Τα σενάρια για το μέλλον του Ερντογάν και της τουρκικής οικονομίας διερευνά σε άρθρο της η Washington Post.
Ο συντάκτης του περιγράφει με μελανά χρώματα τις επιλογές του Τούρκου προέδρου στο οικονομικό πεδίο – «παλαβομάρες» τις χαρακτηρίζει- και σημειώνει ότι περιστοιχιζόμενος από ένα περιβάλλον yesmen, που ο ίδιος δημιούργησε, ο Ερντογάν είναι αδύνατον να μάθει την αλήθεια.
Οσον αφορά το τι μέλλει γενέσθαι; Ανατροπή του Ερντογάν μέσα σε οικονομικό χάος που θα προκαλούσε μια χρεοκοπία ανάλογη της Αργεντινής δεν θεωρείται πολύ πιθανη αλλά δεν μπορεί και να αποκλειστεί.
Ισως πάλι η «λύση» να είναι μία ακόμη πιο σκληρή στροφή προς την απολυταρχία σε στυλ Μαδούρο και Βενεζουέλας, στα όρια της δικτατορίας.
Το άρθρο της Washington Post:
«Στην Τουρκία η λίρα πέφτει, και ο ουρανός βαραίνει. Οι τιμές στα σούπερ μάρκετ αλλάζουν σχεδόν καθημερινά.. Οι ουρές για να αγοράσει κανείς το -επιδοτούμενο- ψωμί αυξάνονται. Οι Τούρκοι αδυνατούν να τα βγάλουν πέρα καθώς το κόστος για να αγοράσει κανείς πατάτες, το αλεύρι και κοτόπουλο εκτινάσσεται στα ύψη.
Σχεδόν παγκοσμίως δε, οι ειδικοί κατηγορούν έναν άνθρωπο: τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ο αυταρχικός Ερντογάν έχει ουσιαστικά κηρύξει πόλεμο στην οικονομική ορθοδοξία, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά μιας νομισματικής κρίσης καθώς μειώνει τα επιτόκια όταν οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε να κάνει ακριβώς το αντίθετο :
Αλλά ο Ερντογάν, ο οποίος ισχυρίζεται ότι έχει σπουδάσει οικονομικά , λέει ότι ξέρει καλύτερα. Ζητώντας από τους Τούρκους να κάνουν «υπομονή», επιμένει ότι το ασθενέστερο νόμισμα και τα χαμηλότερα επιτόκια θα ενισχύσουν τις τουρκικές εξαγωγές, θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, θα τονώσουν την ανάπτυξη και θα ανατρέψουν τον πληθωρισμό.
Αυτό που παραλείπει να αναφέρει, λένε οι οικονομολόγοι, είναι ότι μια τέτοια πολιτική, ειδικά στη δίνη της κρίσης, θα εκτινάξει επίσης στα ύψη τις τιμή των βασικών εισαγωγών, θα τρομάξει τους ξένους επενδυτές, θα στραγγίξει τις τουρκικές τράπεζες και θα εξαθλιώσει τον πληθυσμό φουσκώνοντας τον πληθωρισμό και όχι δαμάζοντάς τον.
Την Πέμπτη, μια νέα μείωση των επιτοκίων – η τέταρτη σε τέσσερις μήνες – οδήγησε τη λίρα να βυθιστεί σε ιστορικό χαμηλό ενώ την Παρασκευή, οι επενδυτές τον αποδοκίμασαν.
Έχοντας συγκεντρώσει στα χέρια του την εξουσία με τα χρόνια, και έχοντας απομακρύνει όσους τον αμφισβήτησαν από τις τάξεις της κυβέρνησης, ο Ερντογάν, λένε οι επικριτές του, περιβάλλεται τώρα από yes-men .
Όσους σκέφτονταν ελεύθερα στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, του απέλυσε.
Και οι ειδικοί ανησυχούν ότι μάλλον δεν έχει μείνει κανείς κοντά στο αυτί του προέδρου να του ψιθυρίσει ότι ο σουλτάνος είναι γυμνός.
Με τη λίρα να συνεχίζει να πέφτει -σημειωτέον ότι έχει χάσει τη μισή της αξία έναντι του δολαρίου φέτος— οι φτωχοί και μικρομεσαίοι Τούρκοι πληρώνουν το υψηλότερο τίμημα, καθώς το κόστος των βασικών αγαθών διπλασιάζεται και το κόστος των καυσίμων αυξάνεται κατά 40% .
