Η κάθετη κλιμάκωση που παρατηρείται στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας σε ρητορικό επίπεδο, έρχεται να συνδυαστεί με το ότι και οι δυο χώρες βρίσκονται στην τελική ευθεία προς τις εκλογές. Η Τουρκία όμως παραδοσιακά αξιοποιεί περιόδους εσωτερικής πολιτικής αστάθειας στην Ελλάδα για να επιχειρήσει διά της επιβολής τετελεσμένου να προωθήσει την αναθεωρητική της ατζέντα. Καθώς οι εσωτερική πολιτική σύγκρουση στις δυο χώρες οξύνεται, η Ελλάδα καλείται να αποτρέψει πιθανή απόπειρα του Ερντογάν να αντιμετωπίσει την τρέχουσα δημοσκοπική του υστέρηση, ενεργοποιώντας τον δεύτερο πυλώνα στήριξης του ισλαμιστικού καθεστώτος του, τον εθνικισμό.
Του Ζαχαρία Μίχα*
Η κρίση των Ιμίων, αν και πιο πρόσφατο, είναι ένα μόνο από τα παραδείγματα αξιοποίησης από την Τουρκία της εσωτερικής πολιτικής συγκυρίας στην Ελλάδα. Δυστυχώς, τα σύννεφα δείχνουν ήδη να μαζεύονται στον ορίζοντα. Όσο νωρίτερα εντοπιστούν από τα «μετεωρολογικά ραντάρ» της Ελλάδας, τόσο πιο συντεταγμένα θα βαδίσουμε προς τις εκλογές, με συναίσθηση των ειδικών συνθηκών που επιβάλλει η διεθνής συγκυρία, θεωρητικά τουλάχιστον…
Η κατάσταση στην Τουρκία είναι λίγο πολύ γνωστή. Οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζουν σημαντική μείωση του εκλογικού ποσοστού του Ερντογάν, συνεπεία μιας κυρίως νομισματικής κρίσης, η οποία οξύνεται τα τελευταία χρόνια, αποδυναμώνοντας την αγοραστική δύναμη των μικρομεσαίων νοικοκυριών. Ο Ερντογάν επιχειρεί να εξισορροπήσει την πολιτική-εκλογική φθορά του καθεστώτος του, ποντάροντας κυρίως στον βαθιά ριζωμένο στην τουρκική κοινωνία εθνικισμό.
Η Ελλάδα είναι παραδοσιακά βολικός στόχος. Για πολλούς λόγους, η πρόκληση ελληνοτουρκικής κρίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί με εσωτερική πολιτική στόχευση. Από την άλλη πλευρά, όμως, παρουσιάζει σε πολλαπλά επίπεδα υψηλότερο του συνήθους ρίσκου.
Όχι μόνο, λόγω της ελληνικής αντίδρασης, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι τα τελευταία χρόνια η Τουρκία τείνει να μετατραπεί σε «μαύρο πρόβατο» παρότι οι Δυτικοί προς το παρόν αποφεύγουν να λάβουν μέτρα εναντίον της. Ένας τουρκικός τυχοδιωκτισμός, όμως, εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία πιθανότατα να θεωρηθεί ότι ξεπερνά κάθε όριο ανοχής. Ο Ερντογάν, πάντως, έχει αποδείξει την ευκολία με την οποία αναλαμβάνει μεγάλα ρίσκα.
Άρα, ελληνικός εφησυχασμός ότι δεν θα συμβεί τίποτα αυτή την περίοδο δεν δικαιολογείται. Ο ελληνικός πολιτικός κόσμος δυστυχώς στερείται κουλτούρας ολιστικής και μακροσκοπικής αντιμετώπισης των θεμάτων εθνικής ασφαλείας. Παρόλο που γνωρίζουν πως όποιος κατακτήσει την εξουσία θα κληρονομήσει την «καυτή πατάτα», αυτό δεν συνηθίζεται να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά την προεκλογική περίοδο, στην οποία έχουμε ήδη εισέλθει.
Οι σχέσεις ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις του τόπου οξύνονται και μόνο με την υποψία ότι ελλοχεύει κίνδυνος εκλογικού αιφνιδιασμού. Ως αποτέλεσμα, ό,τι κι αν κάνει η εκάστοτε κυβέρνηση συγκεντρώνει τα πυρά της αντιπολίτευσης. Η συνήθης προσέγγιση γίνεται με όρους «άσπρο-μαύρο».
Αυτή η πρακτική, όμως, είναι ανεύθυνη και καταστροφική στο επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας. Στη δημόσια συζήτηση η έλλειψη ανοχής στην αντίθετη άποψη για ζητήματα εθνικής ασφάλειας, ένθεν κακείθεν του πολιτικού φάσματος, είναι μνημειώδης.
Ας διασφαλιστεί τουλάχιστον ότι αυτή η άγονη και με συγκρουσιακούς όρους συζήτηση θα διεξάγεται τουλάχιστον σε περιβάλλον ασφάλειας. Όταν για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας η κοινωνία διχάζεται με εξοργιστικά απλουστευτικούς όρους, το λογικό συμπέρασμα είναι ότι πρόκειται για κράτος με ανώριμη πολιτικά κοινωνία, το οποίο είναι ευάλωτο με όρους εθνικής ασφάλειας.
Κατά συνέπεια, επείγει η συνειδητοποίηση του δυνητικού κινδύνου από την πλευρά του πολιτικού κόσμου. Την πρωτοβουλία των κινήσεων έχει ο πρωθυπουργός. Εάν αποφασίσει να κινηθεί στην κατεύθυνση των πρόωρων εκλογών, καλό θα ήταν να συγκαλέσει Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών αφού συμβουλευθεί και τη στρατιωτική ηγεσία, παρότι έχει δηλώσει ότι δεν του αρέσει αυτό το Συμβούλιο.
Μία τέτοια διαδικασία θα έστελνε σαφές αποτρεπτικό μήνυμα στην Άγκυρα να μην επιχειρήσει κάποιον τυχοδιωκτισμό. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το τιμόνι της χώρας πρέπει να κρατηθεί σταθερό καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Το θετικό είναι ότι το υπουργείο Εθνικής Άμυνας και η στρατιωτική ηγεσία λειτουργούν αποτελεσματικά και σε τέτοιες μεταβατικές περιόδους.
Επειδή όμως, κατά τα προβλεπόμενα, την τελική ευθύνη αποδέσμευσης οδηγιών για τη διαχείριση μιας κρίσης την έχει η πολιτική ηγεσία, θα πρέπει να διασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία κατά τη διάρκεια της ειδικής αυτής περιόδου. Είναι ένδειξη υπευθυνότητας που ενισχύει την αποτροπή, το να δείξει το πολιτικό σύστημα πόσο συντεταγμένη θα είναι η απάντηση της χώρας, σε περίπτωση τουρκικής απόπειρας να αξιοποιήσει μία εκλογική συγκυρία.
*Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA defence-point.gr
Του Ζαχαρία Μίχα*
Η κρίση των Ιμίων, αν και πιο πρόσφατο, είναι ένα μόνο από τα παραδείγματα αξιοποίησης από την Τουρκία της εσωτερικής πολιτικής συγκυρίας στην Ελλάδα. Δυστυχώς, τα σύννεφα δείχνουν ήδη να μαζεύονται στον ορίζοντα. Όσο νωρίτερα εντοπιστούν από τα «μετεωρολογικά ραντάρ» της Ελλάδας, τόσο πιο συντεταγμένα θα βαδίσουμε προς τις εκλογές, με συναίσθηση των ειδικών συνθηκών που επιβάλλει η διεθνής συγκυρία, θεωρητικά τουλάχιστον…
Η κατάσταση στην Τουρκία είναι λίγο πολύ γνωστή. Οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζουν σημαντική μείωση του εκλογικού ποσοστού του Ερντογάν, συνεπεία μιας κυρίως νομισματικής κρίσης, η οποία οξύνεται τα τελευταία χρόνια, αποδυναμώνοντας την αγοραστική δύναμη των μικρομεσαίων νοικοκυριών. Ο Ερντογάν επιχειρεί να εξισορροπήσει την πολιτική-εκλογική φθορά του καθεστώτος του, ποντάροντας κυρίως στον βαθιά ριζωμένο στην τουρκική κοινωνία εθνικισμό.
Η Ελλάδα είναι παραδοσιακά βολικός στόχος. Για πολλούς λόγους, η πρόκληση ελληνοτουρκικής κρίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί με εσωτερική πολιτική στόχευση. Από την άλλη πλευρά, όμως, παρουσιάζει σε πολλαπλά επίπεδα υψηλότερο του συνήθους ρίσκου.
