Όλα ξεκίνησαν το 2006, όταν η Ταράνα Μπιουρκ, μια γυναίκα από το Μπρονξ που είχε βιαστεί και ως παιδί και ως έφηβη, αποφάσισε, στα 33 της χρόνια, όχι μόνο να μιλήσει, αλλά να δημιουργήσει ένα ολόκληρο κίνημα, το πολύ γνωστό πλέον Me Too. Σκοπός της να βοηθήσει όλες τις γυναίκες που βίωσαν ανάλογες φρικιαστικές εμπειρίες να μιλήσουν για τα βιώματά τους και να καταγγείλουν τους βιαστές τους.
Από τότε, το κίνημα διαδόθηκε σε όλον τον κόσμο και δίνει το παρών σε κάθε υπόθεση βιασμού ή σεξουαλικής παρενόχλησης – αρκετές φορές με διαφορετικές ονομασίες.
Το 2017, μετά τις αποκαλύψεις για την αδιανόητη συμπεριφορά του παραγωγού του Χόλυγουντ Χάρβεϊ Γουάινστιν, το κίνημα βρέθηκε στην πρώτη γραμμή σε όλη την υφήλιο, καθώς τις τραυματικές εμπειρίες τους αποκάλυψαν μεγάλα ονόματα της Έβδομης Τέχνης, όπως η Γκουίνεθ Πάλτροου και η Ούμα Θέρμαν.
Αλλά και η Άζια Αρτζέντο, που πρόσφατα, σε μια συνέντευξη στην «Κορριέρε ντέλλα Σέρα» που έκανε πάταγο, κατήγγειλε και τον σκηνοθέτη Ρομπ Κοέν, ο οποίος, σύμφωνα με τις καταγγελίες της, της έδωσε να πιει GHB, γνωστό ως «ναρκωτικό του βιασμού», καθώς παραλύει το νευρικό σύστημα. Σύμφωνα με την Αρτζέντο, το επόμενο πρωί ξύπνησε γυμνή στο κρεββάτι του.
Η χιονοστιβάδα των αποκαλύψεων απέκτησε και την σφραγίδα της Δικαιοσύνης, όταν, τον Νοέμβριο του 2020, ο ηθοποιός Τζόνι Ντεπ έχασε την δίκη για δυσφήμηση κατά της βρετανικής εφημερίδας «The Sun», που είχε αναφερθεί στην βίαιη συμπεριφορά του απέναντι στην σύζυγό του Άμπερ Χερντ. Το δικαστήριο, όπου εμφανίστηκαν και οι δύο πρώην σύζυγοί του, ενώ εξετάστηκαν δεκατέσσερα περιστατικά βίας, αποφάνθηκε πως οι αναφορές ήταν «επί της ουσίας αληθείς».
Τα »κατορθώματα» του Ραμαντάν
Πάταγο είχε προκαλέσει το 2017 και η μήνυση που είχε υποβάλει μια πρώην σαλαφίστρια (υπερσυντηρητική σουνίτισσα μουσουλμάνα) και πλέον φεμινίστρια, η Εντά Αγιαρί, κατά του Ελβετού φιλόσοφου και ισλαμολόγου Ταρίκ Ραμαντάν. Τον είχε καταγγείλει για βιασμό, σεξουαλική επίθεση, παρενόχληση και εκφοβισμό.
Πρόεδρος σήμερα της οργάνωσης Liberatrices ("Ελευθερώτριες"), η Αγιαρί είχε αναφερθεί στο θέμα, χωρίς να αποκαλύψει το όνομα του βιαστή της. Αργότερα, το 2016, στο βιβλίο της «Διάλεξα την ελευθερία», περιέγραψε και πάλι τον βιαστή της ως έναν μουσουλμάνο διανοούμενο, προτιμώντας ωστόσο να του δώσει το κωδικό όνομα «Ζουμπέιρ». Αργότερα, αποκάλυψε πως ο περίφημος Ζουμπέιρ δεν είναι άλλος από τον Ραμαντάν, με τον δικηγόρο της να δηλώνει πως η Αγιαρί καθυστέρησε επειδή φοβόταν και είχε απειληθεί. Λίγο μετά και μια δεύτερη γυναίκα κατήγγειλε ότι βιάσθηκε από τον «διανοούμενο».
