Του Υποπτεράρχου ε.α. Δημητρίου Δρόσου
(MBA, MSc, PM, MA, LLB)
Η προσφάτως υπογραφείσα στρατηγική συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, κινείται σαφώς στην ορθή κατεύθυνση της εξωτερικής μας πολιτικής. Είναι μία πολιτική εξωστρεφής, «επιθετική» με την καλή έννοια του όρου και διεύρυνσης συμμαχιών.
Σαφώς την διαφοροποιούμε από την εσωστρεφή, φοβική και υποχωρητική δήθεν κατευναστική πολιτική που διάφορα κέντρα, σχολές σκέψης και Ινστιτούτα στην Ελλάδα δυστυχώς πρεσβεύουν και σε ορισμένες πτυχές του πολιτικού φάσματος τείνουν να επικρατήσουν.Ας επικεντρωθούμε όμως στη συμφωνία και στο ΗΒ. Στην Ανατολική Μεσόγειο συνωστίζονται εσχάτως πολλοί δρώντες. Δεν έχει εμφανισθεί όμως με ιδιαίτερη έμφαση μέχρι σήμερα ακόμη ο Βρετανικός παράγων. Το ΗΒ ανήκει στις λεγόμενες “Ναυτικές” Δυνάμεις και παρά το επικείμενο “Brexit’ παραμένει ακρογωνιαίος λίθος για την άμυνα της Δύσης.
Το ΗΒ διαδραμάτισε από την εποχή της Επανάστασης του 1821, κρίσιμο ρόλο στον αγώνα της Ανεξαρτησίας και στη συνέχεια. για την ενσωμάτωση των Ιονίων Νήσων, την Ένωση της Κρήτης, φτάνοντας μέχρι και την Ένωση των Δωδεκανήσων με την Μητέρα Πατρίδα. Επίσης το ΗΒ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο και στα τεκταινόμενα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, επιταχύνοντας την κατάρρευση και τη διαδοχή του Οθωμανικού κράτους.
Η συμμετοχή των Οθωμανών στον Α’ ΠΠ με την πλευρά της Γερμανίας άνοιξε το δρόμο για την Βρετανο-Γαλλική διείσδυση στη Μέση Ανατολή. Οι Βρετανοί υποσχέθηκαν στους Άραβες αυτοδιάθεση για να εξασφαλίσουν τη συνδρομή τους έναντι των Τούρκων. Με τη διακήρυξη του Balfour (Balfour Declaration 1917). δεσμεύθηκαν για την ίδρυση εθνικής εστίας στην Παλαιστίνη του τότε διάσπαρτου Εβραϊκού πληθυσμού. Η Κοινωνία των Εθνών έδωσε εντολή στη Μ. Βρετανία (mandate system) για το Ιράκ, τη Νότια Μεσοποταμία και την Παλαιστίνη και στη Γαλλία για τη Συρία. Στην Αίγυπτο είχαν τον κύριο ρόλο μαζί με τη Γαλλία σε θεμελιώδη ζητήματα (διώρυγα του Σουέζ, εθνική άμυνα, έλεγχο του Σουδάν). Το ΗΒ με τη Γαλλία διαμοίρασαν τη Μέση Ανατολή με τη συμφωνία Sykes- Picot (1916), ενώ η Λιβύη ετέθη στη σφαίρα επιρροής της Ιταλίας.
Όλα αυτά τα έτη, από το 1821, το ΗΒ έπαιζε καθοριστικό ρόλο στα τεκταινόμενα στην Ελλάδα. Ωστόσο το ΗΒ, απεσύρθη από τα εσωτερικά θέματα της Ελλάδος το 1946 – 1947 μεσούσης της Γ’ Φάσης του εμφυλίου πολέμου, παραχωρώντας το κενό στο νέο στρατηγικό εταίρο τις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά οι σχέσεις ΗΒ και Ελλάδος “τραυματίσθηκαν” την περίοδο 1955-1959 όταν η Κύπρος αντιτάχθηκε στην Βρετανική αποικιοκρατία με τους αγώνες της ΕΟΚΑ. Εκείνη την εποχή το ΗΒ αναδιπλώθηκε και στην Αίγυπτο μετά την κρίση του Σουέζ και την αποτυχία των Αγγλο-Γάλλων να ανατρέψουν τον Νάσερ.
