 |
| Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στο Σότσι. Φωτογραφία Ρωσική Προεδρία, Κρεμλίνο |
Ακόμη και τη δεκαετία του 2000, οι Ελληνο-Η.Π.Α. οι σχέσεις παρέμειναν παγερές. Η Αθήνα φλέρταρε με την ενίσχυση των δεσμών της με τη Μόσχα. Όλα αυτά έχουν αλλάξει. Τα τελευταία χρόνια, οι σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας έχουν γίνει πολύ πιο στενές από ποτέ, διακηρύσσουν αξιωματούχοι και στις δύο πλευρές. Και μεγάλο μέρος αυτής της συνεργασίας έχει επηρεάσει άμεσα τη Ρωσία.
Η Ελλάδα έχει παραχωρήσει στις ΗΠΑ απεριόριστη πρόσβαση σε τέσσερις βασικές στρατιωτικές βάσεις, απογοητεύοντας τη Ρωσία. Έχει αρχίσει να λαμβάνει υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ παρέχοντας μια εναλλακτική λύση στη Ρωσία.
Και οι αμερικανικοί εταιρικοί γίγαντες έχουν καθιερώσει την Ελλάδα ως περιφερειακό κόμβο – η JPMorgan Chase, η Microsoft, η Pfizer, η Amazon, η Cisco, η Tesla και η Deloitte έχουν κάνει σημαντικές κινήσεις στη χώρα πρόσφατα.Αυτή η βάση των ΗΠΑ έχει γίνει ολοένα και πιο σημαντική, καθώς η Μόσχα απειλεί την Ουκρανία με συσσώρευση στρατευμάτων στα σύνορα, ωθώντας την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της να καταρτίσουν σχέδια στρατιωτικής αντίδρασης. Αυτά τα σχέδια αναπόφευκτα περνούν από την Ελλάδα.
«Ήταν μια πολύ ικανοποιητική περίοδος», δήλωσε ο Geoffrey Pyatt, ο οποίος ήρθε στην Αθήνα πριν από σχεδόν έξι χρόνια μετά τη θέση του την Ουκρανία. «Η Ελλάδα είναι σε μεγάλο βαθμό μέρος της ευρύτερης και συστηματικής προσπάθειας των ΗΠΑ να διασφαλίσουν την ευθυγράμμιση με το ΝΑΤΟ και τους Ευρωπαίους συμμάχους μας, καθώς ανταποκρινόμαστε σε αυτό που η Ρωσία απειλεί να κάνει στην Ουκρανία».
Για όσους έχουν παρακολουθήσει την περιοχή για δεκαετίες, η ανεστραμμένη δυναμική είναι εκπληκτική.
«Είναι απίστευτο να βλέπεις την αλλαγή στις σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας με τα χρόνια», είπε ο Alan Makovsky, ο οποίος κάλυψε τη Νότια Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή για το State Department τη δεκαετία του 1980, όταν η ελληνική αντιπάθεια για τις ΗΠΑ βρισκόταν στο απόγειο. «Η αίσθηση που νιώθει κανείς τώρα είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν χορταίνει την παρουσία των ΗΠΑ». «Για τους παλαιότερους», πρόσθεσε, υπενθυμίζοντας τα αντιαμερικανικά. συνθήματα της δεκαετίας του 1980, «είναι σχεδόν απίστευτο».
Η Ελλάδα ήταν από παλιά καχύποπτη για την αμερικανική επιρροή. Πολλοί Έλληνες ενήλικες εξακολουθούν να θυμούνται την υποστήριξη της Ουάσιγκτον στη στρατιωτική χούντα – με βάση την αντικομμουνιστική στάση της χούντας. Πολλοί Έλληνες αγανακτούν επίσης την Αμερική επειδή παραμένει ουδέτερη στις διαρκώς παρούσες διαμάχες μεταξύ της Ελλάδας και της γειτονικής Τουρκίας.
Ταυτόχρονα, η Ελλάδα διατηρούσε καλή θέληση προς τη Ρωσία στο πλαίσιο των ιστορικών σχέσεων των χωρών.
