Συνέντευξη: Χρήστος Μαζάνης
«Η παραλλαγή Omicron έγινε γρήγορα κυρίαρχη στις χώρες μας και το κύμα αυτό θα υποχωρήσει από τον Φεβρουάριο εάν εργαστούμε ενεργά με τα απαραίτητα μέτρα περιορισμού που γνωρίζουμε ήδη. Την ίδια ώρα ο κορωνοϊός φαίνεται πως εξασθενεί και θα καταστεί ενδημικός», τονίζει σε αποκλειστική συνέντευξή του στο Ζougla.gr ο γνωστός Ιταλός ιολόγος Αλεσάντρο Μαρτσέλο, διευθυντής του Τμήματος Μοριακής Ιολογίας του «Διεθνούς Κέντρου Γενετικής Μηχανικής και Βιοτεχνολογίας» ICGEB, το οποίο συνεργάζεται με 60 χώρες.
Ο διακεκριμένος επιστήμονας αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην παραλλαγή Οmicron, στα όπλα που έχει αναπτύξει η επιστήμη μέχρι στιγμής για την αντιμετώπιση του Covid, στη νέα μετάλλαξη από το Καμερούν που εντοπίστηκε, αλλά και στο τι μας επιφυλάσσει το μέλλον.
Τα περίεργα χαρακτηριστικά της Omicron και οι θεωρίες προέλευσης
«Η εξέλιξη μιας επιδημίας προβλέπει την προσαρμογή του ιού στον πληθυσμό μέχρι να γίνει ενδημικός. Τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε δει παραλλαγές του SARS-CoV-2 με μεταλλάξεις ειδικά στην πρωτεΐνη Spike, απαραίτητες για τη μόλυνση των κυττάρων και με κύριο στόχο τα αντισώματα που προκαλούνται από μόλυνση ή από εμβολιασμό. Η παραλλαγή Omicron είναι η τελευταία της σειράς που εξαπλώθηκε και έχει κάποια περίεργα χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν ότι έχει εξελιχθεί σε διαφορετικό πλαίσιο από τις άλλες. Στην πραγματικότητα, έχει συσσωρευτεί μεγαλύτερος αριθμός μεταλλάξεων που κάνει την Omicron να διαφέρει από άλλες παραλλαγές. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με την προέλευση της Omicron, που πρέπει όμως να επαληθευτούν: Δηλαδή ότι εξελίχθηκε σε έναν πληθυσμό που δεν παρακολουθούνταν καλά και παρέμεινε κρυφή για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ότι εξελίχθηκε σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς, θετικούς στον ιό HIV για παράδειγμα, που είναι πολλοί στην αφρικανική ήπειρο. Ακόμα ότι εξελίχθηκε σε ζώα και μετά επέστρεψε στον άνθρωπο», επισημαίνει.
Ερωτηθείς για ποιον λόγο εμφανίστηκε η μετάλλαξη αυτή πρώτα στην Αφρική, ο Ιταλός επιστήμονας είναι σαφής:
«Τα πρώτα περιστατικά, όπως γνωρίζετε, εντοπίστηκαν στην Μποτσουάνα και στη Νότια Αφρική, αλλά η παραλλαγή Omicron είναι απίθανο να προέρχεται από εκεί. Μάλλον η ικανότητα των υγειονομικών αρχών της Νότιας Αφρικής επέτρεψε την ανακάλυψη αυτής της παραλλαγής. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει για την πλειονότητα των αφρικανικών χωρών, που χρειάζονται εργαλεία για τη διάγνωση της λοίμωξης, αλλά και για να μπορούν να εντοπίζουν νέες επικίνδυνες παραλλαγές. Το ινστιτούτο μου, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Gates, έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα για την ανάπτυξη έγκυρων μηχανισμών και τεχνικών, χαμηλού κόστους, για τη βελτίωση της ικανότητας διάγνωσης και επιτήρησης στην Αφρική. Στη Νότια Αφρική η Omicron έφτασε νωρίτερα, δηλαδή από τον Νοέμβριο, και είναι φυσιολογικό το κύμα να έχει μια φάση κορύφωσης και τώρα μείωσης των μολύνσεων, κάτι που θα συμβεί και στην Ευρώπη. Αυτό είναι αναπόφευκτο, αλλά είναι σημαντικό ο αντίκτυπος στα συστήματα υγείας να περιορίζεται από τις στρατηγικές προστασίας».
