 |
γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Το 1975 στις ενδοκοινοτικές συνομιλίες που είχαν επαναρχίσει με πρωταγωνιστές τους Γλ. Κληρίδη και Ρ. Ντενκτάς, ο τελευταίος αρνήθηκε να συζητήσει την επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους επιμένοντας ότι το θέμα τους ήταν ‘πολιτικό’ παρά ανθρωπιστικό. Απαίτησε από τη Βρετανία, (όπως και η Τουρκία επισταμένα από το Σεπτέμβριο του 1974) να στείλει στην Τουρκία όλους τους Τουρκοκύπριους (ακριβής αριθμός 8,500 σύμφωνα με τα βρετανικά έγγραφα) που είχαν καταφύγει στη βρετανική βάση Ακρωτηρίου. Και ξεκαθάρισε ότι αυτοί θα επέστρεφαν στη συνέχεια στα κατεχόμενα.
Τελικά, στις 15 Ιανουαρίου 1975 ο τότε Εργατικός Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας, ο πολύς James Callaghan, αποφάσισε μονομερώς, να δεχθεί το τουρκικό αίτημα και σε συνεργασία με τους Τούρκους τους έστειλε αεροπορικώς στην Τουρκία (Άδανα) (με τουρκικά αεροπλάνα).
Γνωρίζοντας ότι παραβίαζε τις πρόνοιες της Συμφωνίας Εγκαθίδρυσης σε σχέση με τη χρήση των βρετανικών βάσεων και όχι μόνο. Με το ενσυνείδητο περιπαίξημο προς τους Έλληνες ότι τάχα η Τουρκία θα απαντούσε με κάποια ενέργεια καλής θέλησης για τους Πρόσφυγες… Στις 16 Ιανουαρίου 1975 έγιναν οι διευθετήσεις από το Ακρωτήρι προς Άδανα καταρχήν περί τους 300 ημερησίως αυξάνοντάς τους εν τω μεταξύ σε 450 ημερησίως…Ψήφισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων
Στις 16 Ιανουαρίου 1975 η Βουλή των Αντιπροσώπων με ομόφωνο ψήφισμά της καταδίκασε με αγανάκτηση την πρόθεση της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου να ενεργήσει σε συμπαιγνία με τους Τούρκους κατακτητές για την μεταφορά των Τουρκοκυπρίων από το νότιο μέρος της νήσου στο βόρειο μέρος (της νήσου μέσω Τουρκίας) με σκοπό να αρπάξουν περιουσίες των Ελλήνων εκτοπισμένων για αλλαγή της δημογραφικής σύνδεσης ορισμένων περιοχών για υλοποίηση του σχεδίου διχοτόμησης, ενώ σύμφωνα με την Συνθήκη Εγκαθίδρυσης 16.8.1960 το ΗΒ ως εγγυήτρια δύναμη ανέλαβε την υποχρέωση να εμποδίσει οιανδήποτε διχοτομική λύση… Προειδοποίησε την βρετανική κυβέρνηση ότι είναι αδιανόητο να διατηρεί και να απολαμβάνει τη χρήση των βάσεων και τις διευκολύνσεις που χαίρει σε ένα κυρίαρχο, ενιαίο ανεξάρτητο κράτος εφόσον υποστηρίζει διχοτομικές λύσεις επομένως παραβιάσει το ενιαίο, ανεξάρτητο, κυρίαρχο κράτος που εγγυήθηκε.
Το ψήφισμα κοινοποιήθηκε στον Βρετ. ΄Υπ. Αρμοστή στη Λευκωσία S.J.L. Olver στις 23.1.1975 από τον τότε Πρόεδρο της Βουλής μ. Τάσσο Παπαδόπουλο.
