Από καιρό ήθελα να γράψω ένα κείμενο για τις παθογένειες του συστήματος διακυβερνήσεως, οι οποίες μπορούν να θεραπευθούν μόνον με μια τολμηρή συνταγματική μεταρρύθμιση με όραμα, για μια Προεδρική Δημοκρατία. Περίμενα να προκύψει κάποιο γεγονός που θα καθιστούσε το άρθρο μου επίκαιρο και ενδιαφέρον. Όμως, το εξαιρετικό άρθρο του Σταύρου Λυγερού «Κόμματα-φυλές και επιτελικό κράτος» μου έδωσε την καλύτερη αφορμή και αιτία. Όπως επισημαίνει στην προτελευταία παράγραφος του άρθρου του, ο Σταύρος Λυγερός:
«Η υπαγωγή της νομοθετικής εξουσίας στην εκτελεστική μπορεί να αρθεί μόνο σε συνθήκες Προεδρικής Δημοκρατίας. Μόνο μια τέτοια αλλαγή θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για την ανεξαρτησία της νομοθετικής εξουσίας, ώστε να λειτουργήσει ως πραγματικό αντίβαρο στην παντοδυναμία της εκτελεστικής εξουσίας.
Σήμερα, η νομοθετική εξουσία είναι θεραπενίδα της εκτελεστικής, με αποτέλεσμα να έχει επί της ουσίας καταλυθεί η αρχή για τη διάκριση των εξουσιών. Η υιοθέτηση της Προεδρικής Δημοκρατίας, επίσης, θα διευκόλυνε τη συρρίκνωση του κομματισμού. Αυτή, ωστόσο, είναι μία μεγάλη συζήτηση που κατά πάσα πιθανότητα δεν πρόκειται να γίνει».Όλα όσα επισημαίνει ο αρθρογράφος είναι σωστά, δεν θα μπορούσε να τα διατυπώσει καλύτερα. Όμως, η συζήτηση αυτή έχει γίνει, αλλά ουδείς ενδιαφέρθηκε να την προβάλλει. Ήδη από το 2008 υπήρξαν πολλές πρωτοβουλίες με θέμα το πολίτευμα, αλλά οι περισσότερες εξ αυτών ολίσθησαν σε επίπεδα γραφικότητος.
Οι σοβαρές πρωτοβουλίες απλώς δεν έλαβαν διαστάσεις, γιατί οι φορείς τους δεν επιδίωξαν την αυτοπροβολή ούτε είχαν εμπειρία από πολιτική πεζοδρομίου. Βεβαίως, το σημαντικό είναι ότι ο συστημικός τύπος τις αγνόησε πλήρως ενώ ο λαϊκισμός της άνω και κάτω πλατείας έπνιξε κάθε σοβαρή προσπάθεια.
Βεβαίως, το σημαντικό και ουσιώδες είναι ότι, όπως καταδεικνύει το άρθρο του Σταύρου Λυγερού, το πρόβλημα παραμένει! Η κρίση των τελευταίων δεκατριών ετών δεν είναι μόνον ούτε κυρίως απλώς οικονομική, είναι κυρίως πολιτική και πολιτισμική. Πολιτική, γιατί απέτυχαν οι θεσμοί μας και δεν υπήρξαν δικλείδες ασφαλείας που να εξασφαλίζουν την καλή τους λειτουργία.
Πολιτισμική, γιατί η κοινωνία αποδέχθηκε –σιωπηλώς– την παραπλάνηση και τον λαϊκισμό, τη διαφθορά και τη συνδιαλλαγή, δεν προστάτευσε τους θεσμούς και ανέχθηκε την κακή τους λειτουργία. Απείχε από την πολιτική, με αποτέλεσμα να καταστεί εύκολη η επικράτηση των επαγγελματιών πολιτικών και η συνταύτισή τους με κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες και χρηματοπιστωτικούς παράγοντες.
