Από αυτήν την ιστοσελίδα έχουμε προσπαθήσει να ξεμπλέξουμε το κουβάρι των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας το οποίο είναι σημαντικό για τις σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ αλλά και Ελλάδας-Τουρκίας.
Με μεγάλη λύπη βλέπουμε στο δημόσιο λόγο κάποια τα οποία είναι λυπηρά όχι που ακούγονται (έχουμε δημοκρατία και μεγαλύτερη ευλογία από την ελευθερία του λόγου δεν υπάρχει) αλλά γιατί δεν έχουν πρωτίστως καμία βάση και δευτερευόντως, αποδεικνύουν ότι το φοβικό σύνδρομο δε έχει σκεπάσει μόνο την γνωστή ”παρέα” της όποιας λύσης αλλά και άλλους, που ενδύονται τον χωρίς σχέδιο πατριωτισμό.
Είναι γνωστό από τον ιστορικό ρου της ανθρωπότητας ότι όταν ένα άκρο υπάρχει, αναδύεται ένα άλλο για να υπάρχει ισορροπία και αλίμονό μας…αν στεκόμαστε ανάμεσα σε αυτά τα άκρα.
Η ”φοβία” του τι θα κάνει η Αμερική με την Τουρκία, το Ισραήλ με την Τουρκία, η Αίγυπτος με την Τουρκία αναπαράγεται κάθε μέρα.
Επειδή όλα ακούγονται με αντίλαλο στην περιοχή μας και οι σύμμαχοί μας δεν είναι ”αγαθιάρηδες”, μονίμως τελικά εισπράττουν ότι ακόμη και οι φωνές που ζητούν ”δυναμισμό” μόνο δυναμικές δεν είναι.
Θέλουμε ή όχι συμμάχους; Ξέρουμε ή όχι ότι η εξωτερική πολιτική και οι business έχουν ρίσκο; Τι ζητάμε από αυτούς και μέχρι ποιο σημείο φτάνουν οι συμμαχίες; Τελικά, τι περιμένουμε από τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις από εδώ και πέρα και τι από τις ελληνοαεμρικανικές;
Παραδοχές για τους κακοποιητές του Θουκυδίδη
Η Ελλάδα εδώ και 11 -12 χρόνια απέκτησε σύγχρονη εξωτερική πολιτική.
Παρόλο που η μονοπολική στιγμή των ΗΠΑ είχε τελειώσει μαζί με την 11η Σεπτεμβρίου, μας πήρε σχεδόν μια δεκαετία για να αναπροσαρμόσουμε την εξωτερική μας πολιτική.
Η Ελλάδα άλλαξε ταχύτητα στην εξωτερική πολιτική από ανάγκη.
- Η Ελλάδα των μνημονίων έζησε μια τραγωδία καθώς έβλεπε τους συντελεστές ισχύος της να φθίνουν κατακόρυφα και ταυτόχρονα, εκείνη την περίοδο η Τουρκία ενισχυόταν σε όλα τα επίπεδα. Όταν κάνεις κάτι από ανάγκη, δεν έχεις την πολυτέλεια να το σχεδιάσεις.
Από το 2016 και μετά, σταδιακά η Ελλάδα άρχισε να σχεδιάζει. Αναζήτησε συμμάχους οι οποίοι εμπιστεύτηκαν την Ελλάδα και τον μελλοντικό ρόλο που μπορεί να παίξει. Η Ελλάδα είναι πολύ σημαντική. Όμως οι λέξεις έχουν το δικό τους νόημα. Άλλο το ”πολύ σημαντική” και άλλο το ”υπερδύναμη”.
Ακούγονται όμορφα τα πολύ επιθετικά λόγια τα οποία εν μέρει καλύπτουν και την ανάγκη αναπτέρωσης του ηθικού ενός λαού λεόντων ο οποίος ταπεινώθηκε στα πάντα για δεκαετίες από πολιτικές αποφάσεις που ακόμη και σήμερα προκαλούν απορία.
Παρόλα αυτά, αν κοιμήθηκες με στεναχώρια και ξυπνήσεις με θυμό, δε σημαίνει ότι τα έχεις καταφέρει. Χρειάζεται ένα μεσοδιάστημα στο οποίο σηκώνεις μανίκια και χτίζεις κάτι.
