Η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας μείωσε το επιτόκιο πολιτικής της κατά 200 μονάδες βάσης πριν δύο εβδομάδες, σοκάροντας τις αγορές, μιας και οι περισσότεροι αναλυτές περίμεναν, στη χειρότερη περίπτωση, μείωση ως και 100 μονάδες, στέλνοντας παράλληλα την ταλαιπωρημένη τουρκική λίρα σε νέο ιστορικό χαμηλό και αυξάνοντας το φάσμα της βαθύτερης οικονομικής αναταραχής στη χώρα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η επιτροπή νομισματικής πολιτικής της τράπεζας μείωσε το βασικό επιτόκιο επαναγοράς μίας εβδομάδας στο 16% από 18%, λαμβάνοντας υπόψη την πίεση του Τούρκου προέδρου για χαμηλότερα επιτόκια παρά τον ετήσιο πληθωρισμό μόλις 20%.
Η κίνηση ακολούθησε τη μείωση των 100 μονάδων βάσης τον Σεπτέμβριο και την απόλυση των ανώτερων κεντρικών τραπεζών την περασμένη εβδομάδα, η οποία είχε ήδη προκαλέσει πτώση της λίρας.Το νόμισμα, το οποίο έχει χάσει περίπου το 24% της αξίας του φέτος, υποχώρησε έως και 2,9% στο ιστορικό χαμηλό των 9,48 έναντι του δολαρίου μετά την ανακοίνωση της περικοπής από την τράπεζα. Την Τετάρτη έκανε νέο ρεκόρ στο 9,85 έναντι του δολαρίου. Όμως δεν σταμάτησε εκεί, καθώς την Πέμπτη άγγιξε το 10άρι, διαπραγματευόμενη στα 9,96 έναντι του αμερικανικού νομίσματος.
Όπως γράφει ο Μουσταφά Σονμέζ για το al-Monitor, πολλοί αναρωτιούνται τώρα εάν η Άγκυρα έχει σιωπηρά παραδώσει δυνάμεις εν όψει περαιτέρω υποτίμησης του νομίσματος παρά τις ήδη καταστρεπτικές επιπτώσεις στην εύθραυστη, εξαρτώμενη από εισαγωγές τουρκική οικονομία. Η συμβατική σοφία υπαγορεύει ότι η Άγκυρα πρέπει να χαλιναγωγήσει την αύξηση των τιμών συναλλάγματος, που τροφοδοτεί τον πληθωρισμό και αυξάνει το κόστος της μετατροπής του εξωτερικού χρέους και άλλων δημόσιων υποχρεώσεων που εκφράζονται σε σκληρό νόμισμα.
Λαμβάνοντας στοιχεία από το μεσοπρόθεσμο οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης, ορισμένοι παρατηρητές και οικονομικοί παράγοντες έχουν καταλήξει να υποστηρίξουν ότι η Άγκυρα εν γνώσει της επιτρέπει στη λίρα να πέσει. Άλλοι, ωστόσο, πιστεύουν ότι η Άγκυρα βρίσκεται σε κατάσταση παράδοσης, χωρίς τα μέσα για να υπερασπιστεί το νόμισμα. Με τον Ερντογάν να επιδιώκει να μειώσει τα επιτόκια για να τονώσει την ανάπτυξη και τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας να εξαντλούνται, η Άγκυρα δεν έχει άλλη επιλογή από το να συμβιβαστεί με την πτώση της λίρας, λένε, προειδοποιώντας για συνεχιζόμενη άνοδο του πληθωρισμού και βαθύτερα οικονομικά δεινά.
Ο Ερντογάν, που αυτοαποκαλείται "εχθρός των επιτοκίων", υποστηρίζει ότι τα υψηλά επιτόκια προκαλούν υψηλό πληθωρισμό, αψηφώντας τη συμβατική οικονομική σκέψη και τρέφοντας δυσπιστία προς την οικονομική διαχείριση της Άγκυρας.
