 |
Οι δημόσιες χειραψίες Ελλήνων, Κυπρίων και Ισραηλινών αξιωματούχων σπανίζουν τον τελευταίο καιρό. Όμως, τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται.
Παρατηρείται η απαρχή μίας νέας περιόδου ελληνοϊσραηλινής στρατηγικής συνεργασίας. Μπορεί να μην χαίρει ιδιαίτερης δημοσιότητας, ωστόσο η σημασία της είναι άξια προσοχής. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες αναδείχθηκαν δύο νέα σημεία στρατηγικής σύγκλισης: Στην μεθόριο Ισραήλ-Λιβάνου και στα νότια Κρήτης.
Άμεσος στόχος των επαφών του Αμερικανού διαμεσολαβητή, Άμος Χόχσταϊν, την περασμένη εβδομάδα στην Βηρυτό ήταν η επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων Ισραήλ-Λιβάνου και να συμφωνήσουν τον τρόπο διαμοιρασμού της θαλάσσιας ζώνης 800 τ. χλμ.
- Τα μηνύματα που έλαβε ο Χόχσταϊν από την λιβανική ηγεσία χαρακτηρίσθηκαν ενθαρρυντικά. Παρότι σπάνιο για τα λιβανικά δεδομένα, ο Πρόεδρος Μισιέλ Αούν, ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου Ναμπίχ Μπέρι και ο υπηρεσιακός Πρωθυπουργός Νατζίμπ Μικάτι φέρονται να υιοθετούν ενιαία γραμμή ως προς την βάση επίλυσης της διαφοράς, που συνοψίζεται ως εξής:
- Το κοίτασμα Karish θα αποδοθεί στο Ισραήλ, ενώ το γειτονικό κοίτασμα Canna θα περιέλθει στον Λίβανο.
Την ίδια στιγμή, διαβάζοντας προσεκτικά τις – κατά τα άλλα, εμπρηστικές – δηλώσεις του ηγέτη της φιλοϊρανικής Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, συμπεραίνεται ότι τελικά η σιιτική οργάνωση είναι έτοιμη να αποδεχθεί έναν τέτοιο συμβιβασμό, παρότι δηλώνει έτοιμη να ξεκινήσει ακόμα μία ένοπλη αναμέτρηση με το Ισραήλ «εάν δεν εξασφαλισθούν τα νόμιμα λιβανικά δικαιώματα».
Είναι σημαντικό ότι από την περασμένη εβδομάδα, οι ευθείες αναφορές του Νασράλα στο κοίτασμα Karish σταδιακά απαλείφονται, ενώ η Χεζμπολάχ παραμένει ακόμα εκτεθειμένη ηθικά στα μάτια της λιβανικής κοινής γνώμης, που της αποδίδει ευθύνες για την πολύνεκρη έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού ακριβώς δύο χρόνια πριν, στις 4/8/2020.
Στην συναισθηματικά φορτισμένη εκδήλωση μνήμης την περασμένη Πέμπτη στο σημείο της έκρηξης ειπώθηκαν εναντίον της πολλά. Ωστόσο, ανεξαρτήτως εάν πράγματι η Χεζμπολάχ ευθύνεται για το γεγονός, είναι σίγουρο ότι το ‘πατριωτικό προφίλ’ της οργάνωσης έχει πληγεί την τελευταία διετία.
Υπ’ αυτές τις πολιτικές συγκυρίες στον Λίβανο, δόθηκε βήμα στις διαλλακτικές φωνές των Αούν και Μπέρι να υπερκεράσουν τις κραυγές του Νασράλα, προβάλλοντας το εξής απλό στη βάση του επιχείρημα: Η αναγέννηση της τοπικής οικονομίας έγκειται στην εκμετάλλευση του λιβανικού φυσικού αερίου, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει συνδιαλλαγή με το αντιπαθές Ισραήλ.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον, μάλιστα, παρουσιάζει η ολοένα και περισσότερη ενίσχυση του πολιτικού κεφαλαίου της (επίσης σιιτικής) παράταξης «Αμάλ» με ηγέτη της τον Πρόεδρο του Κοινοβουλίου, Ναμπίχ Μπέρι, ο οποίος όχι μόνο υπερθεματίζει για την αναγκαιότητα της διευθέτησης της οριοθέτησης με το Ισραήλ, αλλά απειλεί ότι εάν δεν νομοθετηθούν οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις που απαιτεί το ΔΝΤ, τότε δεν θα δώσει το ‘θεσμικό πράσινο φως’ για την εκλογή νέου Προέδρου, η θητεία του οποίου λήγει στις 31 Οκτωβρίου.
