Τις τελευταίες ημέρες γίνονται πολλές αναφορές σχετικά με την τύχη του Eastmed και με αφορμή έγγραφο που είδε το φως της δημοσιότητας το οποίο αναγνώστηκε ως μη στήριξη των ΗΠΑ στον αγωγό.
Σύμφωνα με διευκρινιστικές δηλώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν δεσμευμένες στη διασύνδεση της ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου με την Ευρώπη, στην εμβάθυνση των περιφερειακών σχέσεων και στην προώθηση των τεχνολογιών καθαρής ενέργειας. Στην ίδια δήλωση ανέφερε ότι οι ΗΠΑ συνεχίζουν να στηρίζουν έργα όπως ο Euroafrica Interconnector (ηλεκτρική διασύνδεση Αιγύπτου – Ελλάδος) και ο Euroasia (ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας).
Τέτοια έργα μπορούν όχι μόνο να συνδέσουν ζωτικές ενεργειακές αγορές αλλά μπορούν επίσης να προετοιμάσουν την περιοχή για την ενεργειακή μετάβαση.Αυτά έγιναν λίγες ημέρες πριν. Όμως τον Ιανου΄άριο του 2020, όταν στην ηγεσία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ήταν ο Μάικ Πομπέο, οι δηλώσεις των Αμερικάνων έδειχναν μια τελείως διαφορετική πολιτική. Ενώ στην τελευταία δήλωση το Στέιτ Ντιπάρτμεντ μιλάει για «ενεργειακή μετάβαση», όλες οι προηγούμενες δηλώσεις για την Ανατολική Μεσόγειο μιλούσαν για «απεξάρτηση από το Ρωσικό φυσικό αέριο», δηλαδή, ο EastMed ήταν (και είναι) μέσα στα σχέδια για απεξάρτηση από το αέριο της Μόσχας όπως, ο Νότιος Διάδρομος (TANAP-TAP), ο Baltic Pipe, οι τερματικοί σταθμοί αποϋγροποίησης στην Ρεβυθούσα, την Αλεξανδρούπολη, την Νήσο Κρκ στην Κροατία, και άλλα δεκάδες έργα όπως αποφάσισε η Ευρώπη στις 19 Νοεμβρίου 2021 με την 5η λίστα PCI (Projects of Common Interest).
Στις 23 Ιανουαρίου 2020, ο Αμερικανός Πρέσβης στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ, στην ομιλία του στο συνέδριο Energy Athens Dialogues, είχε δηλώσει συ΄μφωνα με το ΑΠΕ, πως η στήριξη των ΗΠΑ είναι θερμή στη συνεργασία Ελλάδας Κύπρου Ισραήλ για τον αγωγό East Med και το χαρακτήρισε ως ένα μακρόπνοο εγχείρημα προσαρμοσμένο στην ενεργειακή στρατηγική των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο
Είκοσι ημέρες πριν, στις 3 Ιανουραίου, ο εκπρόσωπος του Αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών σε ερώτηση του ΑΝΤ1 και του ανταποκριτή του στις Ηνωμένες Πολιτείες Θανάση Τσίτσα για το πώς σχολιάζει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ την υπογραφή της συμφωνίας για τον αγωγό EastMed ανέφερε γραπτώς:
«Ελπίζουμε ότι οι υπεράκτιοι πόροι της Κύπρου θα αναπτυχθούν προς όφελος των Κυπρίων. Υποστηρίζουμε τα ποικίλα, εμπορικά βιώσιμα μέσα για να προωθήσουμε την αγορά των υπεράκτιων πόρων της Κύπρου. Εξακολουθούμε να έχουμε ανησυχίες για τις προκλήσεις της Τουρκίας στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων ιδίως των παράνομων γεωτρήσεων στα χωρικά ύδατα της Κύπρου, καθώς και της πρόσφατης συμφωνίας θαλάσσιας οριέτησης μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης».
Την ίδια ημέρα με την απάντηση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στον ANT1, ο Αμερικάνος Πρέσβης στην Αθήνα, Τ΄ζέφρι Πάιατ, κάνει retweet ένα παλιότερο tweet του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ και του Φράνσις Φάνον, τότε υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ σε ενεργειακά θέματα.
Ο Φράνσις Φανόν ήταν ένα από τα μέλη της κυβέρνησης Τραμπ που στήριζε τον ενεργειακό ρόλο της Ελλάδας στην απεξάρτηση απ΄ο το ρωσικό φυσικό αέριο, και με το συγκεκριμένο tweet δήλωνε ξεκάθαρα την στήριξη των ΗΠΑ και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όχι του Λευκού Οίκου, στο έργο.
