Σε ένα πεζόδρομο, στη σουηδική πρωτεύουσα, κοντά στην τουρκική πρεσβεία. Ο 41χρονος Δανοσουηδός ακροδεξιός Ράσμους Παλουντάν, γνωστός στις αρχές με πρωτύτερες καταδίκες του από τη δικαιοσύνη, έκαψε ένα αντίτυπο του Κορανίου.
Οι προ οκταμήνου πανηγυρισμοί για την νέα διεύρυνση του ΝΑΤΟ μετά τα αιτήματα ένταξης σε αυτό της Σουηδίας και της Φινλανδίας, και τα όποια αντισώματα του ΝΑΤΟ δεν κάλυπταν αυτή την νόσο.
Στην Κωνσταντινούπολη ακολούθησε κάψιμο της σουηδικής σημαίας μπροστά από το προξενείο του βασιλείου, ενώ την Παρασκευή το απόγευμα ο Παλουντάν συνέχισε, καίγοντας πάλι το ιερό βιβλίο του Ισλάμ μπροστά από ένα τέμενος και στην τουρκική πρεσβεία στην Κοπεγχάγη.
«Δεν μπορείτε πλέον να υπολογίζετε στη στήριξη μας για ένταξη στο ΝΑΤΟ» δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την Δευτέρα, εφόσον η Σουηδία δεν «δείχνει σεβασμό για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των μουσουλμάνων και του Τουρκικού λαού και αφήνει τρομοκρατικές οργανώσεις να δρουν ανεξέλεγκτα».
Οι νέες προγραμματισμένες διερευνητικές τριμερείς συνομιλίες Άγκυρας-Στοκχόλμης-Ελσίνκι για την άρση του τουρκικού βέτου στην ένταξη των δύο σκανδιναβικών χωρών αναβλήθηκαν επ’ αόριστον. Μια τέτοια συνάντηση «δεν έχει νόημα», είπε την Πέμπτη ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Κωφεύει στον δυτικό Τύπο το ακροατήριο Ερντογάν
Όσο η Δύση ξυπνούσε με πρωτοσέλιδα όπως αυτό του Economist, ή του γερμανικού περιοδικού Stern, για τον «δικτάτορα», τον «εμπρηστή» Ερντογάν, ο τουρκόφωνος και αραβικός Τύπος ήταν γεμάτος με το συμβάν του καψίματος του Κορανίου, ενώ χιλιάδες κόσμου διαδήλωναν σε πολλές χώρες του αραβικού κόσμου.
Το αναγνωστικό κοινό που ζητά ο Τούρκος πρόεδρος δεν διαβάζει δυτικό Τύπο.
Οι ήδη υποτονικές διαπραγματεύσεις με την Άγκυρα για την ένταξη των δύο σκανδιναβικών χωρών στη Συμμαχία κύλησαν σε πάγωμα, ενεργοποιώντας τα προεκλογικά ένστικτα του Ερντογάν να εδραιώσει τη βάση των ψηφοφόρων του ενόψει των κρίσιμων τουρκικών προεδρικών εκλογών την 14η Μαΐου.
Οι καταδίκες από τη σουηδική κυβέρνηση για το κάψιμο του Κορανίου δεν στάθηκαν αρκετές για την Άγκυρα. Το περιστατικό στη Στοκχόλμη, είχε ακολουθήσει άλλα όπως εκείνο στις 12 Ιανουαρίου που Κούρδοι κρέμασαν ανάποδα ομοίωμα του Τούρκου προέδρου, με τον Σουηδό πρωθυπουργό Ουλφ Κρίστερσον να μιλά τότε για σαμποτάζ της σουηδικής υποψηφιότητας στο ΝΑΤΟ.
Αν σε κάτι συμφωνούν οι περισσότεροι αναλυτές είναι στο εξής: μέχρι τις τουρκικές εκλογές δεν θα σημειωθεί καμία πρόοδος στο θέμα, αφήνοντας ανοιχτό ένα μικρό χρονικό παράθυρο μέχρι την επόμενη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο, που η Δύση θα ήθελε να δει την επικύρωση της ένταξης των δύο σκανδιναβικών χωρών στη Συμμαχία.
