Αφορμή για το παρόν άρθρο, στάθηκε μια εκτενής ανάλυση στην εφημερίδα Yeni Safak της 1/7/2022 στον απόηχο της πρόσφατης συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη με τίτλο: ‘’Είναι η κήρυξη νέου <<ψυχρού πολέμου>> του ΝΑΤΟ ένα μέσο για τη μεταρρύθμιση του διπολικού κόσμου ; ’’.
Γράφει ο
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΝΔΡΙΑΝΗΣ*
Δύο αποσπάσματα δίνουν, κατά τη γνώμη μου, κρίσιμη διάσταση στα θέματα στρατηγικής ασφάλειας του Αιγαίου:
Α) ‘’…Η νέα γραμμή, ή το <<εικονικό τείχος>> από τη Βαλτική στο Αιγαίο, είναι πλέον σαν το νέο κέντρο βάρους του κόσμου….’’ Επισήμανση: Η εφημερίδα φερέφωνο του προέδρου Ερντογάν, μετακινεί τη γραμμή Βαλτική – Καύκασος του προηγούμενου ψυχρού πολέμου, στη γραμμή Βαλτική – Αιγαίο ως γραμμή διαχωρισμού του νέου ψυχρού πολέμου με την Τουρκία, τοποθετημένη όχι προς τη Δύση αλλά ανατολικά της νέας γραμμής.
Β) ‘’ …Το τμήμα του Αιγαίου, το οποίο πυροδότησε εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, των δύο χωρών που βρίσκονται στη μέση ζώνη του νέου εικονικού τείχους του νέου ψυχρού πολέμου, δεν συζητήθηκε με την Ελλάδα αλλά με τις ΗΠΑ…. Θα δούμε όλοι στο εγγύς μέλλον ποιες αλλαγές έχουν πραγματοποιηθεί εκεί’’.
Είναι προφανές ότι η αξιοπιστία της Τουρκίας ως συμμάχου της Δύσης έχει εξανεμιστεί σε μεγάλο βαθμό. Αιτία, οι ολοένα και στενότερες σχέσεις με τη Ρωσία, οι ‘’ερωτοτροπίες’ με τους BRICKS και τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης και τα συνεχή εκβιαστικά παζάρια με το ΝΑΤΟ.
Από την άλλη πλευρά οι ΗΠΑ και αριθμός Νατοϊκών χωρών, αντιμετωπίζουν την Τουρκία, με ανοχές, κάποιες παραχωρήσεις και συμβιβαστικούς πολιτικο-διπλωματικούς χειρισμούς, με προφανή στόχο να αποτρέψουν ή τουλάχιστον να καθυστερήσουν μια τουρκική απώλεια -αλά Ιράν- για τη Δύση. Σίγουρα όμως δεν περιμένουν ότι στο μέλλον θα υποστηρίξει ευρύτερες Νατοϊκές πολεμικές επιχειρήσεις, όπως θεωρούν και ενδεχόμενο να προβάλει εμπόδια στην πρόσβαση Νατοϊκών δυνάμεών στη Μαύρη Θάλασσα μέσω των Στενών.
Τούτων δοθέντων, οι ΗΠΑ κάνοντας έγκαιρα το ‘’κουμάντο΄΄ τους, οδήγησαν τον Σεπτέμβρη του 2017 τον τότε Αμερικανό Πρέσβη Jeffry Pyatt στην Αλεξ/πολη, σε αναζήτηση χερσαίου άξονα πρόσβασης του ΝΑΤΟ στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, εναλλακτικού των Στενών.
Η Αλεξανδρούπολη και η κρίσιμη στρατηγική ασφάλεια στο Αιγαίο.
Η κίνηση πυροδότησε βαθιές ανησυχίες στην Άγκυρα. Ο κύριος λόγος ήταν πιο βαθύς από το γεγονός ότι ο άξονας Αλεξ/πολη – Νοτιοανατολική Ευρώπη θα υποβάθμιζε τα Στενά.
Η Αλεξ/πολη ως σημείο εισόδου σε περίοδο ευρύτερης εμπλοκής του ΝΑΤΟ σε πολεμικές επιχειρήσεις, πρέπει να έχει εξασφαλισμένη θαλάσσια πρόσβαση στο λιμάνι. Τούτο όμως απαιτεί από τώρα κατάλληλο στρατηγικό και επιχειρησιακό σχεδιασμό για την εξασφάλιση του συνόλου του Αιγαίου για τις Νατοϊκές ανάγκες ασφαλείας. Μπορεί άραγε η Τουρκία, ως χώρα επαμφοτερίζων σύμμαχος στο ΝΑΤΟ, να έχει συμμετοχή σ’ αυτό το σχεδιασμό όπως είχε στο παρελθόν και πολύ περισσότερο να έχει ‘’λόγο’’ σήμερα σε θέματα ασφάλειας στο Αιγαίο, έξω από τα χωρικά της ύδατα ;
Σίγουρα η Τουρκία έχει την υποψία αν όχι τη βεβαιότητα ότι οι ΗΠΑ, σχεδιάζουν να την αφήσουν έξω από ένα τέτοιο νέο στρατηγικό σχεδιασμό της ασφάλειας του Αιγαίου και άρα ο κίνδυνος είναι άμεσος να πληγεί και να οδηγηθεί στα ‘’αζήτητα’’ το κυρίαρχο αφήγημα της: η ‘’Γαλάζια Πατρίδα’’ που θέλει το μισό Αιγαίο τουρκικό.