Είναι όντως μια μετάλλαξη που προκαλεί ήπια συμπτώματα;
«Τα κλινικά δεδομένα φαίνεται να υποδεικνύουν χαμηλότερη παθογένεια αυτής της παραλλαγής, αν και οι πειραματικές δοκιμές είναι ακόμη σε εξέλιξη. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι είναι αβλαβή. Η υψηλή μεταδοτικότητα, με μεγάλους αριθμούς μολυσμένων, την καθιστά επικίνδυνη για τα μη εμβολιασμένα ευπαθή άτομα. Από την άλλη, όμως, ο ιός αναμένεται να εξασθενήσει και να γίνει ενδημικός στον πληθυσμό», απαντά.
«Ο ιός θα συνεχίσει να κυκλοφορεί και να μεταλλάσσεται»
Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο ιός θα συνεχίσει να εξελίσσεται, είναι η φύση του να συνεχίσει να κυκλοφορεί στον πληθυσμό. Και η προσπάθεια αυτή θα δημιουργεί νέες παραλλαγές, ικανές επίσης να παρακάμπτουν τόσο τη φυσική όσο και την ανοσοποιητική προστασία του εμβολίου. Έχουμε τόσο την τεχνολογία για τον εντοπισμό νέων μεταλλάξεων και τον χαρακτηρισμό τους, όσο και τη δυνατότητα γρήγορης προσαρμογής των φαρμάκων αλλά και του εμβολίου στις νέες παραλλαγές. Πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για να διασφαλίσουμε ένα παγκόσμιο δίκτυο επιτήρησης για αυτή τη λοίμωξη, αλλά και για άλλες στο μέλλον».
Πότε ο κορωνοϊός θα γίνει απλό κρυολόγημα-γρίπη;
«Νομίζω ότι είμαστε ακόμα στη φάση προσαρμογής του ιού και ότι δεν είναι σωστό να συγχέουμε τον Cοvid-19 με τη γρίπη - είναι πολύ διαφορετικοί ιοί. Σε δύο χρόνια γνωρίζουμε ήδη πολλά για αυτόν τον νέο ιό. Με αυτή τη γνώση φτιάχνουμε χρήσιμα εργαλεία για τη διαχείρισή του με ad hoc πρωτόκολλα υγείας».
Σχετικά με τη θεραπεία του Covid, σε ποιο στάδιο είμαστε τώρα;
«Σίγουρα τα νέα αντιιικά φάρμακα αυξάνουν τις διαθέσιμες επιλογές για τη θεραπεία ασθενών με Cοvid-19. Επίσης, διαθέτουμε όλο και πιο αποτελεσματικά θεραπευτικά πρωτόκολλα τόσο όσον αφορά τη μόλυνση και τη φλεγμονή όσο και τις παρενέργειες. Ωστόσο, το εμβόλιο παραμένει ο κύριος τρόπος προστασίας του πληθυσμού».
Μια νέα παραλλαγή από το Καμερούν θα πρέπει να μας ανησυχεί;
«Η παραλλαγή B.1.640.2 εντοπίστηκε τον Δεκέμβριο του 2021 σε ένα άτομο που επέστρεψε στη Γαλλία μετά από ένα ταξίδι στο Καμερούν και σε περίπου δέκα επαφές του. Έχει μερικές γνωστές μεταλλάξεις, συμπεριλαμβανομένων των μεταλλάξεων Spike N501Y και E484K, που έχουν ήδη συσχετιστεί με την ικανότητα αποφυγής της ανοσίας. Ωστόσο, ελάχιστα περιστατικά έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα και παρακολουθούνται στενά από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Παραλλαγές του ιού εμφανίζονται συνεχώς, αλλά μόνο μερικές, λόγω ενός συνδυασμού χαρακτηριστικών, μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα παγκοσμίως».