Στη Βόρεια Ελλάδα οι πολιτιστικοί και οικονομικοί δεσμοί με τη Ρωσία ήταν ισχυροί. Η πόλη της Αλεξανδρούπολης έχει μια μικρή ρωσική κοινότητα και έχει αδερφοποιηθεί με πολλές ρωσικές πόλεις, όπως το Sosnovy Bor και η Αγία Πετρούπολη. Έκανε ακόμη και μια συμφωνία αδελφοποίησης πόλεων με τη Συμφερούπολη στην Κριμαία — μετά τη ρωσική προσάρτηση το 2014.
Ο Pyatt θυμάται έντονα την αντίδραση που είχε πριν ταξιδέψει για πρώτη φορά στην Αλεξανδρούπολη. Αλλά ορισμένες από αυτές τις ρωσικές διασυνδέσεις έχουν παγώσει τα τελευταία χρόνια.
Το 2018, το ΥΠΕΞ απέλασε δύο Ρώσους διπλωμάτες – και απαγόρευσε την είσοδο σε άλλους δύο Ρώσους – αφού τους κατηγόρησε ότι υποδαύλισαν εθνικιστική ένταση εναντίον της συμφωνίας που θα εξομάλυνε την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ. Περίπου την ίδια περίοδο, η φθαρμένη σχέση της Ελλάδας με τις ΗΠΑ σιγά-σιγά επουλωνόταν.
Η διαδικασία ξεκίνησε στον απόηχο της οικονομικής κρίσης του 2008, που κατέστρεψε την ελληνική οικονομία. Καθώς η Γερμανία ώθησε τις ευρωπαϊκές χώρες – και τους ευρωπαίους πιστωτές – να επιβάλουν αυστηρά μέτρα λιτότητας στην Ελλάδα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Barack Obama αμφισβήτησε ανοιχτά τη σοφία της στρατηγικής.
Παραδόξως, οι αντιλήψεις για τις ΗΠΑ μετατοπίστηκαν επίσης υπό την αριστερή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Για δεκαετίες, η ελληνική αριστερά είχε επενδύσει πολλά σε αντιαμερικανική ρητορική, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ άλλαξε κατεύθυνση, επιδιώκοντας ανοιχτά στενότερες σχέσεις με την Ουάσιγκτον κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Obama και Trump. Αυτή η τακτική επιταχύνθηκε υπό την κεντροδεξιά κυβέρνηση.
«Το σημαντικό είναι ότι δεν ήταν θέμα Ρεπουμπλικανών ή Δημοκρατικών, ήταν δικομματικό στις ΗΠΑ και άντεξε επίσης μέσω δύο κυβερνήσεων στην Ελλάδα», είπε ο Pyatt.
Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Οκτώβριο και Νοέμβριο από την Kapa Research δείχνει ότι οι Η.Π.Α είναι ο πιο επιθυμητός σύμμαχος για τους Έλληνες, με 62%. Η Ρωσία ήρθε τρίτη με 31%.
Η αναθέρμανση των σχέσεων έρχεται επίσης εν μέσω απογοήτευσης των ΗΠΑ με την Τουρκία σχετικά με την αγορά συστημάτων αντιπυραυλικής άμυνας ρωσικής κατασκευής. Στο πλαίσιο αυτών των εντάσεων, οι ΗΠΑ μείωσαν το στρατιωτικό τους αποτύπωμα στην Τουρκία, αφήνοντάς την σε αναζήτηση άλλων περιφερειακών εταίρων.
«Η Ελλάδα είναι μια χώρα με σημαντική στρατηγική τοποθεσία και οι ΗΠΑ πάντα επιθυμούσαν περισσότερες στρατηγικές σχέσεις μαζί της», δήλωσε ο Makovsky, τώρα συνεργάτης εθνικής ασφάλειας και διεθνούς πολιτικής στο αριστερόστροφο Center for American Progress. «Για δεκαετίες, η Ελλάδα ήταν απρόθυμη να επεκτείνει τη σχέση, αλλά αυτό έχει αλλάξει τώρα». Και οι ΗΠΑ είναι ευτυχείς να συνεργαστούν.