Αν και διαφαίνεται ότι το Λονδίνο δεν έχει την ισχύ και τη δύναμη του παρελθόντος για να καθορίζει τις διεθνείς εξελίξεις, τα πράγματα δεν είναι έτσι και εκτιμούμε ότι σύντομα τελειώνει η “εσωστρέφεια” του Brexit και το ΗΒ θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο στις εξελίξεις και της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς ουδέποτε έπαψε να ενδιαφέρεται. Άλλωστε η πρόσφατη συμφωνία του AUKUS φέρει καθαρά τη Βρετανική σφραγίδα (ας μην ξεχνάμε τη συνάντηση της Κορνουάλης).
Μία σειρά λόγων ωθούν στη διαπίστωση, ότι δηλαδή το Λονδίνο θα επανακάμψει πέραν του Ινδο-Ειρηνικού και στην Ανατολική Μεσόγειο:
- Το ΗΒ αναμιγνύεται σε όλες τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Οι στρατιώτες του ΗΒ παραμένουν στο Ιράκ ακόμη και μετά τη δολοφονία του Ιρανού Qasem Soleimani.
- Το Βασιλικό Ναυτικό παραμένει πάντα σε ετοιμότητα στον Ινδικό για το ενδεχόμενο Ιρανικών επιθέσεων στα στενά του Hormuz, προσφέροντας αμέριστη συμπαράσταση στις ΗΠΑ.
- Το Λονδίνο έχει ζητήσει αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο, γεγονός που πρωτίστως στρέφεται κατά των πειρατικών ενεργειών της Τουρκίας.
- Το ΗΒ αντιτίθεται στις Τουρκικές γεωτρήσεις ανοικτά της Κύπρου και ειδικότερα στο τεμάχιο 8, προτείνοντας το διάλογο (δήλωση της Βρετανικής Ύπατης Αρμοστείας στην Κύπρο). Μην ξεχνάμε ότι το ΗΒ αποτελεί εγγυήτρια δύναμη της Κύπρου.
- Το ΗΒ έχει εκφράσει σταθερά τη στήριξή της στα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου για εκμετάλλευση του πετρελαίου και αερίου στη διεθνώς συμφωνημένη Κυπριακή ΑΟΖ. Ωστόσο στο παρελθόν υπήρξε μία διφορούμενη δήλωση του τέως υφυπουργού για θέματα Ευρώπης Alan Duncan (15/05/2019), ότι: σύμφωνα με τη σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, γεωτρήσεις δεν θα πρέπει να γίνονται σε περιοχές με αμφισβητούμενη κυριαρχία. Αυτό παρότι διατυπώνει αντίθεση στις τουρκικές γεωτρήσεις εμμέσως αφήνει να εννοηθεί ότι η Κυπριακή ΑΟΖ έχει αμφισβητούμενη κυριαρχία. Η Κύπρος έστειλε διάβημα στη Μεγάλη Βρετανία για τον υπουργό της τότε κυβέρνησης της Theresa May.
- Η μόνη χώρα που αμφισβητεί την Κυπριακή ΑΟΖ είναι η Τουρκία, λέγοντας ότι τα νησιά δεν διαθέτουν αυτοτελή ΑΟΖ, άρα οι ΑΟΖ στην περιοχή θα πρέπει να χαραχθούν με βάση τις ηπειρωτικές ακτογραμμές. Τότε η Μεγάλη Βρετανία, αν ισχύει η Τουρκική λογική, πως ανακήρυξε ΑΟΖ που εκτείνεται συνολικά σε 6.805.596 Km;
- To HB έχει μία σειρά διαφορετικών προσεγγίσεων αλλά και συγκλίσεων με την Τουρκία. Παράδειγμα με τη Ρωσία έχει κάκιστες σχέσεις, (χειρότερες από ότι οι σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας), ενώ η Τουρκία έχει φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία. Oι Βρετανοί, ιστορικά ήθελαν να περιορίσουν τη δίοδο των Ρώσων στις θερμές θάλασσες. Οι μόνες βάσεις που διαθέτουν πλέον οι Ρώσοι είναι στη Συρία, όμως το άνοιγμα του Recep Tayyip Erdoğan στη Μόσχα εξασφαλίζει ελεύθερη δίοδο στους Ρώσους μέσω των Στενών του Βοσπόρου. Η διώρυγα της Κωσταντινούπολης που θέλει να κατασκευάσει ο Τούρκος πρόεδρος δεν θα διέπεται από το διεθνές καθεστώς των Στενών, θέτοντας εν αμφιβόλω τις μελλοντικές προθέσεις του για την ελεύθερη ναυσιπλοϊα και την πρόσβαση στις διόδους των υδρογονανθράκων.