Στην ομοφωνία που χρειάζεται για την ένταξή του, μέχρι σήμερα από τα 30 μέλη του ΝΑΤΟ, μόνο τα κοινοβούλια της Τουρκίας και της Ουγγαρίας δεν έχουν ακόμη επικυρώσει την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας, με την Βουδαπέστη να διαβεβαιώνει ότι η επικύρωση είναι θέμα εβδομάδων.
Υποψίες
Υποψίες σε σουηδικά μέσα ενημέρωσης για το ποιος υποκίνησε το περαστικό με το κάψιμο του Κορανίου και για τη χρονική συγκυρία που αυτό συνέβη, τροφοδοτήθηκαν ακόμη και από τον ίδιο τον Παλουντάν ο οποίος δήλωσε ότι πήρε την ιδέα από τον Σουηδό δημοσιογράφο Τσάνγκ Φρικ που συνδέεται με το ρωσικό κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο RT.
«Είτε προβοκάτσια, είτε όχι, ο Ερντογάν τρίβει τα χέρια του», είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Κεμάλ Κιριστσί, από το ινστιτούτο Brookings. «Για ακόμη μια φορά αυτοπαρουσιάζεται ως προστάτης όχι μόνο της Τουρκίας, αλλά και του ισλαμικού κόσμου. Πέτυχε με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια. Από την μια ισχυρή στάση μέσα στο ΝΑΤΟ και από την άλλη να φανεί ως ένας παγκόσμιος ηγέτης που σηκώνει ανάστημα στην Δύση. Κατά βάση, του το πρόσφεραν στο πιάτο», συμπλήρωσε.
Πολλοί αναλυτές συμφωνούν ότι οι αυξανόμενες απαιτήσεις της Άγκυρας δεν θα σταματήσουν ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών. Μπροστά σε μια τουρκική οικονομία σε περιδίνηση, η καταφυγή σε μια σκληρή γραμμή και ρητορική κατά της Δύσης είναι εργαλείο που έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό για την τουρκική ηγεσία.
Τον περασμένο Ιούνιο στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στην Μαδρίτη, Τουρκία, Σουηδία και Φινλανδία υπέγραψαν μνημόνιο που περιελάμβανε μια λίστα με τα βήματα που θα έκανε η Στοκχόλμη και το Ελσίνκι για να εξασφαλίσει την υποστήριξη της Άγκυρας, συμπεριλαμβανομένης της αποστασιοποίησης από μέλη κουρδικών οργανώσεων, την άρση του εμπάργκο στις εξαγωγές όπλων στην Τουρκία και τονίζοντας ότι θα δράσουν για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Και αν οι δύο σκανδιναβικές χώρες ήραν το εμπάργκο όπλων, που είχαν επιβάλλει λόγω της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής στη Συρία, η Άγκυρα συνέχισε έκτοτε να προσθέτει διαρκώς μια σειρά πρόσθετων αιτημάτων, συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων η Σουηδία να εκδώσει μέλη της κουρδικής μειονότητας και Τούρκους πολίτες, κάτι που η σουηδική κυβέρνηση λέει ότι είναι μια νομική διαδικασία που δεν έχει καμία επιρροή και πρέπει να βασίζεται στο διεθνές δίκαιο.
Οι ΗΠΑ και οι άλλοι
Η επιστροφή της Άγκυρας στη σκληρή γραμμή μπορεί να εξηγηθεί από τη διαδεδομένη πλέον πεποίθηση ότι μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να πείσουν τον Ερντογάν να άρει το βέτο του.
Από την αρχή όμως της ενταξιακής πορείας των δύο σκανδιναβικών χωρών η Ουάσινγκτον δεν επιθυμούσε να τεθεί στο επίκεντρο αυτής της πορείας, επιτρέποντας στην Άγκυρα να χρησιμοποιήσει τη σουηδική και την φινλανδική υποψηφιότητα ως ακόμη ένα διαπραγματευτικό χαρτί στην ήδη βαριά ατζέντα ΗΠΑ-Τουρκίας.