«Θα ήταν διπλωματική κακή πρακτική», πρόσθεσε «να μην προετοιμαστούν οι ΗΠΑ για την πιθανότητα η Τουρκία να συνεχίσει να απομακρύνεται από τη δυτική συμμαχία». Οι ΗΠΑ είχαν στρατιωτική παρουσία στην Ελλάδα πριν από τα τελευταία χρόνια. Γίνεται αναφορά στη ναυτική βάση στον κόλπο της Σούδας από τη δεκαετία του 1950. Και από το 1990, μια αμοιβαία αμυντική συμφωνία επέτρεψε στις αμερικανικές δυνάμεις να εκπαιδεύονται και να επιχειρούν σε ελληνικό έδαφος.
Αλλά το 2019, οι δύο πλευρές επικαιροποίησαν αυτήν την αμοιβαία αμυντική συμφωνία για να παραχωρήσουν στις ΗΠΑ πρόσβαση σε τρία επιπλέον στρατιωτικά σημεία. Και το 2021, η συμφωνία παρατάθηκε επ’ αόριστον, αναδιαρθρώνοντας πλήρως την παρουσία της Αμερικής στην περιοχή.
Οι νέες περιοχές είναι όλες κρίσιμοι στρατιωτικοί κόμβοι, σημειώνει το δημοσίευμα. Η Αλεξανδρούπολη, ειδικότερα, έγινε γρήγορα ακρογωνιαίος λίθος της αρχιτεκτονικής ασφαλείας των ΗΠΑ στην περιοχή, προς μεγάλη οργή των Ρώσων.
«Το πρόβλημα είναι πολύ απλό, όλο και περισσότερα στρατεύματα του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ συγκεντρώνονται στην επικράτειά σας», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Dmitry Peskov σε συνέντευξή του στον τ/σ ΑNT1 τον Δεκέμβριο. «Εκατοντάδες, χιλιάδες μονάδες στρατιωτικού εξοπλισμού μεταφέρονται μέσω της Αλεξανδρούπολης και ούτω καθεξής». Και πρόσθεσε: «Αυτό μας ανησυχεί, πρέπει να μας καταλάβετε».
Ο Ρώσος ΥΠΕΞ Sergei Lavrov έθεσε μάλιστα το θέμα κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας του με τον Έλληνα ομόλογό του τον Ιανουάριο. «Εμπιστευόμαστε στους Έλληνες φίλους μας ότι θα χρησιμοποιήσουν τη σοφία τους για να κάνουν επιλογές που ανταποκρίνονται στις πεποιθήσεις τους», είπε αργότερα, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Πράγματι, η αυξημένη στρατιωτική πρόσβαση των ΗΠΑ στην Ελλάδα έδωσε στην Ουάσιγκτον έναν κρίσιμο έλεγχο στις ναυτικές δραστηριότητες της Ρωσίας στην περιοχή, καθώς και τη δυνατότητα ταχείας στάθμευσης και μεταφοράς αμερικανικών δυνάμεων στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία – δύο βασικές τοποθεσίες για τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ.
Αυτά τα γεγονότα έχουν κάνει την αυξημένη παρουσία των ΗΠΑ στην Ελλάδα εμμέσως μέρος της αντιπαράθεσης μεταξύ της Ρωσίας και των δυτικών συμμάχων για την Ουκρανία. Η Μόσχα έχει αρνηθεί να απομακρύνει πάνω από 100.000 στρατιώτες από τα ουκρανικά σύνορα εκτός εάν το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ ικανοποιήσουν ορισμένες από τις απαιτήσεις της. Μεταξύ των αιτημάτων: Οι δυτικοί σύμμαχοι πρέπει να αποσύρουν τις δυνάμεις τους από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.
Αυτό το αίτημα – και πολλά άλλα – θεωρούνται μη εναρκτήρια, γεγονός που έχει αυξήσει την προοπτική να ξεσπάσει μια σύγκρουση στην περιοχή. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Ελλάδας θα διαδραμάτιζαν κρίσιμο ρόλο. «Η Αλεξανδρούπολη έχει αναδειχθεί ως βασικός κόμβος, ειδικά για τον στρατό στην Ευρώπη, για τη μετακίνηση δυνάμεων και πόρων προς και από τη νοτιοανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Pyatt.
Ο Michael Carpenter, Πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΑΣΕ χαρακτήρισε τις βάσεις, όπως τον κόλπο της Σούδας καθώς και την ικανότητα μεταφοράς ενεργειακών πηγών μέσω της Ελλάδας ως κρίσιμα στοιχεία σε περίπτωση ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Οι ΗΠΑ ισχυρίζονται ότι οι στρατιωτικές κινήσεις είναι μόνο μέρος του συνολικού οράματος για μέρη όπως η Αλεξανδρούπολη και το βόρειο τμήμα της Ελλάδας.
Ο Pyatt είπε ότι οι ΗΠΑ βοηθούν επίσης στην εξομάλυνση των γραφειοκρατικών εμποδίων για τις επιχειρήσεις που αναζητούν ιδιωτικές συμβάσεις που σχετίζονται με το λιμάνι της πόλης, μια αναβάθμιση των σιδηροδρόμων και μια πιθανή νέα περιφερειακή οδό.
«Οι άνθρωποι στην Αλεξανδρούπολη ένιωσαν εντελώς ξεχασμένοι», είπε. «Έχουμε δώσει μια εντελώς νέα αφήγηση, η οποία έχει γίνει πολύ σημαντική για την ψυχολογία. Υπάρχει ένα εντελώς νέο οικονομικό οικοσύστημα που έχει αναπτυχθεί εκεί». Ακόμη και έτσι, η αντιμετώπιση της Ρωσίας είναι αναπόφευκτα μέρος της εξίσωσης.
Οι Ρώσοι επιχειρηματικοί ηγέτες στο παρελθόν επιθυμούσαν να κερδίσουν τα ίδια ιδιωτικά συμβόλαια που επιδιώκουν τώρα οι ΗΠΑ. Στη Θεσσαλονίκη, για παράδειγμα, το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας ιδιωτικοποιήθηκε το 2018 από μια κοινοπραξία που συμμετέχει ο Ρωσο-Έλληνας επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδης.
Οι τοπικοί πολιτικοί ηγέτες χαιρετίζουν τη μετατόπιση, υποστηρίζοντας ότι προμηνύει μια περίοδο μεγαλύτερης οικονομικής ζωτικότητας για την περιοχή.
«Η Αλεξανδρούπολη —λόγω της προνομιακής γεωγραφικής της θέσης, που βρίσκεται στην άκρη της Ευρώπης— μπορεί να γίνει κόμβος μεταφορών, εμπορίου και ενέργειας», δήλωσε ο Χρήστος Μέτιος, Περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. «Δεν είναι μόνο η βάση, είναι οι αγωγοί ενέργειας, το λιμάνι, ο σιδηρόδρομος. Γίνεται σοβαρή προσπάθεια αναβάθμισης των υποδομών».
Η γρήγορη αναβάθμιση, ωστόσο, μπορεί να δημιουργεί μεγάλες προσδοκίες, ορισμένοι αναλυτές ανησυχούν ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν τελικά να ανταποκριθούν. Μόλις τον περασμένο μήνα, οι ΗΠΑ απέσυραν την υποστήριξη για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed, ένα έργο 6 δισ. ευρώ που θα μπορούσε να έχει αποφέρει έσοδα στην Ελλάδα, αφού ενεπλάκη σε διαμάχη για το αν ο αγωγός θα διέρχεται μέσω της Τουρκίας.
Το μάθημα: Αν και είναι λογικό για την Ελλάδα και τις ΗΠΑ να είναι φίλοι τώρα, η φιλία μπορεί πάντα να ξεθωριάζει.
ΠΗΓΗ: Politico Nectaria Stamouli – Greece draws in the US — and edges out Russia