Ο Ραμαντάν, εναντίον του οποίου ξεκίνησε έρευνα και συνελήφθη, δεν είναι άλλος από τον εγγονό του ιδρυτή των «Αδελφών Μουσουλμάνων» και διάσημο καθηγητή σύγχρονων ισλαμικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Είναι ο ίδιος που μας επισκεπτόταν και στην Ελλάδα για διάφορα συνέδρια, με όλο του το λούστρο. Και όποιος τολμούσε να πει πως απλά διαφήμιζε τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, ριχνόταν στο πυρ το εξώτερον. Κι’ ας αποκαλούσε «παρεμβάσεις» τις τρομοκρατικές επιθέσεις και «εκτέλεση» την δολοφονία του Σαντάτ. Κι’ ας είχε διωχθεί στην Γαλλία για τις αντισημιτικές του απόψεις.
Για τους εγχώριους πανσόφους, ο Ραμαντάν ήταν ένας σημαντικός διανοούμενος και οι επικριτές του… οπισθοδρομικοί και ρατσιστές!
Η Μιλένα και ο Μίκα
Τον τελευταίο καιρό, το κέντρο βάρους των καταγγελιών έχει περάσει στα Βαλκάνια. Κι’ αν στην Ελλάδα τα στόματα άνοιξαν μετά τις αποκαλύψεις της Σοφίας Μπεκατώρου στη βαλκανική γειτονιά μας το κύμα των καταγγελιών προέρχεται από τις χώρες που κάποτε συναποτελούσαν την Γιουγκοσλαβία.
Με μια ιδιαιτερότητα: Οι μαρτυρίες των γυναικών από την περιοχή αποτελούν συνάμα και την αρτιότερη ψυχογραφική περιγραφή αυτών των καταστάσεων, δίνοντας έτσι και την απάντηση στο γνωστό ερώτημα «γιατί μίλησαν με τόση καθυστέρηση».
Την αρχή έκανε η 26χρονη ηθοποιός Μιλένα Ραντούλοβιτς από την Σερβία, η οποία κατήγγειλε ότι ο πολύ γνωστός καθηγητής υποκριτικής Μίροσλαβ (Μίκα) Αλέξιτς την βίασε όταν ήταν ακόμη ανήλικη. Και εκεί τα στόματα άνοιξαν αμέσως με νέες μαρτυρίες και καταγγελίες για σωματική και ψυχολογική βία.
Και ήταν πολλές! Άλλωστε, η σχολή του Μίκα, στην οποία είχε δώσει την ονομασία «Ζήτημα Καρδιάς» υπήρξε η διασημότερη και από εκεί πέρασαν τα μεγαλύτερα ονόματα του σερβικού καλλιτεχνικού κόσμου.
Ο σκηνοθέτης συνελήφθη και ετέθη σε κράτηση τριάντα ημερών, ενώ ήδη κατηγορείται για οκτώ βιασμούς και επτά σεξουαλικές παρενοχλήσεις σε έξι γυναίκες - μία από τις οποίες είναι ακόμη ανήλικη – κατά την περίοδο μεταξύ του 2008 και του 2020.
Ο ίδιος αρνείται τις κατηγορίες, αλλά η κοινή γνώμη έχει πειστεί από την ιστορία της Μιλένας.
Η απομάκρυνση από την οικογένεια
Ήταν ένδεκα χρονών όταν πέρασε από ακρόαση στη σχολή του Αλέξιτς. Κι’ αυτός είχε προσεκτικά προετοιμάσει το «μέλλον» της, όπως και αυτό όλων των άλλων μαθητριών του. Σύμφωνα με το ιδιότυπο «πρωτόκολλο» που είχε σχεδιάσει, μόλις τα παιδιά γίνονταν αποδεκτά, ο Μίκα μιλούσε στους γονείς, υπογραμμίζοντας πως αυτή η πρώτη συνάντηση μαζί τους θα ήταν και η τελευταία!
Ήταν αυτός όρος απαράβατος, δια του οποίου ουσιαστικά οι γονείς ανέθεταν στον Μίκα την διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Σε εκείνη την πρώτη συνάντηση, ο σκηνοθέτης έδινε και το… dress-code! Τα κορίτσια έπρεπε υποχρεωτικά να φορούν φούστες!
Τα μαθήματα στη σχολή του Μίκα ξεκινούσαν με προσευχή και δινόταν η εντύπωση πως ακολουθούνταν αυστηρά οι κανόνες της ηθικής. Συχνά έφευγε με τα παιδιά για εκδρομές, επισκέπτονταν εκθέσεις, μαγείρευαν μαζί. Είχε δημιουργηθεί δηλαδή μια συνθήκη «οικογένειας», με τον Μίκα στον ρόλο του «πατέρα».
