(Πηγή: Ερανιστής)
Ευαγγελία Κ. Λάππα
17 ετών
22 Ιουλίου 2022
Ο Ιωάννης (Ίων) Δραγούμης γεννήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου (π.η.)/14 Σεπτεμβρίου 1878 στην Αθήνα, με καταγωγή από το Βογατσικό της Καστοριάς, και ήταν το πέμπτο από τα έντεκα παιδιά του Στέφανου Δραγούμη1 και της Ελισάβετ Κοντογιαννάκη.
Σπούδασε Νομικά στο Παρίσι και πήρε μέρος στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο ως δεκανέας. Μόλις τελείωσε τη στρατιωτική θητεία του, εργάστηκε ως διπλωμάτης.
Το 1902, κατόπιν δικής του επιθυμίας, τοποθετήθηκε ως υποπρόξενος στην πόλη Μοναστήρι, που ο ίδιος αγάπησε πολύ.
Εκεί οργάνωσε την άμυνα των Ελλήνων εναντίον της βουλγαρικής προπαγάνδας και στήριζε τον Ελληνισμό σε όλη τη Δυτική Μακεδονία. Παράλληλα, βλέποντας και ανησυχώντας για την κατάσταση που βρισκόταν ο τόπος, έγραφε συνεχώς στην ελληνική κυβέρνηση να στείλει ενισχύσεις, ώστε να γίνουν ένοπλες συγκρούσεις Ελλήνων και Βουλγάρων. Η επιθυμία του τελικά επιτεύχθηκε με την αποστολή του επ’ αδελφή γαμπρού του Παύλου Μελά ως αρχηγού και τη θυσία του στη Σιάτιστα (σημερινό Μελάς) Καστοριάς. Σ’ αυτόν ο Ίων Δραγούμης αφιέρωσε και το βιβλίο του «Μαρτύρων και Ηρώων αίμα», που εκδόθηκε το 1907.Ο Ίων Δραγούμης, στη συνέχεια, υπηρέτησε και στα Προξενεία Σερρών (1903), του Πύργου, της Φιλιππούπολης (1904) και στην Ελληνική Πρεσβεία (1908). Όπου και να πήγαινε, ο Ελληνισμός ήταν πάντα το πρώτο και κύριο μέλημά του.
Έγραψε βιβλία όπως τη «Σαμοθράκη» (1908), το «Όσοι ζωντανοί» (1911), το «Ελληνικός Πολιτισμός» (1914) και το «Ο Ελληνισμός μου και οι Έλληνες», που εκδόθηκε το 1927 με επιμέλεια του αδελφού του Φίλιππου Δραγούμη.
Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, υπηρέτησε στο Γενικό Επιτελείο του Διαδόχου και Αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου. Μαζί με τον Βίκτωρα Δούσμανη και τον Ιωάννη Μεταξά διαπραγματεύτηκε την παράδοση της Θεσσαλονίκης στους Έλληνες και ύψωσε την ελληνική σημαία στη Μητρόπολη του Αγίου Δημητρίου.
Χαιρόταν που το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικότατης Μακεδονίας τουλάχιστον είχε ελευθερωθεί. Αλλά τον τσάκισε η είδηση ότι θα έμενε εκτός συνόρων το αγαπημένο του Μοναστήρι. Τόσο πολύ λυπήθηκε, που σ’ όλη την υπόλοιπη ζωή του τον συντρόφευαν οι αναμνήσεις που πέρασε εκεί και η νοσταλγία να επιστρέψει σ’ αυτή την πόλη.
Στον Εθνικό Διχασμό, παραιτήθηκε από διπλωμάτης και στράφηκε στην πολιτική. Εκλέχθηκε στη Φλώρινα ανεξάρτητος Βουλευτής, καυτηριάζοντας την πολιτική και εθνική στάση του Βενιζέλου. Αυτός ήταν ο λόγος που το 1918 εξορίστηκε στην Κορσική μαζί με άλλους πολιτικούς αντιπάλους του τελευταίου. Εκεί έγραψε το τελευταίο βιβλίο του, το «Σταμάτημα». Έπειτα, μεταφέρθηκε στη Σκόπελο κι ύστερα αφέθηκε ελεύθερος, συνεχίζοντας τη δράση του κατά του Βενιζέλου.
