Είναι πια οφθαλμοφανές για όσους δεν χώνουν την κεφαλή στην άμμο ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σε στρατηγική αμηχανία, αν όχι υπαρξιακή κρίση, καθώς η εμμονική τους νεύρωση για οικονομική, γεωπολιτική και πολιτισμική παγκόσμια επιβολή προκαλεί σημαντικές αντισυσπειρώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, που μοιάζουν με ένα νέο υβριδικό κύκλο για “αποαποικιοποίηση”. Οι αντισυσπειρώσεις αυτές “επιχειρούν” στο μέτωπο της αποδολαριοποίησης και της γεωστρατηγικής αναδιάταξης.
Όπως τόνισε σε συνέντευξή του ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, «κατ’ αρχάς, η ύφεση δεν είναι αναπόφευκτη», αλλά «κατά δεύτερον, είμαστε σε ισχυρότερη θέση από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο να καταπολεμήσουμε αυτόν τον πληθωρισμό». Η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) ανακοίνωσε τη μεγαλύτερη αύξηση των επιτοκίων της (0,75 μ.β.) από το 1994, παρά τις προβλέψεις για επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης.
Κάπως έτσι και με δεδομένα τα μέτρα των κεντρικών τραπεζών για τον έλεγχο του πληθωρισμού, οι αγορές χρήματος και κεφαλαίου υποχωρούν ατάκτως, αφού βλέπουν με ανησυχία τον στασιμοπληθωρισμό να έρχεται, αντιλαμβάνονται πως η παγκόσμια οικονομία έχει εισέλθει σε φάση γεωπολιτικής αναδιάταξης των αγορών και αναζητούν νέα ισορροπία. Μετοχές, ομόλογα, κρυπτονομίσματα, υφίστανται ισχυρή εξαέρωση. Ταυτόχρονα, η συνεχιζόμενη διεθνής αύξηση των τιμών της ενέργειας προκαλεί αλυσιδωτά ζητήματα. Στις ΗΠΑ φαίνεται πως ξεκίνησε ένα κύμα απολύσεων ως αντίδραση στην βεβαιότητα της οικονομικής επιβράδυνσης. Χιλιάδες απολύσεις αναγγέλλονται καθημερινά που στους μεγάλους ομίλους κινούνται στο 18-25% του προσωπικού τους.
Ανομολόγητη απογοήτευση υπάρχει και για την αναποτελεσματικότητα των δυτικών κυρώσεων στη Ρωσία, όχι μόνο γιατί δόθηκε η ευκαιρία στον Πούτιν να ανεβάσει τις τιμές του φυσικού αερίου και να κερδίσει περί τα 100 δισ. δολάρια, αλλά κυρίως γιατί πλέον το ρωσικό αέριο πληρώνεται σε ρούβλια, γεγονός που εκτίναξε την αξία του ρουβλίου στα ύψη. Πρόκειται για στρατηγική εξέλιξη που εγκυμονεί μείζονες κινδύνους για την παντοκρατορία του δολαρίου. Αλλά είναι και οι “εξαιρέσεις” και οι υποκρισίες γύρω από την εφαρμογή των κυρώσεων που έχουν και πολιτικό και οικονομικό βάρος…
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ήρθε και το άρθρο του νομπελίστα οικονομολόγου Joseph Stiglitz στο Project Syndicate, όπου εξηγεί τους λόγους για τους οποίους οι ΗΠΑ θα ηττηθούν στον νέο Ψυχρό Πόλεμο που προκάλεσαν, καθώς θα αντιμετωπίσουν από κοινού Κίνα και Ρωσία. Ο Stiglitz θεωρεί ότι «η Αμερική δεν μπορεί πλέον να έχει καμία αξίωση σε ηθικό επίπεδο, ούτε έχει την αξιοπιστία να παρέχει συμβουλές», σε αντίθεση με την Κίνα που «αναπτύσσει στις φτωχές χώρες με σκληρές υποδομές». Το αμερικανικό θεώρημα για αντιπαράθεση ενός κόσμου δικαίου και δημοκρατίας εναντίον ενός κόσμου αυταρχισμού όχι μόνο δεν περνάει αλλά στην πράξη διαψεύδεται. Επισημαίνει επίσης ότι η Κίνα έχει τετραπλάσιο πληθυσμό και η οικονομία της αναπτύσσεται τρεις φορές πιο γρήγορα. Τονίζει δε ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να κερδίσουν μόνες τους στη νέα “μάχη” μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων –χρειάζονται φίλους, την Ευρώπη και οι άλλες ανεπτυγμένες δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο.
Αποαποικιοποίηση
Μπορεί στο φετινό “ρωσικό Νταβός”, το φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης να μην έδωσαν το παρόν οι πολυεθνικοί και οι αμερικάνικοι επιχειρηματικοί κολοσσοί, αλλά τα πολιτικά μηνύματα του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν έφτασαν παντού, καθώς διατύπωσε μια συνολική αμφισβήτηση της Δύσης και προώθησε την ιδέα της θεσμοθέτησης ενός πολυπολικού κόσμου που ούτως ή άλλως υπάρχει σε κάποια μορφή.
