Την ίδια στιγμή που η Καμπούλ επρόκειτο να πέσει αυτόν τον μήνα, ο Ιγιάντ Αγκ Γκαλί, στο Μάλι ο βετεράνος ηγέτης της «θυγατρικής» της Αλ Κάιντα, Τζαμάατ Νουσράτ αλ-Ισλάμ βαλ-Μουσουλμίν, βγήκε στο ραδιόφωνο συγχαίροντας τους Ταλιμπάν για την επικείμενη εκδίωξη ξένων απίστων, και προέβλεψε επίσης τη νίκη στο Σαχέλ, ένα τεράστιο τμήμα άγωνης γης που περιβάλλει την έρημο Σαχάρα.
Εδώ, μια σειρά ένοπλων ομάδων που έχουν χαλαρούς δεσμούς με την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος πραγματοποιούν ολοένα και συχνότερες και πιο θανατηφόρες επιθέσεις εναντίον στρατιωτικών και πολιτικών στόχων σε ένα τόξο από το Μάλι έως τη Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα και το οποίο επεκτείνουν. Άλλες ισλαμιστικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Μπόκο Χαράμ και του Ισλαμικού Κράτους στην Δυτική Αφρική, δραστηριοποιούνται στη Νιγηρία και το Τσαντ.
Ο Αγκ Γκαλί, ο οποίος το 2012 βοήθησε στην επιβολή του νόμου της σαρία στην αρχαία πόλη Τιμπουκτού αφού οι μαχητές κατέλαβαν μια έκταση μεγέθους όση η Γαλλία στο βόρειο Μάλι, πανηγύρισε την απόφαση του Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν τον Ιούλιο να μειώσει στο μισό την παρουσία των στρατευμάτων του στην περιοχή. «Κερδίζουμε», είπε.
Ευτυχώς, η υποχώρηση της Γαλλίας ακόμη δεν είναι μια παράδοση όπως αυτή των ΗΠΑ. Η γαλλική εκδοχή της αλλαγής σκοπού της αποστολής ξεκίνησε το 2013 όταν η γαλλική επιχείρηση Serval συνέβαλε στον τερματισμό του ισλαμιστικού ελέγχου στο βόρειο Μάλι. Η αλλαγή στρατηγικής του Παρισιού πηγάζει από μια λογική διαπίστωση ότι η τρέχουσα στρατηγική δεν λειτουργεί.
Όχι μόνο δεν μειώνεται η ισλαμιστική απειλή σε όλη την Αφρική, αλλά αυξάνεται. Μόνο φέτος, περισσότεροι από 700 άμαχοι σκοτώθηκαν από συνεργάτες της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους στο Σαχέλ. Στη Σομαλία, η Al-Shabaab που συνδέεται με την Αλ Κάιντα είναι υπεύθυνη για μαζική αιματοχυσία εδώ και 20 χρόνια. Ισλαμιστές μαχητές στη βόρεια Μοζαμβίκη έχουν από το 2017 σκοτώσει 2.600 ανθρώπους, έχουν εκτοπίσει 700.000 και έχουν απότομα σταματήσει το έργο φυσικού αερίου της Total ύψους $20 δισεκατομμυρίων.
Δεν υπάρχουν ευκόλως εξαγόμενα μαθήματα από το Αφγανιστάν. Υπάρχουν όμως ενδείξεις
Ο πρώτος είναι ο κίνδυνος υπερβολικής προσέγγισης. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν απέρριψε την στρατηγική οικοδόμησης κρατών. Εάν αυτό ήταν αδύνατο στο Αφγανιστάν, πόσο πιο δύσκολο θα ήταν στο Σαχέλ, όπου θα συνεπαγόταν την οικοδόμηση ενός νόμιμου κράτους όχι σε μία χώρα, αλλά σε τουλάχιστον πέντε. Το πλησιέστερο στην οικοδόμηση κράτους που η Γαλλία προσπάθησε να κάνει ήταν στο Μάλι. Απέτυχε. Η αδύναμη δημοκρατική κυβέρνηση αποδείχθηκε ένας ασταθής σύμμαχος και ένας κακός υπηρέτης του λαού του Μάλι. Τον περασμένο Αύγουστο, απομακρύνθηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα.