Όταν έγινε η απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου στο Παρίσι, ο Ίων Δραγούμης συνελήφθη από στρατιωτικό απόσπασμα Κρητών του -επίσης Μακεδονομάχου και, δυστυχώς, φίλου του Ίωνος- Παύλου Γύπαρη. Με εντολή του λοχία Σαρτζέτη (η εντολή είχε έρθει από πιο πάνω ιεραρχικά), που ήταν εκείνη την ώρα επικεφαλής του αποσπάσματος, ο Ίων Δραγούμης εκτελέστηκε με πυροβολισμό δίπλα στο ξενοδοχείο Χίλτον (σημερινή λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας) στους Αμπελόκηπους Αττικής στις 31 Ιουλίου 1920.
Ίων Δραγούμης
Του Μακεδονικού Αγώνα η ψυχή,
στην πόλη του Μοναστηρίου πάνω ᾽κει,
αγωνίστηκες για αλήθεια και λευτεριά,
κι ας σ’ εμπόδιζαν χίλια θεριά.
***
Το φρόνημα των Ελλήνων στήριξες γερά,
με βιβλία και λόγια φλογερά,
τους Βουλγάρους έτρεπες σε φυγή,
με τους Τούρκους έδωσες μάχη σκληρή.
***
Στη Θεσσαλονίκη ύψωσες σημαία ελληνική,
όταν είχε φτάσει του ποθούμενου η στιγμή!
Σ’ ευχαριστεί με μια γλυκιά καρδιά,
η Μακεδονία για σε, δυο στιχάκια τραγουδά!
***
Χτύπησες με άρθρα τη δωσίλογη πολιτική,
της Ελλάδος την ανίατη πληγή,
δεν δείλιασες να της αντισταθείς,
μέχρι τελευταίας σου πνοής!
***
Μα βόλι σου ᾽ριξαν οι εχθροί2,
-«Έλληνες» αυτοί, Έλληνας κι εσύ-
και έφυγες ψηλά στον ουρανό,
όπου στεφάνι σε πρόσμενε λαμπρό!
***
Ίων Δραγούμη, ας είσαι παράδειγμά μας,
ο λόγος σου ας είναι σύνθημα μας3,
τώρα στους δίσεκτους καιρούς που ζούμε,
εσέ ποτέ - ποτέ να μην ξεχνούμε!
(Τὸ μοιρολόι τοῦ Μοναστηρίου,
Εὐαγγελία Κ. Λάππα,
Εκδόσεις Πελασγός 2021)
Μετά από αυτή την πράξη του, ο λοχίας Σαρτζέτης έφυγε στην Κρήτη, την οποία δήλωσε ως πατρίδα του.
Στο σημείο της εκτελέσεως του Δραγούμη έχει ανεγερθεί αναμνηστική στήλη, ενώ στη Θεσσαλονίκη έχει στηθεί ανδριάντας του. Ο Κωστής Παλαμάς, μάλιστα, τον αμέσως επόμενο μήνα του 1920, είχε γράψει ένα ποίημα για τον Ίωνα Δραγούμη, που οι στίχοι του είχαν γραφεί πάνω στην αναμνηστική στήλη, αλλά τώρα έχουν σβηστεί. Οι στίχοι έχουν ως εξής:
Λευκή, ας βαλθή όπου έπεσες, κολώνα,
(Πώς έπεσες, γραφή να μην το λέει)
λευκή, με της Πατρίδας την εικόνα.
Μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίει,
βουβή, μαρμαρωμένη να σε κλαίει.