Ενώ ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ επέκρινε την προηγούμενη εβδομάδα τη στάση του προέδρου της Τουρκίας για την στροφή του στη σκληρή γραμμή, την περασμένη Δευτέρα οι ΗΠΑ έδειξαν πως αρχίζουν να χάνουν την υπομονή τους.
«Οι ΗΠΑ προτρέπουν τους εναπομείναντες συμμάχους να επικυρώσουν γρήγορα την ένταξη, Σουηδίας και Φινλανδίας δήλωσε την Πέμπτη ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νεντ Πράις. Αναφερόμενος στο κάψιμο του Κορανίου, ο Αμερικανός αξιωματούχος είπε ότι το κάψιμο βιβλίων που είναι ιερά για πολλούς είναι μια πράξη βαθιάς ασέβειας.
«Η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ τον ερχόμενο Ιούλιο είναι ένα κρίσιμο ορόσημο. Αν μείνει μόνη της η Τουρκία ως εμπόδιο στην επικύρωση της ένταξης Σουηδίας και Φινλανδίας, θα έχει ένα πολιτικό κόστος εντός της Συμμαχίας», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Ίαν Λέσερ, αντιπρόεδρος και επικεφαλής του γραφείου στις Βρυξέλλες του US German Marshal Fund (GMF). Διακυβεύεται η πολιτική φήμη της Τουρκίας, ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η εικόνα της Τουρκίας ως περισσότερο ένας εταίρος, παρά σύμμαχος του ΝΑΤΟ και της Δύσης δεν είναι καινούργια. Από την προμήθεια των ρωσικών αντιπυραυλικών συστημάτων S-400, την εμπρηστική της απέναντι στην Ελλάδα, έως την απροθυμία της να επιβάλλει κυρώσεις στην Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία.
«Το θέμα της Τουρκίας δεν είναι η Σουηδία, αλλά οι ΗΠΑ, και μια σειρά ζητημάτων όπως η προμήθεια των F-16, μεταξύ πολλών άλλων θεμάτων που η Άγκυρα θέλει να κερδίσει από αυτό το διπλωματικό παζάρι», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Μάθιου Ντρόιν από το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS).
Στις 19 Ιανουαρίου στην κοινή συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ μαζί με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε ότι το αίτημα της Τουρκίας για να προμηθευτεί F-16 και τα αιτήματα της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ «δεν σχετίζονται».
Από την επίσκεψη Τσαβούσογλου στις ΗΠΑ φάνηκε όμως ότι η Ουάσινγκτον δεν είναι πρόθυμη να ενδώσει στα αιτήματα της Άγκυρας, αλλά παράλληλα δεν θέλει να σπρώξει την Τουρκία μακριά από το ΝΑΤΟ.
«Όσο πλησιάζει η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ τον ερχόμενο Ιούλιο, όποια και αν είναι η νέα τουρκική κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές, η πίεση στην Άγκυρα θα αυξηθεί», πρόσθεσε ο Ντρόιν.
Τα παλιά γνωστά κόλπα
Αντιμετωπίζοντας τη μεγαλύτερη πολιτική δοκιμασία του εδώ και δύο δεκαετίες στην εξουσία, για μια ακόμη φορά ο Ερντογάν δείχνει να παρασύρει την αντιπολίτευση στο ρεύμα που ο ίδιος επιθυμεί.
Οι ηγέτες της συμμαχίας της αντιπολίτευσης που επιδιώκουν να απομακρύνουν τον Ερντογάν προσπάθησαν αυτή την εβδομάδα να ακολουθήσουν την σκληρή γραμμή στη σουηδο-φινλανδική ένταξη.
Το εγχειρίδιο φαντάζει το ίδιο. Αξίζει να θυμηθεί τις εμπρηστικές δηλώσεις Ερντογάν κατά της Δύσης πριν το τουρκικό συνταγματικό δημοψήφισμα του 2017.
Όμως τώρα «το διακύβευμα είναι μεγαλύτερο. Δεν είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία καθαυτός. Η Ουκρανία είναι ένας παραδειγματισμός. Είναι ένας πόλεμος κατά αυταρχικών ηγετών. Και το ΝΑΤΟ χωρίς την Τουρκία θα την ρίξει στην αγκαλιά άλλων αυταρχικών κρατών, ενισχύοντας ένα μέτωπο κατά της Δύσης», δηλώνει ο Κιριστσί.