Σύμφωνα λοιπόν με ακραίες εκδοχές, η Ελλάδα πρέπει να εξισορροπήσει την ασυμμετρία της με τους συμμάχους της όπως οι ΗΠΑ.
Μια ματιά στο τι ”καθαρίζει” κάθε χρόνο σε ΑΕΠ η Αμερική, θα μας πείσει. Το ΑΕΠ που δίνει η Αμερική σε εξοπλισμούς, είναι λίγο υψηλότερο από το συνολικό ΑΕΠ της Τουρκίας. Η στρατιωτική ισχύς των ΗΠΑ αντέχει τρία παγκόσμια μέτωπα. Η θέση των Αμερικανών στους διεθνείς οργανισμούς είναι η πιο σημαντική.
- Ένα tweet Αμερικανού Προέδρου ή επίσημου-κυβερνητικού, μπορεί να ρίξει οικονομίες ολόκληρες (πχ του Τrump με τον πάστορα Branson ή του Biden με την Αναγνώριση της Αρμένικης Γενοκτονίας).
Ποιά ασυμμετρία να καλύψουμε; Αυτοί που το ζητούν μας λένε να μάθουμε σαν ποιήμα τον Διάλογο Αθηναίων-Μηλίων στον οποίον δεσπόζει η φράση ”ο ισχυρός παίρνει αυτό που του επιτρέπει η δύναμή του και ο ανίσχυρος αυτό που του επιβάλλει η αδυναμία του”.
Κάτι δεν ταιριάζει εδώ. Η Ελλάδα είναι ένας πολύ κρίσιμος κρίκος για μια συμμαχία που άρχισε να οικοδομείται στην περιοχή μας από το 2012 και μετά με τις ΗΠΑ να προσπαθούν να δημιουργήσουν μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας καθώς ήδη είχαν δει την Τουρκία να μην είναι τόσο συνεργάσιμη και το Ιράν να επιθυμεί να βγει στη Μεσόγειο. Η Ελλάδα είναι σημαντική δύναμη. Δεν είναι η μεγαλύτερη δύναμη στην περιοχή. Δεν είναι Αίγυπτος , δεν είναι Ισραήλ. Στόχος μας είναι να γίνουμε μια δύναμη σαν το Ισραήλ και σαν την Αίγυπτο σε επιρροή. Είμαστε σε καλό δρόμο, όμως δεν είμαστε η χώρα που ό,τι αποφασίζει αποτελεί πολιτική για όλην την περιοχή.
Οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία και οι δικαιολογίες της φοβίας
Από το 2011 ακούω κάθε μέρα πως ”το Ισραήλ θα τα βρει με την Τουρκία και θα μας πετάξουν εμάς”.
Στο Ισραήλ εδώ και δέκα χρόνια φοβούνται μήπως η Ελλάδα ”αλλάξει γνώμη”. Ούτε καν πιστεύουν το πόσο καλές είναι οι ελληνοϊσραηλινές σχέσεις.
Το ίδιο συμβαίνει και στις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ που παράλληλα αναπτύχθηκαν με αυτές του Ισραήλ (να είμαστε ακριβείς: το αμερικανοισραηλινό lobby στις ΗΠΑ έκλεισε πόρτες στους Τούρκους και άνοιξε πόρτες στους Έλληνες).
Η Ελλάδα μέσα στις ΗΠΑ έχει πετύχει πολύ σημαντικά πράγματα σε σύγκριση με το τι πετύχαινε πριν το 2011. Δεν είναι ακόμη αυτά που μπορούμε να πετύχουμε όμως είμαστε στον σωστό δρόμο.
Το ”τώρα το θέλω έτοιμο και γρήγορα” δεν υπάρχει. Η Αμερική δε λειτουργεί έτσι. Το απέδειξε με την Τουρκία. Οι Αμερικανοί δεν αλλάζουν οπτικές από τη μια μέρα στην άλλη ειδικά μετά το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Υπάρχουν πολλές χώρες (πχ Πακιστάν) που πήραν τα λεφτά των Αμερικανών και τελικά τους ξεγέλασαν. Οι Αμερικανοί έχουν αρχίσει και αντιλαμβάνονται το παγκόσμιο παιχνίδι στο οποίο δεν αρκεί να πληρώνεις κάποιον για να είναι ”’έμπιστος σύμμαχος”. Το νιώθουν στο πετσί τους με την Τουρκία.
Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις δε θα ξαναγίνουν όπως ήταν επί Ψυχρού Πολέμου. Ουδέποτε.
Το ”ο,τι θέλει η Τουρκία” έχει τελειώσει, δεν έλαβε χώρα καν επί προεδρίας Τrump ο οποίος είχε στενές σχέσεις με τον Ερντογάν.
Από την άλλη πλευρά δε θα βρίσκονται για πάντα οι σχέσεις Ουάσιγκτον σε τόσο μαύρο σημείο όπως είναι αυτό που βρίσκονται τώρα.
Επομένως τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα;
Να εκμεταλλεύεται αυτό το momentum όπως ήδη το κάνει (και πρέπει ακόμη παραπάνω) ώστε να δεσμεύσει τους Αμερικανούς στο να διάκεινται υπερ των ελληνικών συμφερόντων. Αν το κάνουμε για αρκετούς ”ξεπουλιόμαστε”. Αν βγούμε όμως μόνοι στο Αιγαίο ”μας παράτησαν, ποιός θα μας βοηθήσει;”. Δεν τους πιάνεις πουθενά…
Πρέπει να κατανοήσουμε το εξής: Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας δεν έχουν ακόμη αγγίξει το ιστορικό τους χαμηλό το οποίο πλησιάζει. Αντίθετα, οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις δεν έχουν φτάσει ακόμη το peak τους.
Ποιό θα ήταν ένα peak; Να γίνει η Ελλάδα χώρα που θα υπαχθεί στο FMF (Foreign Military Financing) όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος.
Πρέπει να δούμε πρώτα την πλήρη συμφωνία για τα χρόνια που θα μπορούν οι Αμερικανοί να εκμεταλλεύονται τις βάσεις μας όπως και επίσης, τι θα γίνει με την Τουρκία.
Οι Αμερικανοί περιμένουν να δουν τι θα γίνει στην Τουρκία για να είναι σίγουροι οτι η Άγκυρα θα μείνει εκτός αμερικανικών σχεδιασμών.
Σήμερα οι Αμερικανοί βλέπουν ότι η πίεση στην Τουρκία φέρνει αποτελέσματα. Μπορεί ο δικτάτορας της Μεσογείου να βγάζει αφρούς όμως έχει δείξει ότι σιγά-σιγά πάει πίσω. Οι Αμερικανοί έχουν ”μυρίσει αίμα” στην ”ανίκητη” Τουρκία και θα ασκήσουν περισσότερη πίεση μέχρι μαζί με τους Ρώσους εκπαιδευτές, σταλούν στη Μόσχα οι S-400 μαζί με το κουτί τους.
Μέχρι τότε οι Τούρκοι χάνουν τη λίρα, χαρακτηρίζονται μέσω κυρώσεων ως ”χώρα που αποτελεί έδρα εταιρειών και προσώπων που χρηματοδοτούν το ΙΚ’, ως χώρα που παραβιάζει συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θρησκευτικές ελευθερίες και άλλα πολλά.
Η Wendy Sherman επισκέφτηκε την Τουρκία και όσοι δεν έχουν καν λάβει ένα card postal από τις ΗΠΑ άρχισαν να λένε πως ”πάει, τα βρήκαν πάλι οι Αμερικανοί με τους Τούρκους”. Η Wendy Sherman πήγε στην Τουρκία και στο CNN Turk δήλωσε πως οι S-400 θα επιστραφούν στη Ρωσία και ότι ο Biden περιμένει στις 14-16/6 μια απόφαση από πλευράς του Ερντογάν.
Με άλλα λόγια και όπως η Άσλι Αιντιντασμπάς έγραψε στο Foreign Affairs, η Τουρκία δε θα γυρίσει στη Δύση (ο τίτλος του άρθρου: ”Turkey Will Not Return to the Western Fold”). Βέβαια ποιό είναι το Foreign Affairs, το CFR και το Brookings όπως και ο Doug Bandow (πρώην σύμβουλος του Reagan) του CATO ο οποίος στο American Spectator έγραψε οτι …θα έπαιρνε ”χθες” τα πυρηνικά από το Ιντσιρλίκ (το άρθρο του το οποίο δημοσιεύτηκε αμέσως μετά την Αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας: ”With Turkey, the Problem Is NATO Membership, Not Armenia” ).
