γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Στο Πέργαμος για… αεροδρόμιο «νεαρών Τούρκων»!
Σε μια πολύ περίεργη και ανορθόδοξη «απαίτηση» προέβη η Τουρκία εντός του 1942 προς τον Βρετανό αποικιακό Κυβερνήτη της νήσου μας.
Ο Τούρκος Πρόξενος στην Κύπρο προσέγγισε τον τότε Κυβερνήτη της αποικίας (1942) και ζήτησε την … «έγκρισή» του εκ μέρους του Τουρκικού Ερυθρού Σταυρού ή της Τουρκικής Αεροναυτικής Εταιρείας για αγορά ακίνητης περιουσίας που περιελάμβανε γεωργική γη, σπίτια και δέντρα που ανήκαν σε ένα Μουσουλμάνο Κύπριο από το χωριό Πέργαμο. Η γη που ζητούσε για αγορά ο Τούρκος Πρόξενος ήταν μια έκταση των σχεδόν δύο τετραγωνικών μιλίων. Και ήταν στην καλύτερη αρδεύσιμη γη, όπως έγραψε ο Κυβερνήτης στις 7 Σεπτεμβρίου 1943 σε επιστολή του προς τον τότε Υπουργό Αποικιών Oliver F.G. Stanley, στο Λονδίνο.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που πήρε ο Κυβερνήτης, «η Turkish Aeronautical Society ήταν μια οργάνωση που ιδρύθηκε για να ενθαρρύνει την πολιτική αεροπορία και τους νεαρούς Τούρκους να ενδιαφερθούν για την αεροπορία. Οι στόχοι της εν λόγω οργάνωσης σχετίζονταν, και με την επιθυμία της για εξασφάλιση της συγκεκριμένης γης. Εφόσον με εξαίρεση ελαχίστων άλλων ιδιοκτητών που μπορούσαν να πωλήσουν τη δική τους πλησίον γη, θα είχαν μια γερή πεδιάδα γης σχεδόν ενάμιση τετραγωνικών μιλίων που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αεροδρόμιο», έγραψε μεταξύ άλλων ο Κυβερνήτης.
Τα δύο σημειώματα σε φάκελο του Γραφείου Αποικιών
Η δεύτερη σελίδα της επιστολής του Κυβερνήτη προς τον Υπουργό Αποικιών ημερ. 7 Σεπτεμβρίου 1943
Αρνητικός ο Κυβερνήτης
Εν τω μεταξύ έγραψε και τα εξής ο Κυβερνήτης στην επιστολή του προς το Λονδίνο.
« Εν πάση περιπτώσει είμαι έντονα εναντίον τέτοιας αγοράς από μια ξένη οργάνωση, μιας τόσο μεγάλης περιοχής, χρήσιμης και τόσο καλής καλλιεργήσιμης γης, όμως σ΄αυτή τη περίπτωση επίσης μου φαίνεται πολύ προβληματικό κατά πόσο η Κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας θα ήταν έτοιμη ως θέμα πολιτικής να επιτρέψει σε μια ξένη αεροναυτική εταιρία να αγοράσει γη στην Αποικία. Έχω συμβουλευθεί το Εκτελεστικό Συμβούλιο και τα μέλη ομόφωνα συμφώνησαν μαζί μου ότι δεν πρέπει να επιτραπεί τέτοια άδεια.
Ενόψει όμως της πιθανότητας αντιδράσεων σε περίπτωση που αρνηθώ να δώσω την απαιτούμενη άδεια το θεώρησα ορθό να σας αναφέρω το θέμα αναμένοντας τις οδηγίες σας προτού απαντήσω στον Πρόξενο και θα ήθελα να έχω την τηλεγραφική σας απάντηση.
Στέλνω αντίγραφο της επιστολής αυτής στον Πρέσβης της Αυτού Μεγαλειότητας στη Άγκυρα για ενημέρωσή του.»
Στις 22 Σεπτεμβρίου 1943 σε σημείωση αξιωματούχου του Γραφείου Αποικιών βρίσκουμε ότι σημειώθηκε η εξής θέση:
« Τηλεγράφημα ότι δεν πρέπει να δοθεί άδεια. Είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι σωστό για ένα μέρος του πληθυσμού στην Κύπρο που ονομάζουν τους εαυτούς των ξένους υπηκόους να εξασφαλίζουν αεροδρόμιο για να κάνουν τους «νεαρούς Τούρκους» (όχι νεαρούς Κύπριους) να ενδιαφερθούν για την αεροπορία. Καμία χώρα στο κόσμο θα δεχόταν κάτι τέτοιο».
