Ο αποκλεισμός από το πρόγραμμα F-35, ή έλλειψη ανταλλακτικών και η τελματωμένη κατασκευή της εγχώριας σχεδίασης μαχητικών δεν είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η τουρκική Πολεμική Αεροπορία. Αυτό που πραγματικά “πελέκησε” την ισχύ της τουρκικής αεροπορίας ήταν η προσπάθεια του Ερντογάν να προφυλαχθεί από τους εσωτερικούς εχθρούς του.
Η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016 ώθησε τον Ερντογάν να εκκαθαρίσει μαζικά πιλότους μαχητικών. Η Αεροπορία έπαιξε κεντρικό ρόλο εκείνο τον Ιούλιο.
Περίπου είκοσι πιλότοι F-16 συμμετείχαν στο πραξικόπημα με έντεκα αεροσκάφη, μαζί με αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού και μεταφορών που ανεφοδίασαν τα μαχητικά και μετέφεραν στρατεύματα. Οι επιπτώσεις ήταν δραματικές για ολόκληρο τον αεροπορικό στόλο.Τις μέρες μετά το πραξικόπημα, η Αεροπορία εκκαθάρισε περισσότερους από 300 πιλότους F-16, οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν χρόνια εμπειρίας. Το αποτέλεσμα: Η αναλογία πιλοτηρίου προς πιλότο μειώθηκε από 1,25+ πιλότους ανά αεροσκάφος σε 0,8. Αυτή η αναλογία είναι σημαντική για να διασφαλιστεί ότι οι πιλότοι είναι ξεκούραστοι μεταξύ πτήσεων, χωρίς να επηρεάζουν τον επιχειρησιακό ρυθμό.
Τα τουρκικά F-16 κυρίως πλήττουν στόχους του PKK στα βουνά βόρεια του Ντουκόκ στο ιρακινό Κουρδιστάν. Επίσης συμμετέχουν σε αποστολές αεροπορικής υποστήριξης των τουρκικών δυνάμεων που επιχειρούν σε κατεχόμενες περιοχές της Συρίας και πάλι εναντίον Κούρδων. Τέλος, πραγματοποιούν μαζικές παραβιάσεις και παραβάσεις στο Αιγαίο.
Μαζικές εκκαθαρίσεις πιλότων
Μετά τις μαζικές εκκαθαρίσεις πιλότων, η τουρκική Αεροπορία έπρεπε να καλύψει τα μεγάλα κενά. Δεν είχε τη δυνατότητα να εκπαιδεύσει νέους και να τους τοποθετήσει σε επιχειρησιακές μονάδες. Η εκπαίδευση ενός πιλότου είναι πολυδάπανη, παίρνει πολύ χρόνο και επιπλέον απαιτούνται πολλές ώρες πτήσης για να θεωρηθεί ένας πιλότος ικανός να αναλάβει επιχειρησιακό ρόλο.
Έτσι, παρόλο που η Τουρκία διαθέτει μεγάλο αριθμό αεροσκαφών, η απορρόφηση απαιτεί οι άπειροι πιλότοι να συνδυάζονται με έναν έμπειρο, έτσι ώστε να καλύπτεται κάπως το κενό με υπηρεσία σε μάχιμη πτέρυγα. Αλλά και σ’ αυτό το επίπεδο προέκυψαν προβλήματα, επειδή η Τουρκία δεν διαθέτει αρκετούς εκπαιδευτές και πλέον έμπειρους πιλότους, οι οποίοι να παίξουν τον ρόλο του καθοδηγητή-εκπαιδευτή στην πράξη. Λόγω αυτού του γεγονότος, ο ρυθμός εκπαίδευσης ενός πιλότου δεν μπορεί να συμβαδίσει με την αναβάθμισή του σε μάχιμο. Ελλείψει ωρών πτήσης, οι πιλότοι που πάνε από τη βασική σχολή πτήσεων σε επιχειρησιακές μονάδες χρειάζονται πολύ χρόνο για να αποκτήσουν επιχειρησιακή ικανότητα.
Η Τουρκία έχει προσεγγίσει κάποια κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, ζητώντας βοήθεια τόσο για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα από την έλλειψη εκπαιδευτών όσο και για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα από την έλλειψη έμπειρων πιλότων. Η έλλειψη πιλότων μαχητικών σε όλο το ΝΑΤΟ, όμως, περιορίζει τις δυνατότητες και όσων κρατών-μελών θα ήθελαν να βοηθήσουν την Τουρκία.