«Νομίζω ότι το τέλος του κόσμου έρχεται», δήλωσε πρόσφατα ένας πλανόδιος πωλητής στην Άγκυρα στους New York Times.
Οικονομικές παλαβομάρες
Οι αναλυτές αρχίζουν να αναρωτιούνται εάν οι οικονομικές ανοησίες του Ερντογάν μπορούν να πετύχουν αυτό που δεν έκαναν τόσα χρόνια εξουσίας και κατασταλτικές τακτικές: Να του κοστίσουν τη δουλειά του.
«Φαίνεται πραγματικά να πιστεύει ότι έχει δίκιο, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος πιστεύει ότι ισχύει το αντίθετο», δηλώνει ο Sinan Ulgen, Τούρκος αναλυτής στο Carnegie Europe. «Εάν αυτή η πολιτική αποτύχει, θα συνεχίσει να χάνει τη δημοτικότητά του. Ήδη, άλλοι υποψήφιοι για την προεδρία κερδίζουν στις δημοσκοπήσεις».
Όμως τα στοιχήματα εναντίον του Ερντογάν συχνά αποτυγχάνουν. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, κατόρθωσε επανειλημμένα να μετατρέψει τις αντιξοότητες σε θριάμβους, περνώντας με επιτυχία γεωπολιτικές κρίσεις , μια θολή απόπειρα πραξικοπήματος και μια Τουρκική Άνοιξη, σχεδόν πάντα βγαίνοντας ισχυρότερος, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί την υποστήριξη των συντηρητικών ισλαμιστών.
Εκτός και αν, όπως του ζητά η αντιπολίτευση, διεξαχθούν πρόωρες εκλογές – πιθανότητα που ο Ερντογάν ήδη απέρριψε.
Ωστόσο, οι οικονομικές κρίσεις ενίοτε μπορούν να καταστούν προδοτικές για τους πολιτικούς.
Ρωτήστε και τους Αργεντινούς, οι οποίοι, εν μέσω μιας καταστροφικής κατάρρευσης του νομίσματος και της κρίσης χρέους στα τέλη του 2001, άλλαξαν πέντε προέδρους σε δύο εβδομάδες.
Το σενάριο της Αργεντινής
Η Τουρκία δεν βρίσκεται ακόμη σε αυτό το σημείο και -για διάφορους λόγους- συμπεριλαμβανομένου ότι το εξωτερικό της χρέος είναι πιο διαχειρίσιμο, πιθανότατα θα αποφύγει μια κατάρρευση αλά Αρζεντίνα.
Όμως οι αυταρχικοί ηγέτες όπως ο Ερντογάν, συχνά ανατρέπονται μέσα στο οικονομικό χάος.
Το 2019, ο πρόεδρος του Σουδάν Ομάρ Χασάν αλ-Μπασίρ καθαιρέθηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα μετά από διαδηλώσεις που ξεκίνησαν ως απάντηση στο αυξανόμενο κόστος τροφίμων και καυσίμων.
Και ακόμη και σήμερα κάποιοι ειδικοί σημειώνουν ότι οι υψηλές τιμές των τροφίμων υπήρξε παράγοντας για την Αραβική Άνοιξη.
Ο δρόμος του Μαδούρο
Για να παραμείνουν στην εξουσία, οι αυταρχικοί τείνουν να γίνονται πιο αυταρχικοί. Στη Βενεζουέλα, ο Νικολάς Μαδούρο – στενός σύμμαχος του Ερντογάν – επέζησε παρά τον υπερπληθωρισμό και τη φρικτή ανθρωπιστική κρίση που προκάλεσε, σύροντας τη χώρα πιο κοντά στην πλήρη δικτατορία.
Ο Ερντογάν, που τώρα θεωρείται αυταρχικός, δεν ξεκίνησε έτσι. «Δεν συμφωνώ με την άποψη ότι ισλαμική κουλτούρα και Δημοκρατία δεν μπορούν να συμφιλιωθούν» έλεγε το 2003.
