηθεί ότι τα Α/Φ της ΠΑ θα παραδοθούν σε Block 4. Όμως αυτό είναι αναληθές, καθώς όπως είχε πει ο Gregory Ulmer, Executive Vice President της LM Aero, όταν είχε επισκεφτεί την Ελλάδα: “The configuration Greece will get is what’s called the TR-3 and that will host Block 4 content”. Το TR-3 είναι προαπαιτούμενο για το Block 4, αλλά άλλο TR-3, άλλο Block 4. Και είναι αδύνατο τα πρώτα F-35 που θα παραδοθούν το 2028 ή το 2029 να έρθουν σε Block 4, γιατί πολύ απλά δεν θα είναι έτοιμο. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την αναφορά GAO-22-105128, το Block 4 αναμενόταν στο τέλος του 2026 και τώρα αναμένεται στο τέλος του 2029 (ενώ δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι δεν θα καθυστερήσει κι άλλο). Μάλιστα, ακόμα και το TR-3 θα καθυστερήσει κατά ένα χρόνο.
Στο άρθρο του Ιαν 22 είχε γραφεί εσφαλμένα ότι τα F-35 του USMC έχουν κηρυχθεί σε πλήρη επιχειρησιακή ικανότητα (FOC – Full Operational Capability). Στην πραγματικότητα όμως όλες οι εκδόσεις του F-35 στις ΗΠΑ έχουν επιτύχει μόνο αρχική επιχειρησιακή ικανότητα (ΙOC – Initial Operational Capability), ενώ δεν υπάρχει πρόβλεψη για το πότε θα κηρυχθούν FOC. Επίσης, ακόμα δεν έχει ξεκινήσει η παραγωγή πλήρους ρυθμού (full rate production), παρότι έχουν ήδη κατασκευαστεί πάνω από 900 αεροπλάνα, καθώς ακόμα αναμένονται συγκεκριμένες δοκιμές προσομοίωσης (Joint Simulation Environment – JSE) που θα αποδεικνύουν τις ικανότητες του Α/Φ σε περιβάλλον υψηλών απαιτήσεων. Γενικώς, το πρόγραμμα του F-35 παρουσιάζει εξαιρετικά μικρή εξέλιξη, πρακτικά μοιάζει “κολλημένο” (stalled) εδώ και ένα χρόνο τουλάχιστον, ενώ παραμένουν 831 ανοιχτές παρατηρήσεις (εκ των οποίων 5 σοβαρές “κατηγορίας 1”).
Περιορισμοί
Υπενθυμίζεται ότι το MDL (Mission Data Load), το οποίο αποτελείται από τα αρχεία MDF (Mission Data Files), είναι απαραίτητο για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του F-35, όπως εξηγείται στο άρθρο του Ιαν 22. Διαφαίνεται ότι ελάχιστοι χρήστες πέραν των ΗΠΑ έχουν αναπτύξει δικά τους εργαστήρια λογισμικού για την παραγωγή τέτοιων αρχείων, καθώς το κόστος είναι υψηλό. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει το Australia Canada UK Reprogramming Lab – ACURL και το Norwegian-Italian Reprogramming F-35 Lab – NIRL. Σημειώνεται ότι όλα τα εργαστήρια αυτά βρίσκονται στις ΗΠΑ, κατά κύριο λόγο στην Eglin Air Force Base, οπότε ο αμερικανικός έλεγχος είναι αυταπόδεικτος. Είναι πασιφανές ότι το F-35 προορίζεται κυρίως για νατοϊκή χρήση, ενώ η αξιοποίησή του εναντίον ενός νατοϊκού συμμάχου (όπως η Τουρκία) φαίνεται να είναι εκτός πραγματικότητας. Στο πλαίσιο αυτό, παραμένει αναπάντητο το ερώτημα σχετικά με τη δυνατότητα στοχοποίησης ενός αντίπαλου F-16, το οποίο έχει αναγνωριστεί (π.χ. από την εκπομπή του ραντάρ του). Ακόμη και εάν αυτό είναι δυνατόν, και δεδομένου ότι το ζήτημα είναι πολιτικά κρίσιμο, δεν δίνεται καμία διαβεβαίωση από τους διεξάγοντες τη διαδικασία προμήθειας ότι η δυνατότητα αυτή είναι συμβατικά διασφαλισμένη. Όσο δεν παρέχεται καμία τέτοια διαβεβαίωση -και δεν διασφαλίζεται καμία τέτοια διαβεβαίωση- το ζήτημα τίθεται επιτακτικά.
Επιπρόσθετοι περιορισμοί
Η υπόθεση περί απαίτησης ειδικών κωδικών για την επιχειρησιακή αξιοποίηση του αεροπλάνου, πέραν των φημών που έχουν ακουστεί και γραφτεί, έχει επιβεβαιωθεί σε τρεις διαφορετικές συνεντεύξεις από τον Επισμηναγό (Ι) ε.α. Στέφανο Καραβίδα (ο οποίος έχει εικόνα του προγράμματος από την οπτική γωνία των ΗΑΕ όπου εργάζεται πλέον, ενώ έχει πει επί λέξει ότι “εάν δεν επιθυμεί ο κατασκευαστής, αυτό το αεροπλάνο δεν παίρνει μπροστά”). Κατόπιν τούτων, γίνεται αντιληπτό ότι η περίπτωση πρώτου πλήγματος με το F-35 (η οποία είναι άλλωστε η κύρια αποστολή του) εναντίον της Τουρκίας κινείται στη σφαίρα της φαντασίας, ενώ επισημαίνεται ότι όλα αυτά είναι απολύτως γνωστά στην γείτονα, η οποία συμμετείχε στο πρόγραμμα μέχρι πρόσφατα.