Η Γαλλία πιθανότατα έχει δίκιο να μειώσει τις δραστηριότητες της στο Μάλι. Η ισχυρή γαλλική παρουσία μπορεί να είναι σαν το κόκκινο πανί για έναν ταύρο. Στο Μάλι και αλλού, μαχητικές ομάδες χρησιμοποιούν τα αντιγαλλικά αισθήματα για να στρατολογήσουν νέους μαχητές.
Αλλά η αλλαγή τακτικής δεν είναι το ίδιο πράγμα με την υποχώρηση. Ένα μάθημα του Αφγανιστάν είναι ότι μια σχετικά μικρή παρουσία μπορεί να είναι αποτελεσματική. Τα τελευταία δύο χρόνια της κατοχής του Αφγανιστάν από την Αμερική, μερικές χιλιάδες αμερικανικά στρατεύματα, παρέχοντας αεροπορική κάλυψη και πληροφορίες στις αφγανικές δυνάμεις, ήταν αρκετά για να κρατήσουν τους Ταλιμπάν μακριά.
«Δεν τίθεται θέμα αποχώρησης», δήλωσε ανώτερος Γάλλος αξιωματούχος στους FT. «Όλες οι πληροφορίες μας δείχνουν την Αφρική ως την ήπειρο όπου η Αλ Κάιντα θέλει να επεκταθεί. Έχουν ποντάρει στο Σαχέλ».
Αντ ‘αυτού, το Παρίσι αφήνει περίπου 2.500-3.000 στρατιώτες στην περιοχή και ενθαρρύνει άλλα ευρωπαϊκά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Ιταλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, να συστρατευθούν και να κλείσουν τα όποια κενά υπάρχουν. Η έμφαση θα μετατοπιστεί από την άμεση μάχη στην εκπαίδευση και την εφοδιαστική αλυσίδα.
Ο Μοχάμεντ Μπαζούμ, πρόεδρος του σχετικά σταθερού Νίγηρα, ο οποίος έχει αναδειχθεί ως ο επιλεγμένος περιφερειακός σύμμαχος, δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι δεν αντιτίθεται στη μείωση των γαλλικών στρατευμάτων. Αυτό που χρειαζόταν ο Νίγηρας και άλλοι, είπε, ήταν η αεροπορική κάλυψη και οι πληροφορίες. Μπορεί να υπάρχει μια μέση λύση μεταξύ κατοχής και παράδοσης.
Το πιο σημαντικό μάθημα από το Αφγανιστάν είναι το πιο δύσκολο. Αυτό σημαίνει ότι το θεμέλιο της ασφάλειας είναι ένα νόμιμο κράτος. Οι ένοπλοι εισέρχονται στις ρωγμές-ή τις χάσκουσες οπές-που άφησε από αμέλεια η κυβέρνηση. Οι στρατιώτες δεν θα πολεμήσουν για ένα κράτος που δεν υπηρετεί τον λαό του. Ο Πίτερ Φαμ, πρώην ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στο Σαχέλ, θεωρεί ότι «ο θεμελιώδης μοχλός της σύγκρουσης στο Σαχέλ είναι η κρίση της κρατικής νομιμότητας».
Τα άσχημα νέα είναι ότι μια λειτουργική κυβέρνηση δεν μπορεί να επιβληθεί έξωθεν. Τα καλά νέα είναι ότι δεν χρειάζεται να είναι ένα υπόδειγμα δυτικής δημοκρατίας. Κάθε κυβέρνηση που παρέχει βασικές υπηρεσίες σε όλους, ανεξάρτητα από την θρησκεία ή εθνότητα, είτε ζουν στην ύπαιθρο είτε στις πόλεις, έχει μια πιθανότητα να επιβιώσει. Εάν, ωστόσο, υπάρχει ένα κενό εκεί που πρέπει να υπάρχει το κράτος, οι αντάρτες θα σπεύσουν να το γεμίσουν.
