Γράφει ο Λεωνίδας Κουμάκης
Να το ξεκαθαρίσω από την αρχή: Ο τίτλος του άρθρου ανήκει στον 82χρονο σήμερα Ali Sirmen, εγγονό του Τούρκου συνθέτη κλασικής μουσικής και βιολιστή Sadi Işılay και δημοσιεύτηκε στις 31 Ιανουαρίου 1986 στην εφημερίδα Cumhuriyet. Όχι με το όνομα του συντάκτη του άρθρου, αλλά με το ψευδώνυμο Samim Lütfü, γραμμένο μέσα από την φυλακή Sağmalcılar όπου κρατείτο τότε για την δίκη Baris Derneyi (γνωστή σαν μία από τις πιο σημαντικές δίκες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980).
Ο Ali Sirmen, μια πληθωρική πνευματική προσωπικότητα (δικηγόρος, δημοσιογράφος, συγγραφέας, ηθοποιός ταινιών και τηλεοπτικών σειρών), αμέσως μετά την αναγγελία του θανάτου του Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη θυμήθηκε πως κατά τη διάρκεια της μεγάλης συναυλίας της Κωνσταντινούπολης (Νοέμβριος 1986) μοιράστηκε την ίδια σκηνή με τον Έλληνα καλλιτέχνη. Ταυτόχρονα, θυμήθηκε και όσα είχε γράψει την ίδια εποχή, επαναφέροντας τα στο τεύχος 4ης Σεπτεμβρίου 2021 της Cumhuriyet.
Στο κείμενο αυτό, με μια γνήσια, ποιητική διάθεση ο τούρκος καλλιτέχνης, γεννημένος το 1939, γράφει μεταξύ πολλών άλλων: «Κατά καιρούς, η άγρια μουσική του Μίκη Θεοδωράκη φτάνει πέρα από τις θάλασσες … Τη στιγμή εκείνη, το σκοτάδι γίνεται μπλε, η πύρινη φλόγα γίνεται ήλιος αγάπης στα καταγάλανα νερά του Αιγαίου, με τον λευκό αφρό του κύματος και τον δυνατό αέρα που φυσάει για να δροσίζει τα στήθη, να φουσκώνει τα πανιά, να σφυρίζει στα σχοινιά. Πιο πέρα, ένας γλάρος βουτά στη θάλασσα. Σε έναν από τους μακρινούς κόλπους, στους κόλπους των σκούρων γαλάζιων νερών, η όμορφη Αφροδίτη γεννιέται από ένα γιγάντιο στρείδι … Είμαστε στη γη του Ποσειδώνα. Ξέγνοιαστοι, μαζί με τον Θεοδωράκη. Γιάσου βρε Θεοδωράκη!».
Στο ίδιο κείμενο, ο τούρκος διανοούμενος σημειώνει όσα είχε πει ο Μίκης Θεοδωράκης την ίδια εποχή (1986), σε μια συνέντευξη του στον «Ταχυδρόμο», παρά τον κίνδυνο να θεωρηθεί «τουρκόφιλος»:
«Πάντοτε δείχνουμε την Τουρκία σαν χώρα που αποτελεί τον εθνικό κίνδυνο της Ελλάδας, όπως τώρα, και δεν μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματά μας με τους Τούρκους. Στο χέρι μας είναι να τα λύσουμε. Είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε μαζί, δίπλα-δίπλα σαν γείτονες με την Τουρκία. Σαν Έλληνες έχουμε δημιουργήσει συνδέσμους με πολλά σημεία του κόσμου. Μοιραζόμαστε την ιδιότητα της Κοινής Αγοράς με την Ιρλανδία, αλλά δεν συζητάμε με την Τουρκία με την αιτιολογία ότι κατέλαβε τη μισή Κύπρο. Δεν μιλάμε όμως και για την δική μας ευθύνη. Γιατί δεν λέμε ότι ο ελληνικός στρατός της χούντας ήθελε να ανατρέψει τον Μακάριο με ένα αιματηρό πραξικόπημα; Ο Σαμψών δεν ήταν αυτός που ξεκίνησε τις προκλήσεις; Όταν οι Άγγλοι χώρισαν τους Τούρκους και τους Έλληνες του νησιού στα δύο, οι ελληνικές κυβερνήσεις ήταν μήπως αμέτοχες; Μετά από αυτά, δεν μπορούμε να θεωρούμαστε εμείς άγγελοι και οι Τούρκοι δήμιοι. Όλοι είναι ένοχοι στην Κύπρο».
Και συνεχίζει: «Ο Θεοδωράκης γνωρίζει πώς φανατικοί, πετροκέφαλοι και σοβινιστές θυμώνουν με τέτοια ξεσπάσματα, ότι ο Έκτορας απαιτεί ειλικρίνεια, αλλά και πάλι, στην πόλη όπου ο Σωκράτης έβαλε το κέλυφος της αλήθειας, μιλάει δυνατά ενάντια σε κάθε κίνδυνο, γι΄ αυτό που πιστεύει ότι είναι αληθινό, έτσι ώστε να μην ξεσπάσει ξανά ένας Τρωικός πόλεμος.