Όραμα για νέο πολίτευμα
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η χώρα χρειάζεται ανασύνταξη! Η Δημοκρατία μας συνεχίζει, 47 έτη μετά την αποκατάστασή της, να ασθενεί βαρέως επειδή ουδέποτε κατάφερε να θεσπίσει ισχυρά όργανα ελέγχου και διαδικασίες ισορροπίας, όπως διαθέτουν όλες οι προηγμένες δυτικές δημοκρατίες.
Είναι ακριβώς αυτοί οι θεσμοί, τα checks & balances, που κάνουν τις δυτικές δημοκρατίες να υπερέχουν και να μην αφήνονται έρμαια στις διαθέσεις του κάθε πολιτικού ή οικονομικού ολιγάρχη. Είναι ακριβώς αυτοί οι θεσμοί που δεν επιτρέπουν την μετατροπή της δημοκρατίας σε συγκεκαλυμένη δικτατορία με την αέναη εναλλαγή των ίδιων προσώπων στα αξιώματα.
- Χρειαζόμαστε ένα νέο πολίτευμα ώστε να επέλθει ριζική ανανέωση & εξυγίανση της δημοκρατίας και να εξαλειφθούν οι σημερινές ολιγαρχικές & φαυλοκρατικές δομές.
- Χρειαζόμαστε θεσμούς, όπως η λαϊκή πρωτοβουλία για δημοψήφισμα, που να ενισχύσουν τον έλεγχο των πολιτών στην διακυβέρνηση της χώρας και, ταυτοχρόνως, να τους καταστήσουν πιο υπεύθυνους.
- Χρειαζόμαστε θεσμούς, όπως το ενιαίο ψηφοδέλτιο, που θα εξισορροπήσουν τον κομματισμό και θα κάνουν τα κόμματα πιο δημοκρατικά, πιο διαφανή και πιο υπεύθυνα.
- Χρειαζόμαστε θεσμούς –όπως μια ισχυρή και ανεξάρτητη Γερουσία– που θα εγγυηθούν την διαφάνεια των δημοσίων λειτουργιών και τον αυστηρό έλεγχο της εξουσίας.
- Χρειαζόμαστε μια Δικαιοσύνη που να απονέμεται με ταχύτητα, διαφάνεια και, προ πάντων, να είναι ανεξάρτητη. Για να το επιτύχουμε αυτό πρέπει να καταργηθεί η ιεραρχική της δομή ώστε να εξασφαλισθεί η ανεξαρτησία των δικαστών.
- Χρειαζόμαστε ένα πολιτειακό σύστημα που θα λειτουργεί ως ισχυρή ασπίδα της αστικής δημοκρατίας έναντι κάθε λαϊκισμού και ολοκληρωτισμού, ακροδεξιού ή ακροαριστερού!
Νέο Σύνταγμα
Αν θέλουμε η χώρα να βγει από το τέλμα της ύφεσης, και η κρίση να μην είναι μόνιμη κατάσταση, χρειαζόμαστε ένα λειτουργικό συνταγματικό πλαίσιο, το οποίο θα εξασφαλίζει την αποτελεσματική και σταθερή διακυβέρνηση, θα εξασφαλίζει τον πλήρη διαχωρισμό & αλληλοέλεγχο των εξουσιών και δεν θα εμποδίζει την ανάπτυξη.
Χρειαζόμαστε, λοιπόν, όχι μια αναθεώρηση που απλώς θα εξωραΐσει το Σύνταγμα, αλλά μια αναθεώρηση που θα συνιστά Ριζική Πολιτική Μεταρρύθμιση. Μια μεταρρύθμιση που να αφυπνίσει την κοινωνία, να την εμπνεύσει, να την επανασυνδέσει με την πολιτική, προσφέροντάς της ένα ολοκληρωμένο όραμα για την παιδεία, την ανάπτυξη, την δικαιοσύνη, την πολιτική και τον πολιτισμό, το όραμα της Δ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας!