Η στροφή στην απολυταρχία
Τα πρώτα χρόνια της θητείας του ο Ερντογάν κατάφερε να δαμάζει το σχεδόν ακτιβιστικό στρατιωτικό κατεστημένο, συμπεριλαμβανομένων πολλών εν ενεργεία και συνταξιούχων στρατιωτών και αξιωματικών. Οι πολιτικές του υπέρ των επενδύσεων προκάλεσαν αρχικά μια οικονομική άνθηση που μείωσε τα ποσοστά φτώχειας και έφερε αστραφτερές νέες υποδομές στις τουρκικές πόλεις.
Κάποιοι χρονολογούν το σημείο της χωρίς επιστροφή, στροφής του του προς την απολυταρχία το 2013, όταν απάντησε βίαια στις διαδηλώσεις του πάρκο Gezi στην Κωνσταντινούπολη, οι οποίες ξεκίνησαν ως αντίθεση στην αστική ανάπτυξη αλλά μετατράπηκαν σε ευρύτερη, δημόσια κατακραυγή ενάντια στις φθίνουσες ελευθερίες.
Το 2018, ο Ερντογάν πίεσε και κέρδισε τη μετάβαση από ένα κοινοβουλευτικό σύστημα σε ένα ισχυρό προεδρικό σύστημα, στο πόστο που βρίσκεται και τώρα δηλαδή και το οποίο του επιτρέπει περισσότερη ελευθερία να παρακάμπτει το κοινοβούλιο. Αλλά και πριν από αυτό, ως πρωθυπουργός, είχε προχωρήσει στη φίμωση των διαφωνούντων ελέγχοντας τον Τύπο.
Θα ψηφίσω όποιον ξεφορτωθεί τον Ερντογάν
Τα προβλήματα επιταχύνθηκαν τον Μάρτιο, όταν ο Ερντογάν, αποφασισμένος να μειώσει περαιτέρω τα επιτόκια, απέλυσε τον τρίτο του επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας σε λιγότερο από δύο χρόνια , αντικαθιστώντας τον με τον Σαχάπ Καβτσιόγλου.
«Το κύριο προσόν που φέρνει ο νέος διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας στο γραφείο του είναι η σχέση του με τον γαμπρό του προέδρου Μπεράτ Αλμπαϊράκ, του οποίου η θητεία ως υπουργός Οικονομικών και Οικονομικών ήταν καταστροφική», έγραφε ο Στίβεν Α. Κουκ στο Foreign Policy.
Ο Ερντογάν υπερασπίστηκε τότε τη θέση του, επικαλούμενος …ισλαμικές απαγορεύσεις κατά του υψηλού επιτοκίου , ενώ έδειξε επίσης την Κίνα ως παράδειγμα του πώς τα χαμηλά επιτόκια και ένα ασθενέστερο νόμισμα μπορούν να δημιουργήσουν μια ακμάζουσα μεσαία τάξη.
Αλλά αυτό , στην κινεζική περίπτωση, πήρε χρόνο – κάτι που μπορεί να λείπει από την Τουρκία δεδομένης της απότομης πτώσης της λίρας, η οποία έχει επίσης αυξήσει το κόστος παραγωγής στο εσωτερικό.
Η Τουρκία εισάγει ανταλλακτικά για μεγάλο μέρος των τελικών εξαγωγών της —όπως αυτοκίνητα— τα οποία, δεδομένης της αδύναμης λίρας, είναι πλέον πιο ακριβά στην αγορά.
Στο μεταξύ, τα νομισματικά δεινά βαθαίνουν τη δυσαρέσκεια και υποκινούν τις αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες. Αυτή την εβδομάδα, όπως ανέφερε η Wall Street Journal , η MAK – μια φιλοκυβερνητική εταιρεία πολιτικών συμβούλων – σε έκθεσή της αποκάλυψε ότι η υποστήριξη του AKP είχε πέσει κάτω από το 30 τοις εκατό στις δημοσκοπήσεις για πρώτη φορά.
Η αποστολή της αμερικανικής εφημερίδας στη γενέτειρα του προέδρου, το Ρίζε, (Ριζούντα) κατέγραψε το πικρό συναίσθημα που επικρτατεί και θα πρέπει να ανησυχεί τον Ερντογάν.
«Είμαστε στον πάτο του πηγαδιού. Δεν μπορούμε ν αγοράσουμε τίποτε. Θα ψηφίσω όποιον θα ξεφορτωθεί αυτή την κυβέρνηση».
Πηγή: Washington Post: Τίτλος πρωτότυπου άρθρου: In Turkey, critics say the sultan has no clothes. Erdogan’s advisers won’t tell him.