Σήμερα, χρειάζεται κουράγιο και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου για να αντιταχθούμε στον φανατισμό, τη βλακεία και τον σοβινισμό, ειδικά από ετούτη την πλευρά … Αλλά ευτυχώς, υπάρχουν γενναίοι, τίμιοι και λογικοί άνθρωποι και στις δύο πλευρές του Αιγαίου που θα αποδείξουν ότι αυτά τα μέρη ήταν το λίκνο των σοφών κατά το παρελθόν»…
Πέρα όμως από τις επισημάνσεις και τις μνήμες του Ali Sirmen, ο θάνατος του Μίκη Θεοδωράκη προκάλεσε ενδιαφέρον και ευρύτατη δημοσιότητα σε ολόκληρη την Τουρκία καθώς και μια συγκλονιστική δήλωση του γεννημένου το 1946 Ζουλφού Λιβανελί(μουσικού, ποιητή, συγγραφέα και πολιτικού), τακτικού «γνώριμου» των τουρκικών φυλακών για τις πολιτικές του πεποιθήσεις και συνιδρυτή της κίνησης «Ένωση Ελληνοτουρκικής Φιλίας»: «Έχασα έναν από τους καλύτερους φίλους μου στην ζωή και στην τέχνη. Τον Μίκη Θεοδωράκη που αντιπροσωπεύει την καθαρότητα του ανθρώπινου πνεύματος, περασμένη μέσα από πόνο, πολέμους, εξορία, αγάπη και προδοσία. Ο πόνος είναι τόσο βαθύς!».
Για να βάλουμε όμως τα πράγματα σε μια τάξη, σε σχέση με την σημερινή πορεία των Ελληνοτουρκικών σχέσεων, θα πρέπει να θυμηθούμε και την δήλωση του Μίκη Θεοδωράκη, τον Αύγουστο του 2020, με ευθεία και σκληρή κριτική στον Ρ.Τ. Ερντογάν – τον οποίο μάλιστα είχε υποδεχτεί μαζί με την Εμινέ στο σπιτικό του στην Ακρόπολη, τον Μάιο του 2010, στο πλαίσιο επίσημης επίσκεψης που πραγματοποιούσε ο Ρ. Τ. Ερντογάν στην Αθήνα με την ιδιότητα του Τούρκου πρωθυπουργού:
«Πληροφορήθηκα από κάποιους φίλους ότι αναρτώνται στο διαδίκτυο παλαιότερα άρθρα μου σχετικά με τα ελληνοτουρκικά. Είναι αυτονόητο, ότι οι τότε συνθήκες δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με τις σημερινές.
Σήμερα που οι Τουρκικές φρεγάτες αρμενίζουν στο Αιγαίο σε ελληνικά ύδατα, την επομένη μιας πραγματικής επίθεσης που δεχθήκαμε στον Έβρο από την Τουρκία του κ. Ερντογκάν, ο οποίος -ανεπίτρεπτα προσβλητικός- συμπεριφέρεται σαν να επιδιώκει με κάθε τρόπο θερμό επεισόδιο (για να μην αναφερθώ στα φοβερά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε εδώ και πάρα πολύ καιρό από την εγκληματική μεταχείριση των προσφύγων που μεταφέρθηκαν κατά εκατοντάδες στα νησιά μας κάτω από απάνθρωπες συνθήκες από Τούρκους διακινητές με την πλήρη κάλυψη και βοήθεια του σημερινού Τουρκικού κράτους), εννοείται ότι δεν μπορεί να με αντιπροσωπεύουν οι τότε απόψεις μου.
Βεβαίως είμαι και θα είμαι πάντα υπέρ της ειρηνικής συνύπαρξης των δύο λαών μας όπως και όλων των λαών της γης αλλά πάντα με τον όρο της αμοιβαιότητας, της αλληλοκατανόησης και του αμοιβαίου σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας του κάθε κράτους, των διεθνών συνθηκών που έχουν υπογραφεί και του Διεθνούς Δικαίου γενικότερα.
Σήμερα ο ελληνικός λαός αντιμετωπίζει μια άκρως επιθετική και απειλητική πολιτική από την Τουρκία του Ερντογάν και εγώ ως Έλληνας δεν είναι δυνατόν να μην είμαι στρατευμένος στην υπεράσπιση των Δικαίων μας».
Τέλος, θα παραμείνει αξέχαστη η ιστορική ομιλία του Μίκη Θεοδωράκη στην πλατεία Συντάγματος για τα Σκόπια (Φεβρουάριος 2018) και τις «ρυθμίσεις» που προωθούσε ακάθεκτος ο κ. «Μιχαήλ Αντρέγεβιτς Σουσλόφ». Τότε, υπό τους ήχους του τραγουδιού «Θα σημάνουν οι καμπάνες» είχε διακηρύξει πως «Η Μακεδονία είναι, ήταν και θα είναι ελληνική».
Ποιος αλήθεια μορφωμένος άνθρωπος σε ολόκληρο τον κόσμο δεν θα συνυπέγραφε όλα αυτά χωρίς καμιά επιφύλαξη;