ΗΠΑ και τουρκική Πολεμική Αεροπορία
Μετά το πραξικόπημα, η τουρκική Αεροπορία ζήτησε βοήθεια κι από τις ΗΠΑ. Αρχικά ζήτησε από Αμερικανούς εκπαιδευτές να πάνε στην Τουρκία για να βοηθούσαν στη βασική σχολή πτήσεων και, στη συνέχεια, να πετάξουν σε επιχειρησιακές μονάδες. Στις ΗΠΑ, ωστόσο, ακόμα κι αν υπήρχε πολιτική βούληση, δεν περισσεύουν εκπαιδευτές F-16 για να στείλουν στην Τουρκία. Το ίδιο ισχύει και για άλλες χώρες που διαθέτουν F-16. Όπως και η Τουρκία, στέλνουν πιλότους στις ΗΠΑ για βασική εκπαίδευση πτήσεων.
Τα τουρκικά Μίντια έχουν ερμηνεύσει την αμερικανική άρνηση να στείλει πιλότους στην Τουρκία σαν “πολιτικό χαστούκι”. Στην πραγματικότητα, η Ουάσιγκτον αποδέχθηκε να αυξηθεί ο αριθμός των Τούρκων πιλότων που θα σταλούν στις ΗΠΑ για βασική εκπαίδευση, παρά τη συνολική μείωση των ξένων εκπαιδευομένων πιλότων.
Η τουρκική Ακαδημία Πολεμικής Αεροπορίας, με τέσσερις τάξεις, έχει ξεκινήσει από το 2019 εκπαιδευτικές πτήσεις στη βάση Cigli. Η επιστροφή της κανονικότητας στη βάση αυτή δεν ήταν εύκολη, δεδομένου ότι η ομάδα των Ειδικών Δυνάμεων που είχε αναλάβει να σκοτώσει τον Ερντογάν στις 15 Ιουλίου 2016, είχε πετάξει από αυτή τη βάση προς το ξενοδοχείο στη Μαρμαρίδα, όπου ο Ερντογάν και η οικογένειά του έκαναν διακοπές.
Θα χρειαστούν τέσσερα χρόνια για να αποφοιτήσουν οι νέοι πιλότοι. Στη συνέχεια, λόγω της έλλειψης εκπαιδευτών, θα χρειαστούν περίπου ακόμα 15 μήνες για την πλήρη πιστοποίηση των πιλότων. Μετά από αυτό, χρειάζονται πάνω από τρία χρόνια πτήσεων με έμπειρους πιλότους σε επιχειρησιακές μονάδες προτού τελικά “απορροφηθούν” και χαρακτηριστούν έμπειροι.
Βασική εκπαίδευση από Πακιστανούς
Για να αντιμετωπίσει την έλλειψη εκπαιδευτών, η Τουρκία ζήτησε επίσης βοήθεια από την πακιστανική Πολεμική Αεροπορία. Το Πακιστάν διαθέτει το ίδιο F-16 με αυτό που διαθέτει και η Τουρκία. Ωστόσο, η συνεργασία της Τουρκίας με το Πακιστάν περιορίζεται από τους κανονισμούς International Traffic in Arms (ITAR) των ΗΠΑ. Πρόκειται για το κανονιστικό καθεστώς που διέπει τις εξαγωγές αμερικανικών οπλικών συστημάτων. Σε αυτήν την περίπτωση, η εκπαίδευση από Πακιστανούς θα αποτελούσε επανεξαγωγή τεχνικών δεδομένων και επομένως υπόκειται σε περιορισμούς ελέγχου από τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, η πακιστανική Αεροπορία βοηθά την Τουρκία στην εκπαίδευση σε μονοκινητήρια αεροσκάφη, το πρώτο από τα τρία στάδια εκπαίδευσης για πιλότους F-16. Το 2016, Πακιστανοί εκπαιδευτές βρίσκονταν στη βάση του Cigli, στο πλαίσιο της αγοράς από την Τουρκία 52 εκπαιδευτικών αεροσκαφών Super Mushshak.