Ο πρόεδρος πραγματοποίησε αιφνιδιαστική συνάντηση με τον διοικητή της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας Σαχάπ Καβτζίογλου στις 13 Οκτωβρίου, μετά την οποία απέλυσε τρία μέλη της επιτροπής νομισματικής πολιτικής της τράπεζας. Ένας από αυτούς είχε συμμετάσχει σε όλες τις συνεδριάσεις της επιτροπής φέτος, εκτός από αυτή του Σεπτεμβρίου κατά την οποία αποφασίστηκε η μείωση των επιτοκίων. Οι άλλοι δύο ήταν υποδιοικητές που φέρεται να ήταν αντίθετοι στις μειώσεις των επιτοκίων.
Ήταν ο ίδιος ο Καβτζίογλου που ζήτησε τις απολύσεις, γεγονός που έβαλε τέλος στις εικασίες ότι ο ίδιος ο κυβερνήτης μπορεί να βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο. Οι απολύσεις είχαν ήδη ωθήσει πολλούς παρατηρητές της αγοράς να αναθεωρήσουν τις προβλέψεις τους για μια νέα μείωση των επιτοκίων από 50 μονάδες βάσης σε 100 μονάδες βάσης - εξ ου και το σοκ της απόφασης να μειωθεί το επιτόκιο κατά διπλάσιο από το αναμενόμενο.
Μετά την απόλυση των τριών κεντρικών τραπεζιτών, η λίρα είχε υποχωρήσει έως και 1,1% στο 9,19 έναντι του δολαρίου στις 14 Οκτωβρίου. Η ελεύθερη πτώση συνεχίστηκε τις επόμενες ημέρες, με το νόμισμα αγγίζει το 9,3 ανά δολάριο. Η προσδοκία νέας μείωσης των επιτοκίων παρά τις ζοφερές προοπτικές για τον πληθωρισμό είχε ήδη ωθήσει το ασφάλιστρο κινδύνου της Τουρκίας προς τα πάνω, απειλώντας να τροφοδοτήσει την ήδη εντεινόμενη φυγή ξένων επενδυτών και ένα νέο κύμα δολαριοποίησης, με τους Τούρκους να προσπαθούν να διατηρήσουν την αξία των αποταμιεύσεών τους.
Τα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας δείχνουν ότι ξένοι επενδυτές άντλησαν περισσότερα από 600 εκατομμύρια δολάρια από το τουρκικό χρηματιστήριο τις τέσσερις εβδομάδες έως τις 8 Οκτωβρίου. Η φυγή ξένου χρήματος αναμένεται να ενταθεί μέχρι τον Οκτώβριο.
Δεδομένων όλων αυτών των δυσμενών εξελίξεων, γιατί η Άγκυρα να αρνηθεί μια κίνηση για να στηρίξει τη λίρα; Όσοι θεωρούν την αδράνεια ως εσκεμμένη υποστηρίζουν ότι η αξία της λίρας παραμένει εντός των ορίων των προβλέψεων στο μεσοπρόθεσμο οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης. Το πρόγραμμα δεν περιέχει ξεκάθαρη αύξηση της αξίας της λίρας, αλλά το προβλεπόμενο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν να δοθεί τόσο σε λίρες όσο και σε δολάρια, γεγονός που δείχνει ότι η μέση συναλλαγματική ισοτιμία που προβλέπει η κυβέρνηση το 2021 είναι 8,3 λίρες ανά δολάριο. Κατά τους πρώτους εννιάμισι μήνες του έτους, ο μέσος όρος ανέρχεται σε 8,15 λίρες ανά δολάριο, το οποίο αποτελεί τη βάση των επιχειρημάτων ότι η Άγκυρα παραιτείται ελέω περαιτέρω υποτίμησης της λίρας φέτος. Ακόμη και αν ο ημερήσιος ρυθμός υποτίμησης που παρατηρήθηκε τον Οκτώβριο συνεχιστεί μέχρι το τέλος του έτους, η τιμή του δολαρίου θα έφτανε τις 10,91 λίρες και θα φέρει τον ετήσιο μέσο όρο στις 8,6 λίρες, κάτι που θα εξακολουθούσε να είναι μια όχι και τόσο μεγάλη απόκλιση από το πρόγραμμα.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες ότι η Άγκυρα δεν διαθέτει τα μέσα για να ανταποκριθεί σε μια ύφεση πέρα από τις προβλέψεις της, για να μην αναφέρουμε τον όλεθρο που οι υπάρχουσες τιμές συναλλάγματος ήδη προκαλούν στην οικονομία. Ο δρόμος της αύξησης των επιτοκίων για την υπεράσπιση της λίρας έχει μπλοκαριστεί από τον Ερντογάν και τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας είναι πολύ χαμηλά για να επιτρέψουν συναλλαγματικές παρεμβάσεις στην αγορά.
