Σύμφωνα με την ανταπόκριση του Μανώλη Κωστίδη από την Τουρκία (ΣΚΑΪ), ο Ερντογάν συνομίλησε τηλεφωνικά με τον Γάλλο ομόλογό του. Στη συζήτηση κεντρική θέση είχε το οπλικό σύστημα SAMP/T της γαλλοϊταλικής κοινοπραξίας Eurosam, ευρωπαϊκό ανάλογο του ρωσικού συστήματος S-400 Triumf. Όπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν, η υπόθεση συνδέεται με τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.
Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Είναι πλέον ηλίου φαεινότερο ότι οι Τούρκοι έχουν αντιληφθεί ότι η προμήθεια των S-400 ήταν μοιραίο λάθος. Δεν αντελήφθησαν ότι παραβίασαν μια ανελαστική κόκκινη γραμμή των ΗΠΑ. Το προηγμένο ρωσικό σύστημα και ιδιαίτερα το ραντάρ του, αποτελούσε πραγματική απειλή για το αμερικανικό μαχητικό F-35 Lightning II. Η Άγκυρα, λοιπόν, κινείται πλέον με στόχο την υπέρβαση του αδιεξόδου.
Οι εξελίξεις που ακολούθησαν οδήγησαν σε μετωπική Ουάσιγκτον-Άγκυρας. Η Τουρκία εκδιώχθηκε από το πρόγραμμα του F-35. Εκτίμησε λανθασμένα ότι οι Αμερικανοί θα ανεχθούν και αυτό το ανατολίτικο «τσαλιμάκι», επειδή η τουρκική Αεροπορία είχε εκφράσει την επιθυμία προμήθειας 100+ μαχητικών F-35. Τα 10 δισ. δολάρια αυτής της προμήθειας δεν ήταν ικανά ως δέλεαρ να κάμψουν την αμερικανική πλευρά.
Αυτό το λάθος, οι Τούρκοι προσπαθούν σήμερα να διορθώσουν, με εκδικητικό μάλιστα τρόπο απέναντι στις ΗΠΑ. Θα υποχωρήσουν και θα απαλλαγούν από τους S-400, καταφεύγοντας όμως για αντικαταστάτη όχι στην αμερικανική αλλά στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρούν να υποβαθμίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις από την υποχώρησή τους στο εσωτερικό της Τουρκίας, στην οποία κυριαρχούν τα αντιαμερικανικά του αντανακλαστικά.
Για να πετύχει τον στόχο της, η Τουρκία θα χρειαστεί να υποχωρήσει σημαντικά και στο ζήτημα της μεταφοράς τεχνογνωσίας. Νομοτελειακά θα βρεθεί σε πολύ δύσκολη διαπραγματευτικά θέση, λόγω της απροθυμίας Γάλλων και Ιταλών να δώσουν πρόσβαση στους πηγαίους κώδικες (source codes) των αντιαεροπορικών-αντιβληματικών SAMP/T στους Τούρκους. Κι αυτό, ώστε να μην τους βρουν μελλοντικά αντιπάλους στις διεθνείς αγορές με μια φθηνότερη τουρκική έκδοση των SAMP/T.
Όλοι οι υποψήφιοι προμηθευτές της Τουρκίας αρνήθηκαν στον σχετικό διεθνή διαγωνισμό να προσφέρουν το 100% της τεχνογνωσίας τους. Εξαίρεση οι Κινέζοι που πρόσφεραν το 100% της τεχνογνωσίας του δικού τους συστήματος HQ-9 (τυποποίηση εξαγωγικής διαμόρφωσης: FD-2000). Οι Τούρκοι είχαν επιλέξει αρχικά τους Κινέζους, αλλά στη συνέχεια τους εγκατέλειψαν! Οι χαμηλότερες επιδόσεις του κινεζικού συστήματος δεν στέκεται ως αιτιολόγηση της τουρκικής υπαναχώρησης. Έτσι είχαν καταφύγει στους ρωσικούς S-400.