Την ανάσα για την υπό κατάρρευση τουρκική οικονομία που διακαώς ψάχνει ο Ερντογάν την γυρεύει από διάφορες πηγές.
Οι κινήσεις για ξεπάγωμα σχέσεων με την Αίγυπτο του προέδρου Φάταχ αλ Σίσι, την πρώτη επίσκεψη ανώτατων Ισραηλινών αξιωματούχων στην Τουρκία, με απώτερο στόχο επίτευξη συμφωνιών για μια τουρκο-ισραηλινή συμφωνία σε θέματα ενέργειες, οι προσεγγίσεις με τον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, έως και το μέχρι πρόσφατα ανήκουστο μια σύνοδος κορυφής με τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ καταδεικνύουν πάλι το τουρκικό δόγμα περί της μοναδικής μεταχείρισης που επιθυμεί να έχει η Τουρκία.
«Στις συνδιαλλαγές τους οι Τούρκοι είναι συνεπείς όπως έκαναν σε άλλες περιπτώσεις. Κατάφεραν με την περίπτωση της σουηδικής και της φινλανδικής ένταξης να συνδέσουν το Κουρδικό με το ΝΑΤΟ. Και με τις παραχωρήσεις που έκανε η Συμμαχία, η πολιτική αυτή επιφέρει κέρδη, από την τουρκική οπτική γιατί να σταματήσουν», τονίζει ο Ντρόιν.
Οι ίσες αποστάσεις που κρατά η Τουρκία στον πόλεμο στην Ουκρανία, η μη επιβολή κυρώσεων εις βάρος της Μόσχας και ο διαμεσολαβητικός ρόλος που προσπαθεί η Άγκυρα να διαδραματίσει μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, έχουν κέρδη ρωσικά κεφάλαια να ρέουν στην απεγνωσμένη για συνάλλαγμα τουρκική οικονομία.
«Δεν είναι μόνο ο Πούτιν που ρέει χρήμα στην Τουρκία, αλλά και Ρώσοι που ξεφεύγουν από τον Πούτιν και τον πόλεμο του στην Ουκρανία και ρέουν χρήμα στην Τουρκία, αναφέρει ο Κιριστσί.
«Ναι» στην ένταξη, αλλά πιο ηχηρό «Ναι» στη διαφύλαξη των αρχών του κράτους δικαίου
Η πλήρης εφαρμογή του μνημονίου της Μαδρίτης θα μπορούσε να διαρκέσει χρόνια, και η Σουηδία λέει ότι ορισμένες από τις απαιτήσεις της Τουρκίας είναι αδύνατο να ικανοποιηθούν.
Στις 16 Ιανουαρίου ο Ερντογάν ζήτησε από την Σουηδία και την Φινλανδία να παραδώσουν 130 «τρομοκράτες» ως προϋπόθεση να εγκρίνει την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ.
Αλλά στο μνημόνιο που υπέγραψαν οι τρεις χώρες τον περασμένο Ιούνιο δεν υπάρχει τέτοιος αριθμός, αλλά μόνο η δέσμευση της Στοκχόλμης και του Ελσίνκι να εξετάσουν κάθε περίπτωση έκδοσης ξεχωριστά και με βάση το ευρωπαϊκό δίκαιο.
«Η τουρκική πλευρά συνεχίζει να κάνει νέα αιτήματα πέραν του μνημονίου», δηλώνει ο Πολ Λεβίν, διευθυντής του ινστιτούτου τουρκικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης.
Αν και η νέα συντηρητική κυβέρνηση της Σουηδίας από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά της τον Σεπτέμβριο είχε την αποφασιστικότητα να ολοκληρώσει την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ, στη Σουηδία αυξάνονται οι εκκλήσεις για υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης, μπροστά στον εκβιασμό από την Άγκυρα, όποιες κι αν είναι οι συνέπειες για την υποψηφιότητα της χώρας.