« Telegraph that permission should not be granted. It is clearly improper for a section of the Cyprus people calling themselves foreign nationals to obtain an aerodrome to make “young Turks” (not young Cypriots) air minded. No country in the world would stand for this”.
Την επομένη (23.9.1943) δεύτερο σημείωμα άλλου αξιωματούχου του Γραφείου Αποικιών τόνιζε ότι έπρεπε να ενημερωνόταν το Υπουργείο Αεροπορίας και να χρησιμοποιείτο η θέση του ότι διαφωνούσε, βάση της οποίας ο Υπουργός Αποικιών θα απέρριπτε την αίτηση…
Σύμφωνα, λοιπόν, με την σχετική αλληλογραφία του Γραφείου Αποικιών μεταξύ Λονδίνου και Κυβερνήτη στη Κύπρο, το πρώτο υποστήριξε την τροποποίηση του Νόμου περί Αγοράς Ακίνητης Περιουσίας από ξένους του 1936, για έλεγχο πωλήσεων περιουσίας σε ξένους σε όλη την Κύπρο. Ως επακόλουθο της τουρκικής απαίτησης το 1942…Και η τροποποίηση προηγήθηκε της επιστολής του Κυβερνήτη ημερ. 7 Σεπτεμβρίου 1943. Και με την τροποποίηση του Νόμου (1943) κανένας ξένος δεν μπορούσε να περάσει στη κατοχή του γη σε ολόκληρη την νήσο, μόνο εκτός μέσω κληρονομιάς ή με την έγκριση του Κυβερνήτη.
Η τροποποίηση του Νόμου έγινε και δημοσιεύθηκε στην Cyprus Gazette Supplement No.3 ημερ. 15 Απριλίου 1943. Προφανώς, όμως, το θέμα δεν είχε κλείσει. Κάποιες αντιδράσεις ανέμενε ο Κυβερνήτης και γι΄αυτό είχε αποταθεί στον Υπουργό Αποικιών για «ενισχυτική» οδηγία στις 7 Σεπτεμβρίου 1943 προτού απαντήσει απορρίπτοντας την τουρκική αίτηση/απαίτηση. Έτσι εξηγούνται τόσο τα σημειώματα που προανέφερα σε φάκελο του Γραφείου Αποικιών όσο και η επιστολή του Κυβερνήτη Woolley…
Κυβερνήτης στην Κύπρο μεταξύ 1941-1946 ήταν ο Charles Campbell Woolley. O οποίος πέθανε το 1981.
Είναι εκπληκτικό, δε που το Σεπτέμβριο του 1943 το Γραφείο Αποικιών βρήκε ουσιαστικά παράλογο για κάποιους «ξένους» στο νησί να θέλουν να κάνουν «νεαρούς Τούρκους» να ενδιαφερθούν για την αεροπορία και να μην αναφέρονται σ΄αυτούς ως «νεαρούς Κύπριους»!
Με την αναφορά αυτή και την προηγούμενη σε «Μουσουλμάνο Κύπριο» επιβεβαιώνεται ότι μέχρι τότε οι Βρετανοί αποικιοκράτες δεν είχαν ακόμα αρχίσει να χρησιμοποιούν την ορολογία « Τουρκο-κύπριος» (ή «Ελληνο-κύπριος»),
Η τροποποίηση του Νόμου Απρίλιο του 1943
«Καμία χώρα στο κόσμο θα δεχόταν κάτι τέτοιο». Και όμως:
- Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα ήταν ο επικεφαλής του ιδίου Γραφείου Αποικιών, ο τότε Υπουργός Αποικιών Lennox-Boyd που σε μυστική συμφωνία με τον τότε Τούρκο Πρωθυπουργό Α. Menderesστην Κωνσταντινούπολη στις 16 Δεκεμβρίου 1956, συμφώνησαν να ανακοινώσει από τη Βουλή των Κοινοτήτων (που έγινε στις 19 Δεκεμβρίου 1956) τη βρετανική πολιτική ότι σε τελική λύση του Κυπριακού, δεν θα αποκλείεται η διχοτόμηση και η ξεχωριστή αυτοδιάθεση των Τούρκων της Κύπρου! (Μιας μειονότητας του 18%!).
- Και από το 1960 η δεύτερη χώρα που το δέχθηκε ήταν η ίδια η νεοσύστατη Κυπριακή Δημοκρατία η οποία μέχρι σήμερα όχι μόνο ανέχτηκε το απαράδεκτο αλλά εκλιπαρεί την κατοχική Τουρκία να δεχθεί την βρετανο-τουρκική ΔΔΟ δηλαδή να της… χαρίσει τη μισή μας πατρίδα…
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ
(Efenpress/ Σοφία Παπανικολάου)