Στο σημείο όπου δολοφονήθηκε ο Ίων Δραγούμης, στο πεζοδρόμιο της Βασιλίσσης Σοφίας απέναντι από το Χίλτον, υπάρχει ένα απέριττο μνημείο, με μια μαρμάρινη στήλη. Ωστόσο, πολύ λίγοι από τις χιλιάδες διερχομένων αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του. (Πηγή: Επισκόπηση)
Πηγές:
1. Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος Ίων Δραγούμης, Μαρτύρων και Ηρώων αίμα – Ανατομία της ελλαδικής πραγματικότητας. Αθήνα: εκδόσεις Σταμούλης (2008).
2. Μαστέλλου – Γιαννάκενα Ελίνας, Ο Παύλος Μελάς και ο Μακεδονικός Αγώνας (1904 – 1908), Ο σκοπός του και οι ήρωες του, Εκδόσεις Πελασγός Ιωάννου Χρ. Γιαννάκενα, Αθήνα 2018.
3. Σμυρνιού – Παπαθανασίου Βιολέττας, Μοναστήρι, Ιστορική περιπλάνηση στην πάτρια γη, Εκδόσεις Μαίανδρος, Θεσσαλονίκη 1996.
(Από το βιβλίο: Ευαγγελία Κ. Λάππα, Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ της Πολύτεκνης Οικογένειας στον ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ – Βιογραφίες Πολυτέκνων Μακεδονομάχων, Εκδόσεις «Νάμα», Αθήνα 2022)
________________________________
1. Ο πολιτικός, δικαστικός και πρωθυπουργός το 1909 Στέφανος Δραγούμης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1848, με καταγωγή από το Βογατσικό της Καστοριάς, και ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά του Νικολάου Δραγούμη και της Ευφροσύνης Γεωργαντά. Νυμφεύτηκε την Ελισάβετ Κοντογιαννάκη και απέκτησε έντεκα παιδιά. Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, ήταν μέλος του Ελληνικού Μακεδονικού Κομιτάτου Αθηνών. Εξέδωσε το 1903 το βιβλίο «Μακεδονική Κρίσις» με το ψευδώνυμο «Γνάσιος Μακεδνός». Απεβίωσε στην Αθήνα στις 17 Σεπτεμβρίου 1923. (Πηγή: Ευαγγελία Κ. Λάππα, Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ της Πολύτεκνης Οικογένειας στον ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ – Βιογραφίες Πολυτέκνων Μακεδονομάχων, Εκδόσεις «Νάμα», Αθήνα 2022)
2. Πολιτικοί εχθροί.
3. «Ἡ πανώρια τούτη χώρα αἷμα διψᾶ καί ἀποζητάει ἀμέτρητα παλληκάρια. Ἀπό τόν Βορριᾶ πάντα γεννεές βαρβάρων θά πλακώνουν γιά νά πνίξουν τήν ἑλληνική τή φύτρα. Ἕλληνες, ἡ φύτρα σας σέ γῆς ἑλληνική γεννιέται, ξεφυτρώνει, θεριεύει και φυτρώνει. Γενεές κλεφτῶν ἄς στέκωνται παντοτεινά, σκοποί ἀκούραστοι, στά σύνορα τά βορεινά, γιά νά φυλάγουν τά Ἑλληνικά, τά ἅγια χώματα. Εἶναι ἀνοιγμένος τώρα μπροστά στά θολωμένα μάτια σας καί στά μυαλά σας τά σκοτισμένα, ἕνας δρόμος ἀληθινός, δρόμος ζωῆς καί πολέμου. Ἄν θέλετε πάρετέ τον. Ἄν δέν σᾶς ἀρέσει πάλι τοῦτος βρίσκονται καί ἄλλοι, ἀληθινοί κι᾽ αὐτοί, δρόμοι ζωῆς καί πολέμου· διαλέξετε καί πάρετε. Εἰδεμή, σαπίστε ἐκεῖ πού εἶσθε!». (Ἴων Δραγούμης «Μαρτύρων καί Ἡρώων Αἷμα».)