- Οι Βρετανοί αντιμάχονται τον Σιϊτικό άξονα και τους συμμάχους του Ιράν ως απειλή για τη Δύση, ενώ αντίθετα οι Τούρκοι τον στηρίζουν.
- Στην Ουκρανία τα συμφέροντα ΗΒ και Τουρκίας συγκλίνουν.
- Στην Αραβική Χερσόνησο το ΗΒ, ανέκαθεν είχε και έχει, επιρροή στις Μοναρχίες και ζωτικά συμφέροντα, στηρίζοντας τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, το Κουβέϊτ, το Ομάν, το Μπαχρέϊν και αυτό το φέρνει εμμέσως σε αντίθεση με την Τουρκία και το Κατάρ όπου λόγω των σχέσεών τους με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους δρουν αποσταθεροποιητικά στην Αραβική Χερσόνησο αλλά και στην Αίγυπτο.
- Η Μεγάλη Βρετανία είναι πολύ κοντά διπλωματικά με το Ισραήλ, εν αντιθέσει με τη σημερινή Τουρκία.
- Η Τουρκία καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες να προσεγγίσει το ΗΒ και ειδικά την κυβέρνηση του Boris Johnson, προσπαθώντας να μειώσει την ισχύ του Γαλλικού παράγοντα στην Ανατολική Μεσόγειο και συμμετέχοντας στο παιγνίδι γεωπολιτικού ανταγωνισμού αυτών των υπερδυνάμεων.
- Οι Βρετανοί στηρίζουν το project του EastMed καθόσον θέλουν την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία, παρά την ύπαρξη κοιτασμάτων που υπάρχουν στη Βόρεια Θάλασσα και των προσφάτως ανακαλυφθέντων στο Gatwick. Σημειώνεται ότι το εν λόγω project έχει μεγαλύτερη γεωπολιτική αξία παρά οικονομική καθόσον παρακάμπτει τη Ρωσία και την Τουρκία στο στόχο της ενεργειακής αυτάρκειας της Δύσης, πρόσφατο δείγμα η αύξηση των τιμών του Φ.Α. που έρχεται από Ρωσία.
Με δεδομένο ότι το ΗΒ θα επιδιώξει να αποκτήσει ξανά το μερίδιο που του αναλογεί στο διεθνές πολυπολικό σύστημα ασφαλείας, ειδικότερα τώρα που αποδεσμεύεται από την κοινή Ευρωπαϊκή εξωτερική και αμυντική πολιτική λόγω Brexit, η χώρα μας ορθώς κινήθηκε ώστε να ισχυροποιήσει περαιτέρω τους απαιτούμενους διπλωματικούς και αμυντικούς διαύλους με την Μεγάλη Βρετανία. Η Ελλάδα πράττει άριστα ισχυροποιώντας τους αμυντικούς και διπλωματικούς δεσμούς της με το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο, χώρες με στενούς δεσμούς με το Βρετανικό παράγοντα, όπου θα ενεργήσουν ως αντίβαρο στην επεκτατική πολιτική της Άγκυρας. Ωστόσο η συμμαχία της Ελλάδος με τη Γαλλία πρέπει να προηγείται καθώς το ΗΒ δεν ανήκει στην ΕΕ και σαφώς η συμμαχία μας με τις ΗΠΑ επίσης να προηγείται για προφανείς λόγους.
Είναι βέβαιο ότι το ΗΒ ως εγγυήτρια δύναμη στην Κύπρο, με το ειδικό παγκόσμιο βάρος που ανέκαθεν είχε η διπλωματία του, θα διαδραματίσει ρόλο στα τεκταινόμενα της Κυπριακής ΑΟΖ, συνεπώς η νέα εταιρική σχέση Ελλάδος – ΗΒ αντιρροπεί σημαντικά τις Τουρκικές προσπάθειες προς την αντίθετη κατεύθυνση.