- Υπάρχουν βέβαια και άλλες αναλύσεις που αναφέρουν ότι η Τουρκία δεν είναι της ”μόδας” στις ΗΠΑ.
Παρόλα αυτά εμείς εδώ, χωρίς να βλέπουμε τι λένε οι Αμερικανοί πολιτικοί, τι λένε τα αμερικανικά think tanks και ο Τύπος στις ΗΠΑ, εφευρίσκουμε προβλήματα. Άλλοι τα εφευρίσκουν για να ακουστούν και άλλοι για να μπορέσουν να ”εξηγήσουν” μια ”όποια λύση” με την Τουρκία ρίχνοντας την ευθύνη σε ”ξένες δυνάμεις που δε μας στήριξαν”.
Γνωστά ψυχροπολεμικά κόλπα από ανθρώπους που επιμένουν να μην μπορούν να δουν τον σύγχρονο πολυπολικό κόσμο που καμιά σχέση δεν έχει με υπεραπλουστεύσεις εποχής του Ψυχρού Πολέμου.
Τι να περιμένουμε τελικά από τις ΗΠΑ;
Πριν μάθουμε να περιμένουμε από συμμαχικές χώρες που έχουν ισχύ 100πλάσια από τη δική μας, πρέπει να μάθουμε να έχουμε απαιτήσεις από τον εαυτό μας.
Αν για κάποιους ”συμμαχία” σημαίνει ότι κάποιο από τα αεροπλανοφόρα των ΗΠΑ θα έρθει στο Αιγαίο και θα ξεκινήσει επιχειρήσεις εναντίον της Τουρκίας, τότε ή αφελής είναι ή κάτι άλλο.
Η νοοτροπία προτεκτοράτου που έχουν μερικοί δεν κρύβεται με τίποτε, ακόμη και όταν μιλούν σαν ”εθνοπατέρες”.
- Η Αμερική δε θα μπει σε κανέναν πόλεμο μεταξύ δύο μελών του ΝΑΤΟ. Από την Αμερική αναμένουμε κάτι που ήδη έχει ξεκινήσει να γίνεται. Την κατανόηση ότι απέναντί μας έχουμε μια τριτοκοσμική χώρα η οποία στρατιωτικοποιεί την εξωτερική της πολιτική, μετατρέπει ιστορικά πολιτιστικά μνημεία σε τεμένη και δε διστάζει να κρατά σε ομηρία δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς, να οργανώνει εισβολές χρησιμοποιώντας εξαθλιωμένους πρόσφυγες κτλ.
Στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις οι εξοπλισμοί από το πάνω ράφι, δεν πρόκειται να λάβουν χώρα επειδή εδώ και μόλις τρία έτη έχουμε υπογράψει στρατηγικό διάλογο με τις ΗΠΑ. Οι σχέσεις χτίζονται.
Η Ελλάδα χρειάζεται ισχυρούς συμμάχους και για την οικονομία της.
Πάρα πολλοί που δεν φοβούνται τους Τούρκους και δεν έχουν διλήμματα για το ποιός ”θα μας σώσει” (Γαλλία, ΗΠΑ, ΗΑΕ, Ισραήλ κτλ) συμφωνούμε ότι την εύνοια των Αμερικανών τελικά την έχεις όταν έχεις φροντίσει να έχουν γίνει σημαντικές επενδύσεις των ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί προστατεύουν τα λεφτά τους και τους πολίτες τους. Αυτά είναι τα συμφέροντά τους. Κάποτε, το να εντάξουμε τις ελληνοτουρκικές διαφορές στη λίστα των αμερικανοτουρκικών διαφορών ήταν άπιαστο όνειρο. Έχει γίνει πραγματικότητα.
Κανείς δεν περίμενε ότι η Ελλάδα θα είναι τόσο πολύ της ”μόδας” στο Κογκρέσο και όμως έγινε.
Είναι στο χέρι μας να δούμε και άλλα ιστορικά υψηλά στις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, όμως αυτά δε γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη. Η συμμαχία 3+1 (ΗΠΑ, Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ) σχεδιάζεται στις ΗΠΑ από το 2011 και έλαβε χώρα το 2019.
Αυτό για να καταλάβουμε πόσο χρόνο παίρνουν οι σοβαροί σχεδιασμοί και όχι τα ”πυροτεχνήματα”.
*Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ – Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council).