Γύρω στα 13 τους χρόνια τα παιδιά μάθαιναν να μιλούν για το σεξ, ενώ ο ίδιος τους υπογράμμιζε πως «είναι σημαντικό για την υγεία», κάνοντας παράλληλα και διάφορες αδιάκριτες ερωτήσεις – αν είχαν κάποια εμπειρία, αν τους άρεσε κλπ…
Η Μιλένα βιάστηκε από τον Μίκα όταν ήταν 17 χρόνων και εκείνος 61. Και συνέχισε να την βιάζει, ακόμη και μέσα στο σχολείο, με άλλους μαθητές σε διπλανές αίθουσες.
Όπως λέει τώρα η Μιλένα, ο Μίκα είχε την ικανότητα να γεμίζει ενοχές τα θύματά του, να εξαφανίζει κάθε ίχνος αυτοπεποίθησής τους και να τους δημιουργεί την αίσθηση πως μακριά του θα ήταν χαμένοι.
Τελειώνοντας τις σπουδές της στη Σχολή Δραματικών Τεχνών του Βελιγραδίου, φτασμένη πια ηθοποιός με σοβαρές παρουσίες, η Μιλένα συνέχιζε τη ζωή της κρύβοντας το ένοχο μυστικό μέχρι την ημέρα που, τον Νοέμβριο του 2020, ήλθε σε επαφή μαζί της ένα άλλο θύμα του Αλέξιτς, μια άγνωστη στην ίδια ανήλικη κοπέλα. Και τελικά, πολλές άλλες κοπέλες επικοινώνησαν μεταξύ τους. Όλες μαζί αποφάσισαν να μιλήσουν.
Σαν τον ιστό της αράχνης
Αυτό που προέκυψε – και που αποτελεί οδηγό για όλες τις υποθέσεις – είναι ότι ο Αλέξιτς επί δεκαετίες πίστευε ότι καμιά δεν θα τολμούσε να μιλήσει. Είχε πλέξει καλά τον ιστό του. Η σχολή του ήταν ό,τι καλύτερο για όποιον ήθελε να σπουδάσει την υποκριτική τέχνη. Από τα χέρια του έχουν περάσει περίπου 3.000 παιδιά και νέοι από 7 ως 17 ετών. Για την ακρίβεια η σχολή του ήταν το διαβατήριο, ένα είδος φροντιστηρίου, για να βρεθούν οι επίδοξοι ηθοποιοί στην Ακαδημία Δραματικών Τεχνών.
Εδώ υπάρχει και μια ακόμη λεπτομέρεια: Η σύζυγος του Μίκα είναι καθηγήτρια στην Ακαδημία Δραματικών Τεχνών – και επομένως εκείνος πίστευε πως αυτό ήταν άλλο όπλο για να εξασφαλίσει την σιωπή των θυμάτων του προκειμένου να έχουν ευνοϊκή μεταχείριση στο επόμενο στάδιο των σπουδών τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αλέξιτς ήταν στενός φίλος και συνεργάτης στη διάρκεια του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία του Ζέλικο Ραζνάτοβιτς, γνωστού ως Αρκάν, του επικεφαλής της παραστρατιωτικής οργάνωσης που κατηγορήθηκε για εγκλήματα πολέμου στη Βοσνία και δολοφονήθηκε το 2000. Μάλιστα, ο Μίκα είχε σκηνοθετήσει και τον χολιγουντιανό γάμο του Αρκάν με την τραγουδίστρια Τσέκα.
Όλα αυτά είχαν δημιουργήσει έναν μύθο γύρω από το άτομό του, που κρατούσε τα στόματα κλειστά.
Όλες οι Λολίτες της πρώην Γιουγκοσλαβίας
Ένα από τα θύματά του είναι και η νεαρή ηθοποιός Ίβα Ίλιντσιτς, 24 χρόνων. Ήταν 17 χρόνων και ο Μίκα 63, όταν την βίασε. Σύμφωνα με τη μαρτυρία της, ο καθηγητής διαμόρφωνε την προσωπικότητά τους, τους έκανε να πιστεύουν ότι του ανήκουν, ότι του χρωστούν. Ακόμη και στις πιο βίαιες στιγμές σε έκανε να σκέπτεσαι ότι σε αγαπά και πως ό,τι γίνεται γίνεται για το καλό σου!
Η «Λολίτα» σε επανάληψη και στην πραγματική ζωή δηλαδή!
Και οι αποκαλύψεις συνεχίστηκαν…
Στον χορό των καταγγελιών μπήκαν και άλλες κοπέλες, κυρίως ηθοποιοί, από την πρώην Γιουγκοσλαβία.
Καλλιτέχνιδες από την Κροατία, το Μαυροβούνιο και την Βοσνία – Ερζεγοβίνη ένωσαν τις δυνάμεις τους με τις συναδέλφους τους από την Σερβία και συνδέθηκαν μέσω μιας σελίδας στο Fb υπό τον γενικό τίτλο «Nisam trazila» («Δεν το ζήτησα»), ανταλλάσσοντας εμπειρίες και καταγγέλλοντας τις πρακτικές που εφαρμόστηκαν στις σχολές δραματικής τέχνης στις χώρες τους. Προς το παρόν κρατώντας την ανωνυμία τους οι περισσότερες.
Σε μια περίπτωση, μια γυναίκα από την Βοσνία ανέφερε ότι επί χρόνια οι σπουδάστριες υφίσταντο τα πάνδεινα εξαιτίας ενός καθηγητή που με κάθε ευκαιρία τις άγγιζε ή έκανε ανάρμοστα σχόλια.
Μαθήματα βιασμού
Χαρακτηριστική η περιγραφή της:
«Μας χρησιμοποιούσε για να ασκείται πάνω μας στις πολεμικές τέχνες. Αυτό δεν το έκανε ποτέ στα αγόρια. Μας έριχνε κάτω, καθόταν πάνω μας, κρατούσε τα χέρια μας πάνω από τα κεφάλια μας και μετά έλεγε με μεγάλη ικανοποίηση στα αγόρια: “Βλέπετε πόσο αδύναμες είναι τώρα;”. Οι σπουδαστές σχολίαζαν μεταξύ τους. Ήταν ένα είδος δημόσιου μυστικού».
Με λίγα λόγια, ο «καθηγητής» παρέδιδε μαθήματα βιασμού στα αγόρια!
Ο ίδιος, χωρίς ντροπή, έλεγε στις κοπέλες πως θα κέρδιζαν έναν ρόλο μόνο αν έκαναν κάτι γι’ αυτόν. Και την ίδια ώρα, ακουμπούσε το χέρι του στο πόδι τους. Αν αρνούνταν, τους ξεκαθάριζε πως μόλις κατέστρεψαν την καριέρα τους.
Σήμερα, οι κοπέλες διακηρύσσουν την οργή τους, επειδή επί χρόνια όλοι γνώριζαν τα πάντα στη σχολή με πολλούς καθηγητές. Και σε όλη την πρώην Γιουγκοσλαβία το νέο σύνθημα είναι «Όχι σημαίνει όχι».
Στην Κροατία, η Φράνκα Πέρκοβιτς Γκαμούλιν, κοσμήτορας της Ακαδημίας Δραματικών Τεχνών του Ζάγκρεμπ, σε ανοιχτή επιστολή της δήλωσε πως οι μαρτυρίες των γυναικών την έχουν συγκλονίσει, καλώντας τις κοπέλες να καταγγείλουν τους βιαστές τους.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η Ακαδημία Δραματικών Τεχνών του Σεράγεβο.
Και στη Σερβία, ήδη πριν από της αποκαλύψεις της Ραντούλοβιτς, μια πρώην γραμματέας, η Μαρίγια Λούκιτς, κέρδισε την δίκη εναντίον του εργοδότη της, δημάρχου μιας μικρής πόλης ο οποίος καταδικάστηκε το 2020 σε τρεις μήνες φυλάκιση για σεξουαλική παρενόχληση και σεξουαλικές επιθέσεις.
«Υπάρχει μεγάλη αγανάκτηση στον γυναικείο πληθυσμό», δήλωσε η Μαρινέλα Μάτεζτσιτς, ακτιβίστρια από την Κροατία, όπου μεγάλη άνθηση γνωρίζει το κίνημα «Γυναίκες στον δημόσιο χώρο».
Και σε όλες τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας οι καταγγελίες πέφτουν σαν βροχή.
Κυρίως επειδή παρά το γεγονός ότι η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει κυρωθεί, ο νόμος για τον ορισμό του βιασμού εξακολουθεί να περιλαμβάνει μόνο την σωματική βία και όχι την αναγκαιότητα της συναίνεσης – κάτι που και στην Ελλάδα καταβλήθηκε προσπάθεια να υιοθετηθεί κατά την ψήφιση του νέου Ποινικού Κώδικα λίγο πριν από τις εκλογές του 2019 και άλλαξε την τελευταία στιγμή, λόγω της γενικής κατακραυγής.
Της πέταξε το τηλέφωνο στο κεφάλι!
Φυσικά, το φαινόμενο είναι γενικευμένο και εξαπλώνεται σε όλους τους χώρους εργασίας, συχνά όχι μόνο με την μορφή της σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά της βίαιης συμπεριφοράς.
Στη Φλωρεντία, μια πρώην γραμματέας στον Σύνδεσμο των Βιομηχάνων της Τοσκάνης, κατήγγειλε ότι ο προϊστάμενός της δεν δίστασε να της εκσφενδονίσει το τηλέφωνο όταν του ζήτησε εξ αποστάσεως εργασία λόγω της πανδημίας.
Το τηλέφωνο την πέτυχε στο πρόσωπο και την τραυμάτισε σοβαρά. Το επεισόδιο έλαβε χώρα στις 26 Νοεμβρίου του 2020, αλλά η καταγγελία έγινε δύο μήνες αργότερα, διότι, όπως η ίδια είπε, φοβόταν μήπως χάσει τη θέση της.
«Ατυχές περιστατικό. Σε μια έκρηξη οργής πέταξα το τηλέφωνο και δυστυχώς πέτυχε την συνάδελφο», ήταν η εξήγηση του δράστη, ο οποίος φαίνεται ότι έχει απολυθεί.
Το καταπληκτικό είναι ότι μετά το περιστατικό ο ίδιος προσφέρθηκε να την μεταφέρει στις Πρώτες Βοήθειες, ενώ της ζήτησε να πει ότι χτύπησε κατά λάθος στην πόρτα! Την ίδια εκδοχή διηγήθηκε ο διευθυντής και στον Πρόεδρο των Βιομηχάνων.
Ο ορισμός του σεξισμού
Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει μόνο το θέμα της σεξουαλικής επίθεσης, αλλά του σεξισμού γενικότερα.
Στις 28 Μαρτίου 2019, το Συμβούλιο της Ευρώπης ενέκρινε τον πρώτο ορισμό του σεξισμού σε διεθνή κλίμακα, ο οποίος διανεμήθηκε στις 47 χώρες – μέλη του και εγκρίθηκε από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Σύμφωνα με αυτόν, ο σεξισμός είναι «μια εκδήλωση των ιστορικά άνισων σχέσεων ισχύος ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες που οδηγεί στη διάκριση και εμποδίζει την πλήρη χειραφέτηση των γυναικών στην κοινωνία».
Κι’ αυτό επειδή «ο κοινός σεξισμός αποτελεί τμήμα μίας συνέχειας βιαιοτήτων», δημιουργώντας ένα «κλίμα κατατρομοκράτησης, φόβου, διάκρισης, αποκλεισμού και ανασφάλειας».
Το κείμενο, καλεί τις χώρες να «εντείνουν τη μάχη τους κατά του σεξισμού σε όλα τα περιβάλλοντα» εφόσον πρόκειται για ένα φαινόμενο που είναι παρόν «σε όλους τους τομείς και όλες τις κοινωνίες».
Η σύσταση «δίνει έμφαση σε αυτό που συνιστά σεξιστική συμπεριφορά και προτείνει στους διάφορους παράγοντες συγκεκριμένα μέσα προκειμένου να την αναγνωρίσουν και να την αντιμετωπίσουν».
Καταρτίζει επίσης «έναν πλήρη κατάλογο μέτρων και καταστάσεων όπου εκφράζεται ο σεξισμός, από τη διαφήμιση στα ΜΜΕ μέχρι τους τομείς της εργασίας, της δικαιοσύνης, της εκπαίδευσης και του αθλητισμού».
Σύμφωνα πάντα με το Συμβούλιο της Ευρώπης, «η γλώσσα και η επικοινωνία δεν πρέπει να καθαγιάζουν την ηγεμονία του αρσενικού προτύπου».
Σημειώστε τέλος ότι σύμφωνα με έρευνα της ActionAid το 85% των γυναικών στην Ελλάδα έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, ενώ την ίδια ώρα μόνο το 6% των θυμάτων κατήγγειλε επίσημα το περιστατικό σε αρμόδιο φορέα.