Επιστράτευση συνταξιούχων
Η Άγκυρα προσφέρει κίνητρα σε πιλότους που είχαν αποσυρθεί πριν από το πραξικόπημα, να επιστρέψουν στην Αεροπορία. Η ανταπόκροση, ωστόσο, ήταν μικρή. Πρόσφατα, η τουρκική κυβέρνηση εξέδωσε διάταγμα που απειλεί 330 πρώην πιλότους με ανάκληση της άδειάς τους, εάν δεν επιστρέψουν στην Πολεμική Αεροπορία για τέσσερα χρόνια. Το διάταγμα εκδόθηκε για να καλυφθούν τα κενά σε έμπειρους πιλότους, οι οποίοι είναι αναγκαίοι για να πετούν με τους νέους και να τους μεταγγίζουν την εμπειρία τους. Στην πραγματικότητα ψάχνουν τρόπο για να αποτρέψουν τις “δύο ταχύτητες” στις πολεμικές μοίρες.
Δεν είναι σαφές πώς η απόφαση για υποχρέωση επιστροφής στην υπηρεσία θα επηρεάσει το ηθικό μίας μονάδας, καθώς τα κίνητρα δεν είναι ελκυστικά και ως εκ τούτου ίσως να φέρουν αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Επιπροσθέτως, ένας μεγαλύτερος σε ηλικία πιλότος, που έχει αποκοπεί από την ενεργό δράση για πάνω από πέντε χρόνια, δεν έχει τα αντανακλαστικά που απαιτεί ο χειρισμός ενός μαχητικού πρώτης γραμμής.
Έλληνες χειριστές αναφέρουν ότι βλέπουν μια νευρικότητα και έλλειψη πείρας από πλευράς Τούρκων πιλότων που αντιμετωπίζουν σε εικονικές αερομαχίες στο Αιγαίο. Αυτό καταδεικνύει ότι οι περισσότεροι πιλότοι που στέλνονται στο Αιγαίο και δεν έχουν εμπειρία σε αερομαχίες, ή είναι νέοι και άπειροι, ή έχουν μετατεθεί από μονάδες της Ανατολίας όπου πραγματοποιούσαν βομβαρδισμούς σε κουρδικούς στόχους που δεν διαθέτουν αντιαεροπορική άμυνα. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα “ατυχήματος” που μπορεί να έχει πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα.
Ιδιώτες εκπαιδευτές
Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις έχουν επίσης διαβουλευτεί με Πολεμικές Αεροπορίες του ΝΑΤΟ σχετικά με τη χρήση ιδιωτών εργολάβων για την παροχή παρόμοιων υπηρεσιών, αλλά υπάρχουν δισταγμοί σχετικά με αυτή την πρακτική. Η ιδέα της πρόσληψης ιδιωτικών εταιρειών για να βοηθήσουν στην εκπαίδευση είναι ανάθεμα για την κουλτούρα της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας.
Η μετά το πραξικόπημα εκκαθάριση προκάλεσε σημαντικά κι όχι μόνο πρόσκαιρα προβλήματα στην τουρκική Πολεμική Αεροπορία. Η πολύ χαμηλή αναλογία πιλότου προς πιλοτήριο έχει εξαντλήσει τους Τούρκους πιλότους και τους μηχανικούς που είναι υπεύθυνοι για τη συντήρηση των αεροσκαφών. Τα μακροπρόθεσμα προβλήματα είναι εύκολο να διαγνωστούν, αλλά δύσκολο να αντιμετωπιστούν.
Όπως προαναφέραμε, η τουρκική Πολεμική Αεροπορία κατέφυγε σε μάλλον ανορθόδοξα μέτρα για να αμβλύνει όπως-όπως την αδυναμία της. Το κενό, όμως, που έχει προκαλέσει η μαζική εκκαθάριση πιλότων (περίπου το 50%, ίσως και παραπάνω) δεν πρόκειται να καλυφθεί βραχυμεσοπρόθεσμα. Οι διώξεις πιλότων, άλλωστε, συνεχίζονται. Αν σ’ αυτό το πρόβλημα προστεθεί και το πρόβλημα των ανταλλακτικών, τότε πράγματι η εικόνα καθίσταται πολύ δυσοίωνη για το αξιόμαχο της τουρκικής Αεροπορίας.