Ενδιαφέρον όμως, παρουσιάζει και η στάση της Χεζμπολάχ, που φροντίζει πλέον να υπενθυμίζει ότι η στάση που εκφράζει, αποτελεί προϊόν συνεννόησης με την μετριοπαθέστερη «Αμάλ», με στόχο να ενισχυθεί η κοινή λιβανική διαπραγματευτική γραμμή». Έτσι, αμέσως μετά τη λήξη της κοινής συνάντησης του Χόχσταϊν με τους Αούν, Μπέρι και Μικάτι, ο αρχηγός των λιβανικών υπηρεσιών ασφαλείας δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι «όλοι ανεξαιρέτως έμειναν ευχαριστημένοι» στο Προεδρικό.
Όμως, υπήρξε μία σημαντική παραφωνία. Ο Υπουργός Ενέργειας, Ουαλίντ Φαγιάντ, μετά την κατ’ ιδίαν συνάντησή του με τον Αμερικανό διαπραγματευτή δήλωσε ότι «ο Λίβανος δεν θα αποδεχθεί τη συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων του με το Ισραήλ». Ουσιαστικά ο Φαγιάντ αναφερόταν σε μία πολύ βασική παράμετρο της ισραηλινής πρότασης, που μετέφερε ο Χόχσταϊν στον Λίβανο:
Η εταιρεία που αξιοποιεί το Karish, να είναι η ίδια που θα εκμεταλλευθεί και το λιβανέζικο κοίτασμα Canna. Η εταιρεία δεν είναι άλλη από την ελληνική Energean.
- «Εγγυήσεις» της Energean
Όπως αναφέρουν καλά πληροφορημένες πηγές, η ιδέα ήταν αμερικανικής εμπνεύσεως και υιοθετήθηκε από τους Ισραηλινούς, με βάση την απλή σκέψη ότι εάν ο ίδιος επενδυτής αναλάβει και τα δύο κοιτάσματα, τότε εκ των πραγμάτων, Ισραήλ και Λίβανος θα ενδιαφερθούν από κοινού να διατηρηθεί ηρεμία στην μεθόριό τους.
Μία τέτοια εξέλιξη καθιστά ως οιονεί εγγυήτρια της διατήρησης των ευαίσθητων πολιτικών ισορροπιών την Energean, μία εταιρεία στενά συνδεδεμένη με την ενεργειακή ανάπτυξη όχι μόνο του Ισραήλ αλλά και βασικό εταίρο του ελληνικού Δημοσίου σε έργα που άπτονται άμεσα της ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας.
Δεν αποτελεί σύμπτωση ότι, προτού ο Χόχσταϊν μεταβεί στη Βηρυτό, είχε κατ’ ιδίαν συνάντηση στην Αθήνα με τον Υπουργό Ενέργειας, Κώστα Στρέκα, παρουσία της Λίντσεϊ Μέριλ, διευθύντριας Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ. Καλά πληροφορημένες πηγές σαφώς υπονόησαν ότι η προτεινόμενη ‘εγγυητική ισχύς’ της Energean συζητήθηκε διεξοδικά.
Εάν οι λιβανικές αντιρρήσεις καμφθούν και η Energean αναλάβει την εκμετάλλευση και του λιβανικού κοιτάσματος Canna, η παρουσία του ελληνικού παράγοντα αναβαθμίζεται υπό την εξής έννοια:
Η εν πολλοίς αόριστη «στρατηγική συνεργασία Ελλάδας-Ισραήλ» λαμβάνει σάρκα και οστά, αποδίδοντας στην Αθήνα ποιοτικά πλεονεκτήματα. Μέχρι τώρα, η Ελλάδα παρέχει στο Ισραήλ «στρατηγικό βάθος» για τις στρατιωτικές του ασκήσεις με βασικό απτό αντάλλαγμα την ισραηλινή επιχειρηματική διείσδυση στην ελληνική αγορά.