Μια δημοσκόπηση που έγινε για τη σουηδική εφημερίδα Dagens Nyheter στις αρχές Ιανουαρίου έδειξε ένα ιστορικό υψηλό σχεδόν 60% για την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ, αλλά και ένα 79% η χώρα να συνεχίσει να τηρεί τους νόμους της απέναντι στα τουρκικά αιτήματα, ακόμη και αν αυτό σημαίνει καθυστέρηση της ένταξής της στον Οργανισμό Βορειοατλαντικής Συνθήκης.
«Δεν υπάρχει άλλος πολιτικός χώρος για τη σουηδική κυβέρνηση να συμβιβαστεί», ανέφερε ο Ουλφ Μπίερελντ καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ. Η κόκκινη γραμμή της Στοκχόλμης είναι το κράτος δικαίου, προσθέτει.
«Το ΝΑΤΟ εκτός από μια στρατιωτική συμμαχία είναι και μια πολιτική συμμαχία με αξίες όπως ελευθερία της έκφρασης και το κράτος δικαίου δεν μπορούν να αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης», δηλώνει ο Λέσερ.
Η τουρκική ρήξη της περασμένης εβδομάδας κινδύνευσε να προκαλέσει ρήγμα. Ενώ η Φινλανδία είπε ότι οι πλευρές χρειάζονται ένα «τάιμ άουτ» για μερικές εβδομάδες μέχρι να «κατακάτσει η σκόνη», μια δήλωση του υπουργού Εξωτερικών της Φινλανδίας Πέκα Χααβίστο ότι το Ελσίνκι είναι πιθανόν να αναγκαστεί να εξετάσει το ενδεχόμενο ένταξής της στο ΝΑΤΟ χωρίς την μακροχρόνια σύμμαχο και γείτονά της Σουηδία εξαιτίας της αντίθεσης της Άγκυρας, προκάλεσε αντιδράσεις, αναγκάζοντας τον υπουργό να ανασκευάσει λίγες ώρες αργότερα.
Μπορεί η δυσφορία στις δύο σκανδιναβικές χώρες απέναντι στην Τουρκία να είναι μεγάλη, εντούτοις το αίσθημα πανικού της ρωσικής απειλής που κυριαρχούσε κατά τις πρώτες εβδομάδες της εισβολής του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία φαίνεται να μην υπάρχει.
Όπως δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Τουόμας Ισο Μάρκου, από το φινλανδικό ινστιτούτο διεθνών σχέσεων: «ο διάχυτος φόβος που υπήρχε σε Ελσίνκι και Στοκχόλμη για ρωσικά αντίποινα, από ρωσικές κυβερνοεπιθέσεις, μέχρι και πρόκληση επεισοδίου κοντά στα σύνορα Ρωσίας-Φινλανδίας, κατά την γκρίζα περίοδο μεταξύ του αιτήματος της ένταξης και της επικύρωσής της έχει εξασθενίσει».
Ρωσικές στρατιωτικές μονάδες έχουν εξολοθρευτεί στην δυτική Ουκρανία και «τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ρωσία στον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας δεν επιτρέπουν στην Μόσχα να διευρύνει τον πόλεμο», συμπληρώνει ο Ισο Μάρκου.
Αν προσθέσει κανείς τις δεσμεύσεις άλλων δυτικών χωρών για την Άμυνα της Σουηδίας και της Φινλανδίας, δείχνουν ότι το αίσθημα του κατεπείγοντος που επικρατούσε τον περασμένο Μάιο για την ένταξη στο ΝΑΤΟ απέναντι στην «νέα τάξη πραγμάτων που δημιουργούσε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία» απομακρύνεται.
Εντούτοις, την περασμένη Τρίτη ο νέος διοικητής του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, στρατηγός Βαλέρι Γκεράσιμοφ, ανακοινώνοντας νέες μεταρρυθμίσεις στον ρωσικό στρατό δήλωσε ότι αυτές απαντούν στην πιθανή επέκταση του ΝΑΤΟ και στη χρήση του Κιέβου από τη «συλλογική Δύση» για τη διεξαγωγή ενός υβριδικού πολέμου εναντίον της Ρωσίας.
Με πληροφορίες από ΑΠΕ – ΜΠΕ, Γιάννης Σεφεριάδης
Αθήνα, Ελλάδα / https://hellasjournal.com/2