Το καλοκαίρι του 2022 θα έχουμε τελειώσει με την πανδημία;
«Δεν θα τελειώσει η επιδημία. Ο ιός θα είναι πλέον ενδημικός στον ανθρώπινο πληθυσμό και θα συνεχίσει να κυκλοφορεί, ωστόσο θα υπάρξει ομαλοποίηση της υγείας και της κοινωνικής διαχείρισης που θα μας οδηγήσει σε μια νέα κανονικότητα, τουλάχιστον σε χώρες όπου η εμβολιαστική κάλυψη είναι η βέλτιστη. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε άλλα μέρη του κόσμου όπου η κάλυψη δεν είναι υψηλή ο ιός θα συνεχίσει να κυκλοφορεί, με κίνδυνο να εξαπλωθεί και σε εμάς».
Είστε ένας από τους επιστήμονες που δηλώνετε στον ιταλικό Τύπο πως «το εμβόλιο δεν είναι το μοναδικό όπλο». Πώς το εννοείτε;
«Δεν μου αρέσει να μιλάω με όρους πολέμου, επίσης επειδή ο ιός έχει ήδη κερδίσει, αφού γίνεται γρήγορα ενδημικός στον ανθρώπινο πληθυσμό. Αντιθέτως, έχουμε αναπτύξει, εξίσου γρήγορα, αρκετά εργαλεία που μας επιτρέπουν να ζούμε με αυτόν. Το εμβόλιο σίγουρα είναι αποτελεσματικό, αλλά εξίσου και τα αντιιικά φάρμακα. Επίσης η ικανότητα διάγνωσης και η επιδημιολογική επιτήρηση. Πρέπει να αξιοποιήσουμε αυτή τη δραματική εμπειρία για να διατηρήσουμε την ικανότητα να εντοπίζουμε γρήγορα νέες επιδημίες και να παράγουμε επαρκή φάρμακα στο μέλλον».
«Όλα αυτά τα χρόνια είχα το προνόμιο να φιλοξενώ Έλληνες επιστήμονες στο εργαστήριό μου»
Το Διεθνές Κέντρο Γενετικής Μηχανικής και Βιοτεχνολογίας ICGEB, που υποστηρίζεται από την ιταλική κυβέρνηση και από περισσότερες από 60 χώρες-μέλη, έχει διεθνή δραστηριότητα με διδακτορικά και μεταδιδακτορικά προγράμματα στα εργαστήριά μας όχι μόνο στην Ιταλία, αλλά και στην Ινδία, στη Νότια Αφρική και στην Κίνα. Όλα αυτά τα χρόνια είχα το προνόμιο να φιλοξενώ Έλληνες επιστήμονες στο εργαστήριό μου. Επίσης, έχει υπάρξει συνεργασία με το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Ο επιστημονικός κόσμος χαρακτηρίζεται από συνεχείς ανταλλαγές πληροφοριών και υλικού που δεν έχουν εθνικά σύνορα. Αυτό είναι το κλειδί για τις αναμφισβήτητες επιτυχίες της επιστήμης ακόμη και κατά τη διάρκεια αυτής της επιδημίας.
«Η Ελλάδα είναι μια σπουδαία χώρα με πολύτιμους επιστήμονες»
Ζητώντας του να στείλει ένα μήνυμα στους Έλληνες αναφέρει :«Δεν μπορώ να σκεφτώ τον Cοvid-19 στην Ελλάδα χωρίς να επιστρέψω στις κλασικές μου σπουδές. Ο Θουκυδίδης περιγράφει την πανούκλα της Αθήνας του 431 π.Χ. με τόσο επιστημονικά ακριβή τρόπο, τόσο από κλινική άποψη όσο και τον κοινωνικό αντίκτυπο, που ισχύει ακόμη και σήμερα. Η Ελλάδα είναι μια σπουδαία χώρα με πολύτιμους επιστήμονες και γιατρούς ικανούς να καταπολεμήσουν την επιδημία σε συντονισμό με άλλες χώρες και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Θα βγούμε από αυτή την κρίση μαζί υιοθετώντας όλα τα εργαλεία που μας προσφέρει η επιστήμη και επικοινωνώντας με αυστηρό αλλά αποτελεσματικό τρόπο με το κοινό».