Η κακοήθεια του James Callaghan
Ο Callaghan όμως, από τις 21 Δεκεμβρίου 1974 είχε ενημερώσει για την ΜΟΝΟΜΕΡΗ του απόφαση τον Αμερικανό ΥΠΕΞ Δρ. Henry Kissinger. «…Αντιλαμβάνομαι (του έγραψε) ότι αυτό δεν θα αρέσει στους Έλληνες και ίσως να τους κάνει πιο αδιάλλακτους , ειδικά και εφόσον θα τους αφαιρούμε ένα από τα όπλα στην διάθεσή τους να προσπαθήσουν να εξασφαλίσουν κάποιες παραχωρήσεις για τους εκτοπισμένους… Θα στείλω μήνυμα του Μακαρίου και του Μπίτσιου (Έλληνα ΥΠΕΞ) ζητώντας τους να κάνουν σίγουρο όπως το θέμα των προσφύγων συζητηθεί επειγόντως με τους Κληρίδη/Ντενκτάς και αν δεν συμφωνήσουν σε ένα σταδιακό πρόγραμμα, δεν μπορούμε να αναβάλουμε την απόφαση πέραν των 14 ημερών, θα προχωρήσουμε εμείς (Βρετανοί) με τους Τούρκους εντός του επόμενου μήνα… να τους στείλουμε. Θα διαβεβαιώσω τους Ελληνοκύπριους ότι αναμένω από τον Εsenbel (Τούρκος ΥΠΕΞ) να προβεί σε παράλληλη καλή θέληση σε σχέση με τους Ελληνοκύπριους πρόσφυγες…»
Αργότερα ο Roy Hattersley, τότε υφυπουργός στο Φόρειν ΄Οφις , δικαιολόγησε την «πράξη» τους στη Βουλή των Κοινοτήτων λέγοντας πως «ήλπιζαν η πράξη συμπόνιας και ανθρωπισμού από πλευράς τους θα τύγχανε ανταπόκρισης από τους Τούρκους στο βορρά αλλά αντίθετα δεν έτυχε»! (Ιστορίες για αγρίους).
Διαμαρτυρίες Ελλήνων σ΄όλη την Κύπρο
Στο Τρόοδος διαμαρτυρόμενοι 300 νεαροί, αναποδογύρισαν δύο αυτοκίνητα land-rover και τραυματίστηκαν δύο παιδιά. Στη Δεκέλεια επίσης διαμαρτυρήθηκαν μαθητόπαιδα, όπως και στη Λευκωσία… αλλά το χειρότερο περιστατικό έλαβε χώρα στη βάση Ακρωτηρίου. Όταν ένα πλήθος 500 και πλέον διαδηλωτών έφθασαν στη είσοδο της βάσης. Προσωπικό της ΡΑΦ τους επιτέθηκε και έκανε χρήση αερίου CS. Οι διαδηλωτές κατάφεραν να πάρουν το έλεγχο της εισόδου. Έφθασαν περαιτέρω στρατιωτικές ενισχύσεις, χρησιμοποίησαν περισσότερο CS gas αλλά δεν κατάφεραν να διαλύσουν το πλήθος. Στις 15.10 πλησίασαν τέσσερα οχήματα από το βρετανικό απόσπασμα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ (δύο τεθωρακισμένα, ένα υπηρεσιακό αυτοκίνητο και ένα land-rover) το υπηρεσιακό αυτοκίνητο και το ένα από τα τεθωρακισμένα κατάφεραν και πέρασαν αλλά το δεύτερο κτύπησε διαδηλωτή και πέρασε από πάνω του με τον ένα τροχό.. . ΄Ηταν ένα αγόρι 18 ετών προσφυγόπουλο από την Αμμόχωστο που γλύτωσε και ήταν στη Λεμεσό. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Ακρωτηρίου αλλά πέθανε στις 15.30… Σύνολο 10 υπηρεσιακά αυτοκίνητα κάηκαν… (Από βρετανικό έγγραφο 17.1.1975).
Οι τουρκικές διευθετήσεις για τις πτήσεις από Ακρωτήρι προς Άδανα
Ο δολοφονηθείς ήταν ο Πανίκος Δημητρίου 17 ½ ετών, από τον Άγιο Μέμνονα Αμμοχώστου τελειόφοιτος του Λανιτείου Γυμνασίου Λεμεσού, όντας πρόσφυγας από την Αμμόχωστο έκανε τον τελευταίο του χρόνο στο Λανίτειο.
Μία από τις εκθέσεις για τις διαμαρτυρίες και τον θάνατο του Π. Δημητρίου
Δικηγόρος στην θανατική ανάκριση σε δικαστήριο των Βρετ. Βάσεων αντιπροσωπεύοντας την οικογένεια του Π. Δημητρίου ήταν ο νυν Πρόεδρος της ΚΔ Νίκος Αναστασιάδης. Για τον μ. Πανίκο Δημητρίου έγραψε ο αγαπητός πρώην συνάδελφος Φίλιππος Στυλιανού. (Ευχαριστώ τον αγαπητό Λάζαρο Μαύρο για τις επιπρόσθετες πληροφορίες).