Βάση του “αντιδυτικού δόγματος” Πούτιν είναι η προϋπόθεση της πραγματικής εθνικής κυριαρχίας, μια νέα αποαποικιοποίηση θα λέγαμε εμείς, έτσι ώστε τα κράτη να ασκούν κυριαρχία στο εσωτερικό τους και να χαράσσουν τα ίδια την οικονομική τους πολιτική. Συνεπώς, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να φέρονται ως «ο εκπρόσωπος του Θεού πάνω στη Γη» και να επιβάλουν τις πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές επιλογές τους, γιατί δεν μπορεί να συνδυαστεί η πολιτισμική ποικιλότητα του πλανήτη με τα πολιτικά και οικονομικά μοντέλα που εξάγει η Δύση. Εδώ είναι κι ένα στρατηγικό πολιτισμικό άνοιγμα προς το Ισλάμ…
Φαίνεται, λοιπόν, ότι ετοιμάζεται ένα αντιδυτικό G8 στο οποίο θα μετέχουν εκτός της Ρωσίας και της Κίνας, η Ινδία, το Ιράν, το Μεξικό, η Βραζιλία, η Ινδονησία και η Τουρκία και το οποίο δεν θα αποτελεί εξέλιξη των BRICS (G-5). Δηλαδή, το Μεξικό της αμερικανικής NAFTA, η Βραζιλία η ισχυρότερη χώρα της Λατινικής Αμερικής, η Ινδονησία στο κρίσιμο σταυροδρόμι Ινδικού και Ειρηνικού και η Τουρκία … του ΝΑΤΟ! Αν αυτό το G8 προσλάβει σάρκα και οστά θα είναι μια κρίσιμη περικύκλωση των δυτικών συμφερόντων.
Η διάσπαση και η αυτόνομηση της ΕΕ
Σε όλα αυτά πρέπει να δούμε πως θα αντιδράσει το φιλοδυτικό τρίγωνο Ιαπωνία-Κορέα-Ταϊβάν, ειδικά η Ιαπωνία, αλλά και άλλοι παίκτες της παγκόσμιας γεωοικονομικής σκακιέρας. Οι αμερικανικές κυρώσεις προκαλούν τριγμούς και αλυσιδωτά προβλήματα σε όλο το δυτικό μπλοκ η συνοχή του οποίου ήδη δοκιμάζεται, ιδιαίτερα στην Ευρώπη. Ο Πούτιν εκτίμησε ότι οι κυρώσεις θα κοστίσουν στην ΕΕ πάνω από 400 δισεκατομμύρια.
Ήδη, Μακρόν, Σολτς και Ντράγκι θεωρούν αναγκαίο να υπάρξει συμβιβασμός στο Ουκρανικό για να σταματήσει ο πόλεμος και ότι πρέπει να μιλήσουν απευθείας με τον Πούτιν. Αυτές οι δύο θέσεις είναι εκτός αμερικανικού πλαισίου που επιδιώκει μια ταπείνωση της Ρωσίας, γεγονός που αποτελεί φενάκη, αφού εάν η Ρωσία αντιμετωπίσει σε συμβατικό επίπεδο μια ήττα, δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά μέσα. Είναι σαφές ότι η στάση των τριών υποδεικνύει μια τάση αυτονόμησης.
Βέβαια, οι Αμερικανοί έχουν φροντίσει να δημιουργήσουν μια στρατιωτική buffer zone μεταξύ Δυτικής Ευρώπης και Ρωσίας από την Βαλτική και την Πολωνία μέχρι την Ελλάδα στηριζόμενοι σε ιστορικούς αταβισμούς, με φιλοδοξίες να φτάσουν μέχρι τον Αρκτικό Ωκεανό μέσω της ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αλλά στην τρέχουσα μεταβατική φάση τίποτε δεν μπορεί να είναι σταθερό.
Η τριπλή συνεννόηση Γαλλίας-Ιταλίας-Γερμανίας, παρά τις μεταξύ τους αντιθέσεις, φαίνεται να ξαναβάζει μπροστά την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Υπάρχει άλλωστε η αφορμή, η υιοθέτηση των 49 φιλόδοξων αλλαγών που πρότεινε η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης που περιλαμβάνει πέρα από τις μακροπρόθεσμες προτάσεις και 326 επιμέρους μέτρα. Δεδομένου ότι στην Κομισιόν επικρατεί το δόγμα “ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε”, φαίνεται πως ξεπερνιέται ο φόβος των αλλαγών, ανοιχτά, ακόμη και για τις βασικές συνθήκες.
Οι προτάσεις της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης θα συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2023 και μετέπειτα. Αυτά όμως αποτελούν νομοτεχνικά και οικονομικά ζητήματα, που θα βελτιώσουν την κοινωνική συνοχή, την λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και την εξωτερική ανταγωνιστικότητα.
Το πρόβλημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης βέβαια είναι πολιτικό και παραμένει ανοιχτό. Δυστυχώς, η γερμανική βουλιμία, τα γαλλικά πλέγματα, η ιταλική και ισπανική “επιστροφή”, οι πολωνικές φοβίες, τα Βαλκάνια, οι επικίνδυνες επαφές Ελλάδας και Κύπρου με την Τουρκία, η υποδοχή της ελεύθερης Ουκρανίας και της Μολδαβίας (που περιλαμβάνει την Υπερδνειστερία, ένα φιλορωσικό θύλακα – σαν ένα άλλο Κυπριακό) και πολλά άλλα θέματα αποτελούν προκλήσεις και ευκαιρίες για ένα μεγάλο ευρωπαϊκό συμβιβασμό, έτσι ώστε να συγκροτηθούν οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης και να διαμορφώσουν μια νέα ισορροπία όχι μόνο στη Δύση, αλλά και στον κόσμο.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου
