Ο Γιάννης Ιωάννου, δημιουργός της ιστοσελίδας «Ελληνικά Όπλα του 1821» (“GreekArmsof1821”), μιλάει στο Άμυνα & Διπλωματία για «ένα πεδίο που δεν έχει μελετηθεί εκτενώς», όπως είναι εκείνο του οπλισμού των επαναστατημένων Ελλήνων, φωτίζοντας μια σειρά από εν πολλοίς άγνωστες -πλην όμως συναρπαστικές- πτυχές της Επαναστατικής περιόδου.
Συνέντευξη στον Γιώργο Σκαφιδά
Αρχές Ιανουαρίου του 2021, και στον πολυσύχναστο «κόσμο» του Twitter στο διαδίκτυο κάνει την εμφάνισή του ένας νέος λογαριασμός υπό τον τίτλο «Ελληνικά Όπλα του 1821». Δημιουργός του, ο Κύπριος διεθνολόγος Γιάννης Ιωάννου, δημοσιογράφος της «Καθημερινής Κύπρου» και συνιδρυτής – μαζί με τον διεθνολόγο Ζήνωνα Τζιάρρα – του ιστοτόπου Geopolitical Cyprus.
«Με αφορμή την συμπλήρωση 200 ετών (1821-2021) από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, εγκαινιάζω στο Twitter τον λογαριασμό “GreekArmsof1821 (@armsof1821)” […] στον οποίο θα αναρτώ από διάφορες πηγές ενδιαφέρον υλικό για τον ατομικό οπλισμό και τις τακτικές της περιόδου 1821-1829 […] έναν λογαριασμό αφιερωμένο στη στρατιωτική Ιστορία και τις τεχνικές λεπτομέρειες των όπλων της περιόδου (πυροβόλα κι αγχέμαχα)», σημείωνε χαρακτηριστικά ο ίδιος στις 4 Ιανουαρίου, κάνοντας τα… αποκαλυπτήρια.
Οι μεγάλες μάχες κρίθηκαν, κυρίως, στον αγώνα εκ του συστάδην και, συνεπώς, τα αγχέμαχα όπλα (οι πάλλες, τα γιαταγάνια, τα μαχαίρια και οι λόγχες) επηρέασαν καταλυτικά τον Αγώνα.
Μόλις λίγες εβδομάδες μετά, ο συγκεκριμένος λογαριασμός μετράει πια πάνω από 2.400 ακολούθους και δεκάδες δημοσιεύσεις. Δείγμα όχι μόνο του πλούσιου ιστορικού υλικού που υπάρχει προς δημοσίευση, αλλά και του αξιοσημείωτα έντονου ενδιαφέροντος που δείχνει το κοινό για το συγκεκριμένο θέμα σε μια χρονιά επετειακή, όπως είναι η τρέχουσα, 200 χρόνια έπειτα από την Ελληνική Επανάσταση.
«Ποια ήταν, λοιπόν, τα όπλα με τα οποία πολέμησαν, κατά κύριο λόγο, οι Έλληνες κατά την Επανάσταση του 1821; Και ποια η προέλευσή τους;», ρωτάμε τον κ. Ιωάννου. «Οι Έλληνες επαναστατημένοι του 1821 πολεμούν με το ξίφος και το τουφέκι. Άτακτα, αλλά και με συγκροτημένα, μετά το 1824, τμήματα», δηλώνει ο ίδιος στην «Α&Δ», και συνεχίζει, εμβαθύνοντας: «το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, συγκλονίζεται από τους πολέμους του Ναπολέοντα από την Ιβηρική μέχρι την ρωσική ήπειρο, από τους τριγμούς στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και από την τεχνολογική εκτόξευση των Μέσων κυρίως στα πυροβόλα όπλα την περίοδο μετά το Συνέδριο της Βιέννης (1814-15). Η πρόοδος αυτή βλέπουμε ότι οδηγεί σε ριζική αναμόρφωση των πυροβόλων όπλων με σταθμούς τον Κριμαϊκό Πόλεμο (1853-1856) και τον Αμερικανικό Εμφύλιο (1861-1865). Τα όπλα στην ελληνική επικράτεια της Επανάστασης του 1821 προέρχονται κυριολεκτικά από παντού: από τη Δύση, με εισαγωγές, ειδικές παραγγελίες ή στα πλαίσια φιλελληνικής βοήθειας, και από την Ανατολή. Τα κυρίαρχα μοτίβα ωστόσο έχουν να κάνουν με προ-επαναστατικά υποδείγματα όπλων με προέλευση την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τα Βαλκάνια. Ένα καριοφίλι, για παράδειγμα, που μπορεί να έπεφτε στα χέρια ενός Έλληνα μαχητή μπορεί να είχε ιταλικό μηχανισμό πυροδότησης, κάννη κατασκευασμένη κάπου στα Βαλκάνια, ελληνικό διάκοσμο και οθωμανικές σφραγίδες λόγω του πρώτου του ιδιοκτήτη.»
H πιο εντυπωσιακή (και επιβεβαιωμένη) χρήση σπάνιου όπλου είναι η επτάκαννη καραμπίνα Nock Gun, του Κων. Κανάρη, που σχεδιάστηκε το 1779 από τον Βρετανό James Wilson για το ναυτικό με τις ρίζες του στις παραγγελίες του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού στις αρχές των Ναπολεόντειων Πολέμων.
Τα όπλα των επαναστατημένων Ελλήνων, λοιπόν, «προέρχονται από παντού» και ποικίλουν, ενώ μόνο για τα τυφέκια των επαναστατημένων ο Γιάννης Ιωάννου παραθέτει επί παραδείγματι τουλάχιστον 15 ονομασίες: -Καριοφίλι -Μιλιόνι -Λαζαρίνα -Φιλίντρα -Νταλιάνι -Τρικιόνι -Αρμούτι -Γκιζαΐρι -Ντάντσικα -Σαρμάς -Παππά -Ψαλιδιάς -Ταμπάνι -Σαντέ -Μαντζάρικο.
Διερωτάται ωστόσο κανείς εάν υπάρχουν όπλα που να επηρέασαν την έκβαση του Αγώνα περισσότερο από άλλα. «Κυριαρχεί ο μύθος πως τις μεγάλες μάχες της Επανάστασης τις κέρδισαν τα καριοφίλια», δηλώνει ο κ. Ιωάννου, υπογραμμίζοντας μάλιστα ως αξιοσημείωτο -για τα σημερινά δεδομένα- το μήκος της κάννης των εν λόγω τυφεκίων που ξεπερνούσε τα 1,2 μέτρα.
«Ωστόσο, θεωρώ πως οι μεγάλες μάχες κρίθηκαν κυρίως στον αγώνα εκ του συστάδην», συνεχίζει ο ίδιος. «Συνεπώς, τα αγχέμαχα όπλα (οι πάλλες, τα γιαταγάνια, τα μαχαίρια και οι λόγχες) επηρέασαν καταλυτικά τον Αγώνα. Μην ξεχνάμε, επίσης, πως η Ελλάδα παραμένει ένα αρχιπελαγικό και ναυτικό κράτος για αιώνες. Συνεπώς το όπλο, όχι ως αντικείμενο αλλά ως έννοια, που κυριαρχεί στον Αγώνα του 1821 είναι το Ναυτικό», σημειώνει ο δημιουργός του «GreekArmsof1821», υπογραμμίζοντας επί παραδείγματι ότι το βασικό αγχέμαχο όπλο των Ελλήνων ναυμάχων ήταν μια ιδιαίτερη επινόηση, ένα υβριδικό είδος ξίφους, κάτι ανάμεσα σε ξίφος και γιαταγάνι.
Η επτάκαννη του Κανάρη
Μεταξύ των όπλων, με τα οποία μάχονται τότε, οι Έλληνες συναντάμε ωστόσο και περιπτώσεις όπλων που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «εξωτικά» ή -εκ πρώτης όψεως- δυσεξήγητης προέλευσης. «H πιο εντυπωσιακή για εμένα επιβεβαιωμένη χρήση σπάνιου, “εξωτικού” όπως συνηθίζεται να λέμε, όπλου είναι η επτάκαννη καραμπίνα Nock Gun», δηλώνει ο Γιάννης Ιωάννου. «Ενός όπλου που σχεδιάστηκε το 1779 από τον Βρετανό James Wilson για το ναυτικό, με τις ρίζες του στις παραγγελίες του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού στις αρχές των Ναπολεόντειων Πολέμων. Το όπλο είναι τεχνολογίας volley (ταυτόχρονη ή σταδιακή πυροδότηση στις επτά κάννες του) και η σπανιότητά του εδράζεται στο ότι κατασκευάστηκαν, αρχικά, μόνο 500 κομμάτια για τις ανάγκες του Βρετανικού Ναυτικού το οποίο όμως το εγκατέλειψε λόγω της ισχυρής ανάκρουσης. Τέτοια όπλα επιβεβαιωμένα αγοράστηκαν από Έλληνες ναυτικούς με την πιο διάσημη περίπτωση, μιας και το όπλο διασώζεται ως τις μέρες μας, να είναι αυτή του Κωνσταντίνου Κανάρη», συνεχίζει ο Κύπριος δημοσιογράφος, το ενδιαφέρον του οποίου για τα όπλα ωστόσο πηγαίνει χρόνια πίσω.
Από αριστερά προς τα δεξιά, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και ο Νικηταράς.
«Η ενασχόλησή μου με τα όπλα σχηματοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια», εξηγεί, «λόγω μιας σειράς εκτενών ερευνητικών δημοσιεύσεων που έκανα για τα όπλα του Αγώνα της ΕΟΚΑ (1955-1959) στην Κύπρο –μαζί με τον ιστορικό δρα Ανδρέα Κάρυο. Μια συναρπαστική πτυχή με πάρα πολλές ιδιαιτερότητες λόγω του ότι οι Ελληνοκύπριοι κατασκεύασαν πολλά αυτοσχέδια όπλα, καθώς και όπλα πιστά αντίγραφα κάποιων βρετανικών (πχ. τα υποπολυβόλα Sten)». «Ωστόσο το ενδιαφέρον μου για τα ατομικά όπλα, τα small arms όπως λέμε στην αγγλική, πηγαίνει πολλά χρόνια πίσω και συνδέεται και με την επαγγελματική μου ιδιότητα ως διεθνολόγου -στα πλαίσια της οποίας ταξίδεψα σε εμπόλεμες ζώνες και χρησιμοποίησα το small arms identification προκειμένου να ερευνήσω πώς διάφορες παρτίδες οπλισμού καταλήγουν στα χέρια των μη κρατικών δρώντων στις συγκρούσεις στην Μέση Ανατολή», συνεχίζει ο κ. Ιωάννου, η μητέρα του οποίου κατάγεται από την πόλη του Αιγίου, μια περιοχή που πρωταγωνίστησε στον Αγώνα του 1821. «Τα όπλα της περιόδου υπήρξαν πάντα για εμένα μια βιωματική εμπειρία μέσα από τα ίδια τα οικογενειακά μας κειμήλια», διευκρινίζει ο ίδιος.
Πιστόλα του -Βρετανού φιλέλληνα- λόρδου Βύρωνα.
Η σπάθα του Αιγιώτη Ανδρέα Λόντου.
Ένα νέο συναρπαστικό πεδίο
«Υπάρχουν κενά ως προς την κάλυψη πτυχών του Επαναστατικού Αγώνα;», τον ρωτάμε. «Οι πολιτικές, στρατιωτικές και διεθνείς πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης έχουν καλυφθεί σε σημαντικό βαθμό και πάντοτε υπάρχουν νέοι επιστήμονες που φωτίζουν ενδιαφέρουσες πτυχές», απαντά. «Ως προς τα όπλα όμως και τις τακτικές, υπάρχουν ελάχιστα πράγματα -σε επίπεδο βιβλιογραφίας- στον ελληνόφωνο χώρο. Αξίζει, συνεπώς, να σκύψει κάποιος πάνω από τις συλλογές όπλων που βρίσκονται σε πολλά μουσεία στην Αθήνα και στην περιφέρεια και να ερευνήσει -πέραν των όπλων- το πως πολεμούσαν οι Έλληνες και οι ξένοι που συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821. Σε στεριά και θάλασσα. Έτσι, θα καταρριφθούν πολλοί μύθοι και παράλληλα θα εισέλθει στην συζήτηση, γύρω από το 1821, ένα νέο συναρπαστικό πεδίο.»
Οπισθογεμής πιστόλα: πολλά τέτοια όπλα χρησιμοποιήθηκαν από το Ναυτικό της επαναστατικής περιόδου.
«Με αυτό το πρότζεκτ καταθέτω τη δική μου, προσωπική, συνεισφορά στην επέτειο. Επέλεξα το Twitter ως μια πλατφόρμα ανοικτού κώδικα, έτσι ώστε οι πληροφορίες που αφορούν τα όπλα του 1821 να φτάσουν σε όλους τους Έλληνες. Φιλοδοξία μου είναι μέσα από την μικροϊστορία, τη στρατιωτική ιστορία ,αλλά και τις επιμέρους τεχνικές πτυχές των όπλων που θα δώσω, να φωτίσω ένα πεδίο το οποίο δεν έχει μελετηθεί εκτενώς σε σχέση με το 1821 και να ανοίξω μια συζήτηση που θα εμπλέξει την ακαδημαϊκή κοινότητα (τους ιστορικούς μιας και δεν διεκδικώ το ρόλο τους), αρμόδιους φορείς όπως υπουργεία, ιδρύματα και μουσεία, και όσους είναι λάτρεις των όπλων, προκειμένου να υπάρξει μια νέα προσπάθεια για την καταγραφή των όπλων του ‘21. Σκοπός μου είναι να καταστεί ο λογαριασμός στο Twitter ένα ανοικτό βήμα ανταλλαγής πληροφοριών για τα όπλα του 1821», υπογραμμίζει ο κ. Ιωάννου, μιλώντας στην «Α&Δ».
Το βασικό αγχέμαχο όπλο των Ελλήνων ναυμάχων ήταν μια ιδιαίτερη επινόηση, ένα υβριδικό είδος ξίφους, κάτι ανάμεσα σε ξίφος και γιαταγάνι.
Αλλά και πέρα από το θέμα του οπλισμού, «η Eλληνική Επανάσταση πρέπει να ιδωθεί», όπως σημειώνει ο δημιουργός του «GreekArmsof1821», «όχι μόνο ως η ιστορική αφύπνιση του ελληνικού έθνους και ως το γεγονός που οδήγησε στην γέννηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, αλλά και ως ένα σύνθετο ζήτημα διεθνών σχέσεων του 19ου αιώνα. Ως τέτοιο, αφορά το σύνολο της διεθνούς πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις τεκτονικές αλλαγές που σημειώθηκαν σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο, την Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια».
«Ο ρόλος των ξένων δυνάμεων υπήρξε καθοριστικός», συνεχίζει ο ίδιος. «Ωστόσο οι Έλληνες επαναστατημένοι τίμησαν τον όρκο των Αθηναίων οπλιτών: “Ου καταισχυνώ όπλα τα ιερά”. Θριάμβευσαν στο Βαλτέτσι και στα Δερβενάκια. Κυριάρχησαν στη θάλασσα της Χίου και της Ερεσσού. Και, σημαντικότερα, θυσιάστηκαν στο Δραγατσάνι και στο Μανιάκι και υπέμειναν καρτερικά στο Μεσολόγγι.»
Πιστόλα του 1821.
«Η Ελλάδα σήμερα είναι ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος και μια ευρωπαϊκή χώρα που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο για την ειρήνη και την σταθερότητα στην περιοχή. Ωστόσο το μήνυμα του 1821 παραμένει επίκαιρο και μας διδάσκει πως οι Έλληνες πάντα θα πολεμούν όποιον προσπαθήσει να προσβάλει την ελευθερία τους», καταλήγει ο Γιάννης Ιωάννου, υπογραμμίζοντας πως πρόθεσή του είναι να συνεχίσει «να μας κρατά συντροφιά για καιρό» μέσα από τον Twitter και τη σελίδα «GreekArmsof1821».
Πηγή: amynanet.gr
Πηγή: i-epikaira.blogspot.com