Για την στάση του Λευκού Οίκου αρκούσε κανείς να παρακολουθήσει την Ρεμπουπλικανή Πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Λευκωσία, και την σχέση με τον Μπομπ Μενέντεζ. Ο Δημοκρατικός Γερουσιαστής, ο αρχιτέκτονας του νομοσχεδίου με τίτλο «Νόμος για την εταιρική σχέση ασφάλειας και ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο», είχε μιλήσει σκληρά στην Ρεμπουμπλικανή Τζούντιθ Γκάρμπερ,μέσα στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας. Συγκεκριμένα είχε αναφέρει μπροστά στην έκπληκτη Πρέσβειρα «Το 1974, η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο με τη βία των όπλων. Το βόρειο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι υπό κατοχή από την Τουρκία. Ζητάμε δικαιοσύνη”! Κακά τα ψέματα, το State Department και ο ΟΗΕ, δεν έχουν “σπάσει” την σιωπή τους για το θέμα της “εισβολής και κατοχής” (ως τώρα τουλάχιστον). Μια γραμμή, που ευθυνόμαστε κι εμείς λόγω της “άρνησης” μας να διεκδικήσουμε το δίκαιο μας, ένα δίκαιο που το κατάπιαμε ως “ηλίθια καλά παιδιά”! Και άντε οι συνάδελφοι κι εγώ να βγάλουμε από το στόμα του Εκπροσώπου του ΟΗΕ τις λέξεις “Τουρκική εισβολή, κατοχή, παραβίαση, και… και…). Και άντε να αλλάξουν στάση οι ΗΠΑ βλέποντας μια υπερ-μειονότητα “χαμένων ποιητών” που αποδέχονται την “όποια Τουρκική λύση” και “φτιάχνουν” ένα “γλωσσάρι” της ντροπής που “εισηγείται»
Τι αλλάζει την στάση και πολιτική των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ στήριζαν τον αγωγό EastMed και οποιοδήποτε έργο μπορεί να φέρει την απεξάρτηση από το Ρωσικό φυσικό αέριο. Βέβαια αυτή η προσπάθεια απεξάρτησης που ξεκίνησε από το 2007 και η αναζήτηση εναλλακτικών προμηθευτών αερίου ήταν η αιτία για την διαμόρφωση της λίστας PCI, δεν έφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Παρά τα έργα και σχέδια, μέχρι σήμερα η Ρωσία εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής αερίου για την Ευρώπη και την Τουρκία.
Για να μπορέσει η Ευρώπη να απεξαρτηθεί από την Ρωσία, θα πρέπει να σχεδιαστούν τουλάχιστον ακόμη δύο «Νότιοι Διάδρομοι», καθώς επίσης να υλοποιηθεί ο Αραβικός Αγωγός που θα μεταφέρει το αέριο του Κόλπου μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη! Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κανένα σχέδιο για κάποιους νέους αγωγούς, οι Ρώσοι -και πλέον και Ισραηλινοί – δεν είναι διατεθιμένοι να αφήσουν να υλοποιηθεί ο Αραβικός Αγωγός, η Ζώνη Ασφάλειας από το Ιρακινό Κουρδιστάν μέχρι το τερματικό σταθμό Τσεϊχάν μέσα στο έδαφος της Συρίας δεν θα υπάρξει για πέρασμα αγωγού, και τέλος, τα LNG Carrier δεν μπορούν να μεταφέρουν έως 30 bcm και μάλιστα με ημερήσιο κόστος έως και 300.000 δολάρια ανά δρομολόγιο σε σημερινές τιμές
Η Ρωσία για τις επόμενες δεκαετίες θα εξακολουθεί να είναι ο κύριος προμηθευτής της Ευρώπης και η εξάρτηση αυτή θα συνεχίσει να παίζει ρόλο στις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας για λογιαριασμό των Ευρωπαίων. Σε αυτές τις διαπραγματεύσεις και έως ότου επέλθει ένας συμβιβασμός ο οποίος θα επιτρέπει σε ΗΠΑ-Ρωσία να πάρουν την καλύτερη θέση για την αντιμετώπιση της Κίνας, η ενέργεια θα είναι ο κύριος παράγοντας. Εξάλλου η Ρωσία πέρα από την ενέργεια δεν έχει κανένα άλλο διαπραγματευτικό χαρτί έναντι των ΗΠΑ και της Δύσης γενικότερα, ενώ το πλεονέκτημα να είναι οι άλλοι εξαρτημένοι από εσένα δεν είναι πάντα προς όφελος σου, και αυτό αποδεικνύεται στην σημερινή ενεργειακή κρίση όπου κάποιες χώρες δηλώνουν αποφασισμένες να αγοράσουν πιο ακριβά αν χρειαστεί.