Τι κάνουν άλλοι χρήστες
α. Ισραήλ: απαίτησε και κατάφερε να ενσωματώσει δικά του κρίσιμα ηλεκτρονικά συστήματα, αποφεύγοντας τους ασφυκτικούς αμερικανικούς περιορισμούς, ενώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την σχεδόν δωρεάν παραχώρηση οπλικών συστημάτων που απολαμβάνει από τις ΗΠΑ μέσω FMF (Foreign Military Financing).
β. Τουρκία: αντελήφθη όλα τα προαναφερθέντα προβλήματα και περιορισμούς, οπότε ανάγκασε τις ΗΠΑ να την εκδιώξουν από το πρόγραμμα λόγω των S-400, ενώ φυσικά διεκδικεί τα χρήματα που έχει δώσει.
γ. ΗΑΕ (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα): είχαν καταλήξει σε μία κολοσσιαία συμφωνία επί Τράμπ, ύψους 23 δισ. $, για 50 F-35, 18 MQ-9 και εξελιγμένα όπλα αξίας 10 δισ. $. Επί Τζο Μπάιντεν, διατυπώθηκαν ορισμένες επιπρόσθετες απαιτήσεις, οπότε στις 03-12-21 τα ΗΑΕ αποφάσισαν την αγορά 80 Rafale. Δέκα μέρες αργότερα, ανακοίνωσαν ότι παγώνουν τις διαπραγματεύσεις για το F-35, επικαλούμενοι “technical requirements, sovereign operational restrictions and cost-benefit analysis”.
δ. Όλοι οι υπόλοιποι χρήστες: δεν υπάρχει περίπτωση να διανοηθούν να κάνουν κάτι χωρίς τις ΗΠΑ ή ενάντια στις αμερικανικές επιθυμίες, οπότε δεν τίθεται θέμα περιορισμών.
Συμπέρασμα
Η Ελλάς διατηρούσε επί τουλάχιστον μισό αιώνα την πρωτοβουλία των κινήσεων στον ελληνο-τουρκικό στρατιωτικό τομέα αντιπαράθεσης, διατηρώντας ισχυρότατες ΕΔ, με κρίσιμα ποιοτικά πλεονεκτήματα. Αυτό φαίνεται ότι έπαψε να ισχύει σταδιακά από το 2010. Η Τουρκία έχει εντωμεταξύ αναπτύξει ιδιαίτερα ικανή αμυντική βιομηχανία (εν αντιθέσει με την Ελλάδα, η οποία είχε απεμπολήσει την αντίστοιχη ικανότητα από την δεκαετία του ‘90), με σημαντική δυνατότητα παραγωγής οπλικών συστημάτων, πολλά εκ των οποίων είναι τουρκικής σχεδίασης, όπως βαλλιστικοί πύραυλοι, πύραυλοι πλεύσης (cruise), κατευθυνόμενες βόμβες, καθώς και μη επανδρωμένα αεροχήματα, τα οποία πλέον πωλεί σε διάφορες χώρες. Έτσι, η Τουρκία έχει αναπτύξει σημαντικές ικανότητες πρώτου πλήγματος, έχοντας τη δυνατότητα να χτυπήσει αεροδρόμια, ραντάρ, στρατιωτικές εγκαταστάσεις και άλλες κρίσιμες υποδομές της χώρας, ακυρώνοντας το όποιο πλεονέκτημα διατηρεί η ΠΑ στον αεροπορικό τομέα.
Η χώρα, αντί να προσπαθεί να αντιμετωπίσει την υφιστάμενη απειλή (με προμήθεια σύγχρονων ραντάρ και εξελιγμένων αντιαεροπορικών/αντιβαλλιστικών συστημάτων) και να αντιτάξει ανάλογες στρατιωτικές δυνατότητες (π.χ. με απόκτηση αντίστοιχων βαλλιστικών πυραύλων), προγραμματίζει να δαπανήσει υπέρογκα κονδύλια αγοράζοντας 20 Α/Φ F-35. Όμως, κανένα Α/Φ δεν μπορεί να αντιμετωπίσει βαλλιστικούς κλπ, ενώ για όλα τα σύγχρονα μαχητικά τα κόστη προμήθειας και υποστήριξης είναι πλέον υψηλότατα. Διαπιστώνεται ότι τα 20 F-35 με τα συναφή υλικά, υπηρεσίες και υποδομές θα κοστίσουν τουλάχιστον 3,2 δισ. $, τα οποία θα αρχίσουν να καταβάλλονται άμεσα, ενώ τα πρώτα F-35 αναμένονται στην Ελλάδα στις αρχές της επόμενης δεκαετίας. Επομένως, όσο κι αν διάφορα “αυθόρμητα” δημοσιεύματα προσπαθούν να μας πείσουν για το πόσο ισχυροί είμαστε με τα F-35, προκύπτει ένα κενό περίπου 7 ετών από σήμερα μέχρι την άφιξη των πρώτων Α/Φ στην Ελλάδα. Σε βάθος χρόνου, το πρόγραμμα F-35 αναμένεται να κοστίσει πολύ περισσότερο από 10 δισ. $ (σημερινής αξίας). Τέλος, με βάση τις διαθεσιμότητες των ΗΠΑ, εκτιμάται ότι θα έχουμε κατά μέσο όρο 10-11 εν ενεργεία Α/Φ, εκ των οποίων μόνο 6 Α/Φ θα μπορούν να αναλάβουν όλες τις αποστολές που τους έχουν ανατεθεί. Φυσικά, απολύτως ελεγχόμενα. Και χωρίς ιδιαίτερα όπλα.
https://belisarius21.wordpress.com/
_________________________________
Αναρτήθηκε, στην Efenpress, από το Σρατηγό εα κ. Αθαν. Καραντζίκο