Μέσω της προτεινόμενης διευθέτησης η Energean, και κατ’ επέκτασιν η Ελλάδα, αποκτά σημαντικότερο ρόλο όχι μόνο στον ενεργειακό τομέα αλλά και στον τομέα της ασφάλειας, με την ελληνική επιχειρηματική παρουσία να «εγγυάται» ουσιαστικά την ηρεμία στην μεθόριο Ισραήλ-Λιβάνου.
Παράλληλα, ο ελληνικός παράγοντας θα αυξήσει την πολιτική του επιρροή στα λιβανικά κέντρα αποφάσεων, προκειμένου να ανταποκριθούν θετικά στις επίμονες παραινέσεις των Ευρωπαίων για θεσμική εξυγίανση της κατεστραμμένης λιβανικής οικονομίας.
Τέλος, εξ αιτίας της άρρηκτης σχέσης της Χεζμπολάχ με το Ιράν, μέσω της προτεινόμενης «εγγυητικής» επιχειρηματικά παρουσίας της Energean στον Λίβανο, η Αθήνα θα μπορεί να βελτιώσει τους διαύλους επικοινωνίας της με την Τεχεράνη, που πρόσφατα είχαν διαταρραχθεί. Χωρίς να λαμβάνει θέση περί των ενδολιβανικών διαφορών, η Ελλάδα δεν έχει κανέναν λόγο να αφήσει έκθετο τον εμπορικό της στόλο στον Περσικό Κόλπο έναντι των θερμόαιμων Φρουρών της Επανάστασης.
Άλλωστε, οι ίδιες οι ΗΠΑ προσπαθούν επίμονα να σωφρονίσουν το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, στις συνομιλίες που επανεκκινήθηκαν στην Βιέννη την περασμένη Πέμπτη.
Για την ώρα, πάντως, τίποτα δεν είναι βέβαιο. Μετά την επίσκεψη Χόχσταϊν στον Λίβανο και στο Ισραήλ μετέπειτα, οι Ισραηλινοί τηρούν σιγή ασυρμάτου. Από τη μια δεν χάνουν την αισιοδοξία τους για την εφαρμογή της πρότασής τους περί ‘ελληνικών’ επιχειρηματικών εγγυήσεων.
Από την άλλη, δηλώνουν πως θα είναι έτοιμοι «για μερικές ημέρες μαχών», εάν τελικά η Χεζμπολάχ επιλέξει να εκτοξεύσει UAV κατά της πλατφόρμας της Energean, μόλις αρχίσει η εξόρυξη στο Karish τον Σεπτέμβριο.
- Ισραηλινή «θαλάσσια κάλυψη» έναντι των τουρκικών διεκδικήσεων
Με βάση τα ανωτέρω δεδομένα, δεν είναι καθόλου τυχαίο το αίτημα του ισραηλινού πολεμικού ναυτικού να ζητήσει άδεια από την Ελλάδα για ασκήσεις νότια της Κρήτης, τη στιγμή που η Τουρκία είχε προαναγγείλει την έξοδο του γεωτρύπανου «Αμπντούλ Χαμίντ Χαν» στην ίδια περιοχή.
Για να διατηρήσει τις λεπτές ισορροπίες στις σχέσεις του με Τουρκία και Ελλάδα, το ισραηλινό αίτημα δεν ανακοινώθηκε ούτε σχολιάστηκε από τα τοπικά ΜΜΕ. Όμως, το αίτημα έγινε, επιβεβαιώνοντας ακόμα μια φορά την ad hoc ταύτιση της θεώρησης του Ισραήλ και της Ελλάδας για την εφαρμογή των κανόνων του Δικαίου της Θάλασσας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Την ίδια στιγμή, το Ισραήλ με την κίνησή του αυτή, έστειλε ένα σημαντικό μήνυμα στην Τουρκία: Η πρόσφατη εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων με την Άγκυρα, δεν σημαίνει αποδυνάμωση των δεσμών με την Αθήνα – ειδικά τώρα, που ο ελληνικός επιχειρηματικός παράγοντας στην μεθόριο Ισραήλ-Λιβάνου ενδέχεται να προσλάβει πολυεπίπεδο στρατηγικό περιεχόμενο.
*Ο δρ Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο ισραηλινό Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν. Είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ (Πρόγραμμα Μεσογείου).