Το επιχείρημα ότι η Άγκυρα εν γνώσει της αφήνει τη λίρα να υποχωρήσει βασίζεται επίσης στην ιδέα ότι ένα φθηνότερο νόμισμα είναι καλό για τις εξαγωγές. Μια φθηνότερη λίρα, υποστηρίζει το επιχείρημα, θα βοηθούσε στην αύξηση των εσόδων από το νόμισμα τόσο από τις εξαγωγές όσο και από τον τουρισμό, θα περιορίσει τις εισαγωγές και έτσι θα περιορίσει το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της χώρας, το οποίο τελικά θα μειώσει τις τιμές συναλλάγματος και θα καταπνίξει τον πληθωρισμό. Αυτό το επιχείρημα, ωστόσο, αγνοεί την εξάρτηση των Τούρκων εξαγωγέων από εισαγόμενους συντελεστές παραγωγής. Ακόμη και οι κορυφαίοι εξαγωγείς, όπως ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας και των τροφίμων, εξαρτώνται σε κάποιο βαθμό από εισαγόμενα υλικά, τα οποία γίνονται πιο ακριβά όσο καθίσταται φθηνότερη η λίρα.
Η Τουρκία είχε έλλειμμα εξωτερικού εμπορίου σχεδόν 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων τους πρώτους οκτώ μήνες του έτους, με τις εξαγωγές να ανέρχονται σε περίπου 140 δισεκατομμύρια δολάρια και τις εισαγωγές σε περίπου 170 δισεκατομμύρια δολάρια. Επιπλέον, οι παγκόσμιες τιμές της ενέργειας βρίσκονται σε άνοδο, επιβαρύνοντας το ενεργειακό κόστος για την Τουρκία, η οποία εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από το εισαγόμενο πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Μια παρόμοια αύξηση των τιμών των βιομηχανικών εμπορευμάτων έχει προσθέσει στο λογαριασμό εισαγωγής της Τουρκίας, ενώ οι εξαγωγές της έχουν γίνει φθηνότερες. Τον Αύγουστο, για παράδειγμα, οι τιμές των εξαγόμενων αγαθών ήταν 13% χαμηλότερες από τις τιμές των εισαγόμενων, όπως δείχνουν επίσημα στοιχεία.
Σε τελική ανάλυση, οι αυξανόμενες τιμές είναι αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για τους πολίτες. Δημόσιοι υπάλληλοι, υπάλληλοι του ιδιωτικού τομέα και συνταξιούχοι που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του λαού χάνουν σταθερά την αγοραστική δύναμη, με τις αυξήσεις των μισθών να υστερούν σε σχέση με τον ρυθμό του πληθωρισμού. Είναι μάρτυρες του πώς οι ενέργειες της κυβέρνησης δεν υπερασπίστηκαν τη λίρα για να περιορίσουν την άνοδο των τιμών συναλλάγματος, που είναι ο κύριος παράγοντας που υποκινεί τον πληθωρισμό. Η οργή είναι πιθανό να αυξηθεί τους επόμενους μήνες, καθώς τα βιοποριστικά δεινά των Τούρκων θα επιδεινωθούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Πέτρος Κράνιας
Αναρτήθηκε στην Efenpress, από το συνεργάτη μας Μιχάλη Τσολάκη