Στις 21 Ιανουαρίου 1975 ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της ΚΔ στον ΟΗΕ μ. Ζήνωνας Ρωσσίδης, κατέθεσε δριμεία επιστολή ημερ. 20.1.1975 η οποία κυκλοφόρησε στο Συμβούλιο Ασφαλείας ως επίσημο έγγραφο, καταγγέλλοντας τους Βρετανούς ότι , υπέκυψαν στις τουρκικές αξιώσεις, ως κατάφωρη παραβίαση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ , του διεθνούς δικαίου, της Σύμβασης της Γενεύης του 1949 και της Συνθήκης Εγγυήσεως του 1960…
Η αιώνια διγλωσσία των δικών μας «ηττημένων μυαλών»
Στα παρασκήνια όμως, σύμφωνα με τα βρετανικά έγγραφα, βρίσκουμε ότι παρόλες τις διαμαρτυρίες, τον τραγικό θάνατο του νεαρού Π. Δημητρίου, το ΟΜΟΦΩΝΟ ψήφισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων, η ηγεσία της ΚΔ συνθηκολογούσε με την βρετανική απόφαση πριν ακόμα ο μ. Ζήνωνας Ρωσσίδης καταθέσει την καταγγελία του στο Σ.Α!
Στις 15 Ιανουαρίου 1975, ο Υπ. Εξωτερικών Ιωάννης Χριστοφίδης κάλεσε τον Βρετανό ΄Υπ. Αρμοστή να του παραπονεθεί για την απόφαση μεταφοράς των Τουρκοκυπρίων από τη βάση Ακρωτηρίου. Έγραψε ο κ. ΄Olver σε τηλεγράφημά του προς το Φόρειν ΄Οφις 16.1.1975 : «… Μετά από ένα σκληρό ξεκίνημα ο Χριστοφίδης ήταν φιλικός, φοβόταν δυναμική αντίδραση από το λαό. Συζητώντας πώς να ελαχιστοποιήσουμε τις αντιδράσεις, τρία σημεία λέχθηκαν. 1) Επείγουσα ανάγκη μιας τουρκικής χειρονομίας και το σημαντικό να φαίνεται ότι εργαζόμαστε πάνω σ΄αυτή, μια χειρονομία θα εξουδετέρωνε κάθε αντίδραση. 2) Ανάγκη για ταχεία δράση: Αμφότεροι Μακάριος και Κληρίδης με συμβούλευσαν η κίνηση (μεταφορά Τουρκοκυπρίων προς Τουρκία) να ολοκληρωθεί όσο γρήγορα μπορούσε …3) Μια ευνοϊκή ανταπόκριση στο αίτημα της ΚΚ (εννοείται για τα οφειλόμενα χρέη για τις διευκολύνσεις) τουλάχιστον ως προκαταρτική οικονομική βοήθεια. Ο Χριστοφίδης πιστεύει ότι αυτό θα βοηθήσει να εξουδετερωθεί η αντίδραση… εφόσον το θέμα εδώ είναι οι βρετανικές βάσεις…».
Την ίδια μέρα 16.1.1975 σε δεύτερο τηλεγράφημά του προς το Φόρειν ΄Οφις ο Βρετανός ΄Υπ. Αρμοστής επανέλαβε μεταξύ άλλων :
«…Συζητώντας χθες με αμφότερους Μακάριο και Κληρίδη για περιορισμό της ζημιάς εδώ, αμφότεροι με προέτρεψαν όπως η επιχείρηση έτσι και αρχίσει, να ολοκληρωθεί όσο γρήγορα είναι δυνατό. Ο Κληρίδης προτιμά να ολοκληρωθεί σε ένα δύο μέρες. Αμφότεροι Κληρίδης και Χριστοφίδης στους οποίους έθεσα το θέμα, συμφώνησαν ότι η παρουσία τουρκικών πλοίων στο νότο θα ήταν προκλητική και να αποφευχθεί…»
Την ίδια μέρα (16.1.75) ο Callaghan ενημέρωνε τους Τούρκους μέσω του Βρετανού Πρέσβη στην ‘Αγκυρα ότι δεχόταν όλες τις διευθετήσεις που πρότειναν οι Τούρκοι, και επιβεβαίωσε ότι δεν θα τους χρέωναν ούτε τέλη προσγείωσης!
΄Υπ. Αρμοστής – Μακάριος και Κληρίδης ζητούν ταχεία ολοκλήρωση…
Δεν θα τους χρέωναν τέλη προσγείωσης
Η συνέχεια στο επόμενο.
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ: ΣΗΜΕΡΙΝΗ 8/5/2022
(Efenpress/Σοφία Παπανικολάου)