Κατά την εκτίμησή μου, (όπως το είχα επισημάνει και στις 13/6 στον έγκυρο ηλεκτρονικό κόμβο militaire) ο ολοένα και εντεινόμενος -ειδικά τα τελευταία δυο χρόνια- απίστευτος παροξυσμός σε σχέση με το παρελθόν, πολεμικών ιαχών με στόχο τα νησιά, πυροδοτείται ακριβώς από τον φόβο της συνολικής ‘’έξωσης’’ των διεκδικήσεων της από το Αιγαίο, αλλά και παράλληλα της αύξησης της στρατηγικής αξίας του Αιγαίου, σε βάρος των Στενών, στον άξονα Μεσόγειος – Μαύρη Θάλασσα, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
Δυο πρόσφατα γεγονότα όχι ουσιώδη αλλά αξιοσημείωτα, φαίνεται να συνδέονται με το θέμα: Η πρόσφατη τουρκική παραβίαση του εναέριου χώρου της Αλεξ/πολης ερμηνεύεται ως μήνυμα κατ΄ ευθείαν προς τις ΗΠΑ, όπως και η πρόσφατη άρνηση από τις ΗΠΑ, του τουρκικού αιτήματος για το Turkaegean, με 4 λόγους απόρριψης εμφανώς προσχηματικούς. Συναφές και το ‘’παίγνιο’’ γάτας – ποντικιού, με την πώληση ή εκσυγχρονισμό των F-16.
Ο ρόλος που πρέπει να απαιτήσει η Ελλάδα.
Σε ότι αφορά τη χώρα μας, μπροστά στις νέες περίπλοκες και απειλητικές διεθνείς αλλά και περιφερειακές εξελίξεις, ο στρατηγικός σχεδιασμός που διασφαλίζει, πρωτευόντως την εθνική κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα έναντι των Τουρκικών διεκδικήσεων, είναι υποχρέωση εκ των ων ουκ άνευ και σε πρώτη προτεραιότητα.
Όμως η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει η ‘’Νατοποίηση’’ της Αλεξ/πολης και η στρατηγική αλληλεξάρτηση της με το Αιγαίο, μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί κατάλληλα, για την προστασία των εθνικών συμφερόντων.
Μια ενέργεια σ’ αυτή την κατεύθυνση θα ήταν να αναλάβει πρωτοβουλία η χώρα να εκπονήσει -στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ- το στρατηγικό και επιχειρησιακό σχεδιασμό εξασφάλισης των θαλάσσιων προσβάσεων από το Νότο προς το Βόρειο Αιγαίο και αντίστροφα, για την περίπτωση ευρύτερων Νατοϊκών επιχειρήσεων, προϋποθέτοντας ενδεχόμενη τουρκική στάση ως : εχθρική, ‘’επιτήδεια ουδέτερη’’, ή σε αναμονή κατά που θα κλίνει η πλάστιγγα για ανάλογα ‘’στροφή’’.
Τα ελληνικά στρατιωτικά επιτελεία έχουν την εξαιρετική εμπειρία να σχεδιάζουν και να ασκούνται σε επιχειρήσεις ασφάλειας εκτεταμένου και περίπλοκου νησιωτικού συμπλέγματος, όπως είναι το Αιγαίο, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη Νατοϊκή χώρα και αυτό ενισχύει τα ελληνικά επιχειρήματα. (Μόνο τα νησιωτικά συμπλέγματα νότια της Ιαπωνίας είναι ανάλογα περίπλοκο πεδίο επιχειρήσεων, βεβαίως μεγαλύτερης κλίμακας).
Εκτιμώ ότι ο εν λόγω σχεδιασμός σίγουρα θα γίνει εκ μέρους του ΝΑΤΟ και σίγουρα θα είναι συνεχώς κάτω από εκβιαστικές απαιτήσεις της Τουρκίας. Η χώρα μας, όπως ολόκληρο τον προηγούμενο αιώνα, τοποθετήθηκε -και σωστά- στη ‘’Δυτική Πλευρά’’ της Ιστορίας στον επερχόμενο νέο διπολισμό.
Αν όμως δεν απαιτήσει να έχει την πρωτοβουλία στο Αιγαίο, θα μείνει απλά ‘’δεδομένος’’ παρατηρητής, ….με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.
Υ.Γ. Οι όποιοι θαλάσσιοι δίαυλοι ελεύθερης ναυσιπλοΐας ειρηνικής περιόδου συμφωνηθούν στο Αιγαίο, μαζί και τα θέματα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, είναι πέρα από το αντικείμενο του παρόντος άρθρου.
* Ο Στέφανος Ανδριάνης είναι Αντισ/γος ε.α , Πολιτ. Μηχανικός,
– πρώην Πρόεδρος & Διευθ. Σύμβουλος στην ΕΑΣ (ΕΒΟ-ΠΥΡΚΑΛ)