Οι σημερινές συνομιλίες ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ρωσία, αλλά και με το ΝΑΤΟ, έχουν μια και μόνη αφετηρία, η προσπάθεια των ΗΠΑ να περιορίσει και να στραγγαλίσει την Ρωσία Ενεργειακά. Αυτή η πολιτική των ΗΠΑ δεν είναι κάτι καινούριο και ξεκίνησε εκεί που σήμερα είναι στραμμένο το βλέμμα όλου του κόσμου, στην Κασπία Θάλασσα. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής του ΝΑΤΟ Αλέξαντερ Χάιγκ, επισκέφθηκε το Τουρκμενιστάν το 1992, αμέσως μετά την ανεξαρτητοποίηση από την Σοβιετική Ένωση, και εγκαινίασε μια Στρατηγική (με τις ευλογίες του Κίσινγκερ) η οποία ήταν: «αγγίξτε τα κοιτάσματα της Κασπίας δίνοντας όσο το δυνατόν λιγότερη δύναμη στη Ρωσία στο βορρά και το Ιράν στο νότο.» Έτσι η Στρατηγική αυτή, στα μέσα της δεκαετίας του 90 και 2000, έφερε στο Αζερμπαϊτζάν και σε όλη την Κασπία πετρελαϊκές εταιρείες και παρέσυρε τη διοίκηση Κλίντον σε μια «σταυροφορία» για την κατασκευή αγωγών που θα περιόριζαν τη Ρωσία στο δρόμο προς τη Μαύρη Θάλασσα , τη Μεσόγειο , την Ευρώπη και το Ιράν προς Πακιστάν και Ινδία.
Οι αγωγοί εκτός από εμπορικά έργα είναι και πολιτικά εργαλεία, δημιουργούν εξελίξεις, δέχονται εκβιασμούς και πολλές φορές υποχωρούν σε πιέσεις. Εκτός τα περιβαντολογικά αιτία που επικαλούνται οι ΗΠΑ για τον EastMed, οι αγωγοί είναι εκτεθιμ΄ένοι και σε απειλές ειδικά όσοι από αυτούς βρίσκοντα κάτω από την Θάλασσα.
Ένας αγωγός σαν τον EastMed, που δεν έχει υλοποιηθεί, καταρχήν θα μπορούσε είτε να θυσιαστεί για πολλούς πολιτικούς λόγους, είτε να είναι αντίβαρο συμβιβασμού σε μια συνολική διαπραγμάτευση. Εξάλλου η μεταφορική του ικανότητα η οποία είναι 10bcm δεν θα άλλαζε κάτι ριζικά προς την Ευρωπαϊακ΄ή αγορά, ενώ η ποσότητα αυτή θα μπορούσε να καλυφθεί με την μεταφορά των LNG Carrier.
Τι θα μπορούσαν να αλ΄λάξουν τα 10bcm
Για να κατανοηθεί τι σημαίνουν τα 10bcm για την Ευρωπαϊκή αγορά, ο αγωγός Turkstream μετάφερε στην Τουρκία από την Ρωσία μέσα σε δύο χρόνια συνολικά 34,8 δισεκατομμύρια bcmκυβικά μέτρα φυσικού αερίου, 17,5bcm τον χρόνο, ενώ πιο κοντά μας, στην Καβάλα όταν θα λειτουργήσει η Φυσική Αποθήκη θα έχει δυνατότητα αποθήκευσης που φτάνουν σύμφωνα με εκτιμήσεις 1bcm, και με ετήσια κατανάλωση 4bcm
Και αν η έλλειψη των 10bcm από την Ευρώπη δεν θα την επηρέαζε σημαντικά, θα ήταν πολύ χρήσιμα ως πολιτικό εργαλείο για την Διαχείριση της Τουρκίας και την μελλοντικής σχέση με την Δύση. Η ποσότητα αυτή είναι π΄άρα πολύ σημαντική για την Τουρκία ώστε να χαλαρώσει την «ενεργειακή θηλιά» από την Μόσχα, αρκετά σημαντική για τις ΗΠΑ ώστε να Διαχειριστεί την Τουρκία στην πορεία της εκτός Δύσης, και αρκετή για αποκτήσουν λόγο Ισραηλινοί και Αιγύπτιοι να ξεκινήσουν μερική επαναφορά των σχέσεων.
Θα πρέπει να είναι σαφές πως ο EastMed η όπως αλλιώς θα ονομαστεί στο μέλλον για να αποτελέσει λύση, ίσως και στο Κυπριακό, δεν θα είναι ένας αγωγός που θα μεταφέρει αέριο στην Ευρώπη. Ειδικά οι Ισραηλινοί δεν θεωρούν την Τουρκία ασφαλή και δεν θα άφηναν ποτέ τα συμβόλαια τους να είναι σε ομηρία από μια ΄χώρα που βαδίζει σταθερά εκτός της Δύσης.
Τέλος, θα πρέπει να έχουμε στο νου την δήλωση του Νίκου Δένδια στις 7/5/2021 κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του στο φόρουμ «EU-US Future» που διοργάνωσε η δεξαμενή σκέψης Atlantic Council στην οποία είχε σημειώσει , «οι ΗΠΑ θα ήταν ο ιδανικός εταίρος για να πείσει την Τουρκία ότι κάτι τέτοιο (αποδοχή της σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας) θα οδηγήσει σε ένα καλύτερο μέλλον για την ίδια την Τουρκία, ένα πιο σταθερό μέλλον για την περιοχή, και σε πολύ καλύτερες αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Υπάρχουν άπλετα παραδείγματα. Οι ΗΠΑ διαθέτουν μοχλούς επιρροής στην περιοχή και είναι η μόνη δύναμη που επικοινωνεί με ευκολία με σχεδόν όλα τα μέρη και συνεπώς είναι η δύναμη που μπορεί να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ όλων των μερών στην περιοχή»