Όχι μόνο, λόγω της ελληνικής αντίδρασης, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι τα τελευταία χρόνια η Τουρκία τείνει να μετατραπεί σε «μαύρο πρόβατο» παρότι οι Δυτικοί προς το παρόν αποφεύγουν να λάβουν μέτρα εναντίον της. Ένας τουρκικός τυχοδιωκτισμός, όμως, εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία πιθανότατα να θεωρηθεί ότι ξεπερνά κάθε όριο ανοχής. Ο Ερντογάν, πάντως, έχει αποδείξει την ευκολία με την οποία αναλαμβάνει μεγάλα ρίσκα.
Άρα, ελληνικός εφησυχασμός ότι δεν θα συμβεί τίποτα αυτή την περίοδο δεν δικαιολογείται. Ο ελληνικός πολιτικός κόσμος δυστυχώς στερείται κουλτούρας ολιστικής και μακροσκοπικής αντιμετώπισης των θεμάτων εθνικής ασφαλείας. Παρόλο που γνωρίζουν πως όποιος κατακτήσει την εξουσία θα κληρονομήσει την «καυτή πατάτα», αυτό δεν συνηθίζεται να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά την προεκλογική περίοδο, στην οποία έχουμε ήδη εισέλθει.
Οι σχέσεις ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις του τόπου οξύνονται και μόνο με την υποψία ότι ελλοχεύει κίνδυνος εκλογικού αιφνιδιασμού. Ως αποτέλεσμα, ό,τι κι αν κάνει η εκάστοτε κυβέρνηση συγκεντρώνει τα πυρά της αντιπολίτευσης. Η συνήθης προσέγγιση γίνεται με όρους «άσπρο-μαύρο».
Αυτή η πρακτική, όμως, είναι ανεύθυνη και καταστροφική στο επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας. Στη δημόσια συζήτηση η έλλειψη ανοχής στην αντίθετη άποψη για ζητήματα εθνικής ασφάλειας, ένθεν κακείθεν του πολιτικού φάσματος, είναι μνημειώδης.
Ας διασφαλιστεί τουλάχιστον ότι αυτή η άγονη και με συγκρουσιακούς όρους συζήτηση θα διεξάγεται τουλάχιστον σε περιβάλλον ασφάλειας. Όταν για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας η κοινωνία διχάζεται με εξοργιστικά απλουστευτικούς όρους, το λογικό συμπέρασμα είναι ότι πρόκειται για κράτος με ανώριμη πολιτικά κοινωνία, το οποίο είναι ευάλωτο με όρους εθνικής ασφάλειας.
Κατά συνέπεια, επείγει η συνειδητοποίηση του δυνητικού κινδύνου από την πλευρά του πολιτικού κόσμου. Την πρωτοβουλία των κινήσεων έχει ο πρωθυπουργός. Εάν αποφασίσει να κινηθεί στην κατεύθυνση των πρόωρων εκλογών, καλό θα ήταν να συγκαλέσει Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών αφού συμβουλευθεί και τη στρατιωτική ηγεσία, παρότι έχει δηλώσει ότι δεν του αρέσει αυτό το Συμβούλιο.
Μία τέτοια διαδικασία θα έστελνε σαφές αποτρεπτικό μήνυμα στην Άγκυρα να μην επιχειρήσει κάποιον τυχοδιωκτισμό. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το τιμόνι της χώρας πρέπει να κρατηθεί σταθερό καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Το θετικό είναι ότι το υπουργείο Εθνικής Άμυνας και η στρατιωτική ηγεσία λειτουργούν αποτελεσματικά και σε τέτοιες μεταβατικές περιόδους.
Επειδή όμως, κατά τα προβλεπόμενα, την τελική ευθύνη αποδέσμευσης οδηγιών για τη διαχείριση μιας κρίσης την έχει η πολιτική ηγεσία, θα πρέπει να διασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία κατά τη διάρκεια της ειδικής αυτής περιόδου. Είναι ένδειξη υπευθυνότητας που ενισχύει την αποτροπή, το να δείξει το πολιτικό σύστημα πόσο συντεταγμένη θα είναι η απάντηση της χώρας, σε περίπτωση τουρκικής απόπειρας να αξιοποιήσει μία εκλογική συγκυρία.
*Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA defence-point.gr
Πηγή: i-epikaira.blogspot.com