Όταν αγόρασε ο Ερντογάν τους ρωσικούς S-400 όχι μόνο δεν απέκτησε πρόσβαση στο λογισμικό του συστήματος, αλλά ούτε και απέσπασε στοιχειώδες υποκατασκευαστικό έργο! Η Τουρκία, απέναντι στη Μόσχα εμφανίστηκε ως απλός αγοραστής και οι δυο πλευρές περιορίστηκαν γενικώς και αορίστως στη συνέχιση των διαπραγματεύσεων με αντικείμενο τη μελλοντική συμπαραγωγή του συστήματος.
Η πολιτική διάσταση του ζητήματος, είναι ακριβώς ότι αυτή η κραυγαλέα υποχώρηση από την πάγια τουρκική πρακτική, δείχνει ότι στην προμήθεια των S-400 υπήρχε και πολιτική σκοπιμότητα. Υπήρχε πρόθεση να προκληθεί πρόβλημα, προφανώς με σκοπό να ενταχθεί και να αξιοποιηθεί εκβιαστικά στο αέναο παζάρι της Τουρκίας με τη Δύση. Αυτή τη φορά όμως η δοκιμασμένη τακτική γύρισε μπούμερανγκ.
ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΝΑ ΕΠΑΓΡΥΠΝΕΙ
Το φλερτ της Τουρκίας με την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία είναι όμως θέμα που άπτεται και των ελληνικών εθνικών συμφερόντων. Καθίσταται προφανές ότι η Τουρκία θεωρεί αδιανόητη την πλήρη απομάκρυνσή της από τη Δύση, ασχέτως της ρητορικής της. Οι Τούρκοι συνειδητοποιούν ότι η Δύση χρειάζεται την Τουρκία όσο και η Τουρκία τη Δύση. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, η Τουρκία αντιλαμβάνεται πως η πλήρης απομάκρυνση δεν είναι βιώσιμη επιλογή.
Οι εποχές που η Άγκυρα κόμπαζε ότι η Τουρκία δεν καίγεται να προχωρήσει η ενταξιακή της πορεία στην ΕΕ δείχνουν να έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί. Μπορεί οι Τούρκοι να αντιλαμβάνονται την αδυναμία τους να ευθυγραμμιστούν με το κοινοτικό κεκτημένο, αλλά πλέον δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ένταξη είναι κορυφαίος στόχος για την Άγκυρα.
Λογικά, η προσπάθεια Ερντογάν να προμηθευθεί το σύστημα SAMP/T θα σκοντάψει στη Γαλλία. Ωστόσο, η υπόθεση χρήζει μέγιστης προσοχής από ελληνικής πλευράς διότι η Τουρκία αφενός διαθέτει χαρτιά να παίξει, αφετέρου θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια δυναμική που θα δημιουργούσε σοβαρό πρόβλημα στην ελληνική εθνική ασφάλεια.
Μία τέτοια προμήθεια θα ωφελούσε την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, η οποία υπολείπεται σημαντικό σε κύκλο εργασιών της αμερικανικής, άρα τα περιθώρια απώλειας συμβολαίων δισεκατομμυρίων ευρώ είναι πολύ περιορισμένα. Εάν, μάλιστα, υπήρχε τρόπος να προχωρήσει αυτή η προμήθεια, η εξοπλιστική συνεργασία Γαλλίας-Τουρκίας θα μπορούσε να αναβαθμιστεί.
Σε μια τέτοια περίπτωση θα επηρεαζόταν εκ των πραγμάτων ο γαλλικός γεωστρατηγικός υπολογισμός που οδήγησε στη συμμαχία με την Ελλάδα. Προφανώς, η αναφορά δε συνιστά υπαινιγμό περί ενδεχόμενης εγκατάλειψης της Αθήνας από το Παρίσι, αλλά περιγράφει μια αντικειμενική κατάσταση που θα επηρέαζε τη ζυγαριά, πάντα από τη σκοπιά των γαλλικών συμφερόντων.
Ο Μακρόν το γνωρίζει και η εξισορρόπηση δεν είναι εύκολη. Τα προβλήματα με την Τουρκία δεν περιορίζονται στα ελληνοτουρκικά. Αντιθέτως, ήταν η τουρκική στάση σε θερμά μέτωπα όπως της Συρίας, της Λιβύης και της ζώνης του Σαχέλ που προκάλεσαν το γαλλοτουρκικό γεωστρατηγικό ανταγωνισμό και έσπρωξαν το Παρίσι στη στρατηγική συμμαχία με την Ελλάδα.
Υπάρχουν βέβαια και τα ιταλικά εθνικά συμφέροντα, καθώς οι Ιταλοί έχουν επίσης παρουσία σε περιοχές που δραστηριοποιείται η Τουρκία. Από την άλλη, υπάρχει μακροχρόνια επιτυχής συνεργασία των δύο χωρών στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας. Οι Ιταλοί, μάλιστα, έχουν μεταφέρει στην Τουρκία σχετική τεχνογνωσία. Το πιο εμβληματικό πρόγραμμα είναι αυτό του επιθετικού ελικοπτέρου A129 Mangusta που στην τουρκική εκδοχή του είναι το T129 ATAK, το οποίο προωθείται πλέον στις διεθνείς αγορές.
Εάν η Ιταλία αποδειχθεί πιο πρόθυμη για πώληση του συστήματος SAMP/T, μαζί με ένα επίπεδο τουλάχιστον συμπαραγωγής με την τουρκική αμυντική βιομηχανία, πώς θα μπορούσε να αντιδράσει η Ελλάδα; Θα μπορούσε να επιχειρήσει να το μπλοκάρει με την άσκηση του «δικαιώματος προαίρεσης» (option) για μια τέταρτη γαλλική φρεγάτα FDI HN Belharra με επανεξέταση της από πολλούς φερόμενης ως ειλημμένης απόφασης επιλογής των FCX-30 DOHA της ιταλικής Fincantieri για το πρόγραμμα των κορβετών; Εξάλλου, η προοπτική μιας Ιταλίας χωρίς τον Μάριο Ντράγκι και τη δική του ανάγνωση για τη γεωστρατηγική πραγματικότητα της περιοχής, ήδη προβληματίζει την Αθήνα.
Ο ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ ΤΗΣ ΕΕ
Υπάρχει και η διάσταση της ευρωπαϊκής πολιτικής της Γαλλίας. Πιο συγκεκριμένα, η εκπεφρασμένη επιθυμία της να είναι ο ηγέτης στην αμυντική ολοκλήρωση της ΕΕ. Σε αυτό το επίπεδο, η ελληνογαλλική αμυντική συνεργασία αποτελεί ένα ενδιαφέρον «υβρίδιο» του οποίου η ευρωπαϊκή «μετάσταση» αποτελεί ευδιάκριτη επιδίωξη των Γάλλων.
Αυτή καθαυτή όμως η ηγετική φιλοδοξία της Γαλλίας στον ευρωπαϊκό τομέα της άμυνας, είναι που θα οδηγήσει στην εμπλοκή του Παρισιού στα ελληνοτουρκικά. Επί της ουσίας θα δημιουργηθεί μια κατάσταση ανάλογη με τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις, όπου η αλλαγή συμπεριφοράς της Τουρκίας στις διμερείς σχέσεις θα τεθεί ως προϋπόθεση για την προώθηση της εξοπλιστικής συνεργασίας.
Πρόκειται για κάτι επιθυμητό εν πολλοίς και από την ελληνική πλευρά, η οποία ορθώς τονίζει ότι η ελληνοτουρκική όξυνση δεν είναι διμερές, αλλά ευρωπαϊκό πρόβλημα. Είναι δε αυτή η θέση που ανοίγει διάπλατα την πόρτα στη γαλλική διπλωματία να αποδείξει στην πράξη ότι μπορεί να ανταποκριθεί στον ευρωπαϊκό ηγετικό ρόλο που επιδιώκει.
Καταληκτικά, η υπόθεση των SAMP/T ως υποκατάστατο των ρωσικών S-400 Triumf φαίνεται πως θα μας απασχολήσει σοβαρά προσεχώς. Ίσως ο Ερντογάν να ποντάρει και στο ότι οι Γάλλοι ενδεχομένως θα αρκεστούν στην αποθήκευση του συστήματος, ενώ οι Αμερικανοί ζητούν την ολοκληρωτική απομάκρυνσή του από το τουρκικό έδαφος. Οι εν Ελλάδι αρμόδιοι ας φροντίσουν να παρακολουθήσουν συστηματικά το θέμα και να διαθέτουν σχεδιασμό έτοιμο να απαντήσει σε όλα τα σενάρια δυνητικών εξελίξεων…
