ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΔΑΕΕ
Η υπηρεσία έχει και δομικό πρόβλημα. Δεν μπορεί αξιωματικός π.χ. από τις περιπολίες και τα επιχειρησιακά καθήκοντα στον Έβρο να βρεθεί έτσι απλά να διαπραγματεύεται με επιτελεία κολοσσών της αμυντικής βιομηχανίας που διαθέτουν κάθε λογής εξειδικευμένα στελέχη. Απαιτείται να υπάρχει εξειδίκευση και ειδικές σπουδές στο αντικείμενο όπως γίνεται σε όλες τις προηγμένες -δυτικές τουλάχιστον- χώρες.
Δεν είναι λογικό μόλις οι αξιωματικοί αρχίσουν να αποκτούν εμπειρία να διαχειριστούν τα θέματα αυτά, έχει έρθει η ώρα της μετάθεσης. Με αυτό το σκεπτικό, ο αντιναύαρχος Κυριακίδης υπογράμμισε ότι και η δική του εμπειρία 4,5 ετών δεν μπορεί να θεωρηθεί “μεγάλη”.
Ο ΝΟΜΟΣ ΠΕΡΙ (ΜΗ) ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ
Ο νόμος περί προμηθειών (3978) είναι άλλη μια αιτία της κακοδαιμονίας και της αδυναμίας υλοποίησης έγκαιρα και με ορθολογικές διαδικασίες εξοπλιστικών προγραμμάτων. Από το 2011-2019 που εφαρμόστηκε ο νόμος, το 60% των διαγωνισμών χαρακτηρίστηκαν ως άγονοι. Εάν δεν το ζήτημα αντιμετωπιστεί ως ποσοστό επί του συνόλου της εξοπλιστικής δαπάνης, τότε η επιτυχία μειώνεται στο 35%…
Αυτό που αρνείται το ελληνικό σύστημα και οι υπεύθυνοι να αντιληφθούν, είναι δεν ήθελε κανείς μεγάλος – σοβαρός κατασκευαστής στρατιωτικού υλικού να συμμετέχει σε ελληνικό διαγωνισμό κάτω από αυτό τον νόμο. Πολύ καλό νομοθέτημα για την εξασφάλιση της διαφάνειας σε “απόλυτες τιμές”, όμως στην πράξη αυτό που επιτύγχανε ήταν να στραγγαλίζει τους ελληνικούς εξοπλισμούς.
Οι διαδικασίες του νόμου ήταν τόσο πολύπλοκες που καμία ξένη εταιρία δεν ήθελε να μπει στη διαδικασία, έθεταν σε άλλους τη διαδικασία και τα ρίσκα, με αποτέλεσμα να μη γλιτώνουμε τους μεσάζοντες! Άρα, ο νόμος έφερε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, επιβάλλοντας μεσάζοντες ανάμεσα στους προμηθευτές και το ελληνικό δημόσιο!
Παρά ταύτα, ο νόμος δεν άλλαξε! Προσπάθεια ξεκίνησε το 2018 ώστε να προσαρμοστεί το νομοθετικό πλαίσιο στις διεθνείς πρακτικές και να ενσωματωθούν όλοι οι τρεις διαφορετικοί νόμοι που ισχύουν σε έναν. Ο νόμος ήταν έτοιμος από τον Ιανουάριο του 2019 αφού είχε περάσει από όλα τα στάδια διαβούλευσης: αμυντική βιομηχανία, προμηθευτές, Γενικά Επιτελεία, Νομική Υπηρεσία της Βουλής.
Το νομοσχέδιο πέρασε από την Επιτροπή Εξοπλισμών και Άμυνας. Ήταν όλοι ευχαριστημένοι, άρα ήταν έτοιμο για την Ολομέλεια της Βουλής, Ιανουάριο του 2019 για να ψηφιστεί. Όμως δεν προχώρησε! Η νέα ηγεσία -όπως γράφεται- δείχνει να επιλέγει να μην ψηφιστεί νέος νόμος, αλλά να γίνουν κάποιες αλλαγές στον υφιστάμενο.
Ανώτατο στέλεχος της σημερινής ηγεσίας του ΥΕΘΑ εξέφρασε την άποψη ότι ο νόμος δεν πρέπει να καταργηθεί, αλλά απλώς απαιτούνται κάποιες παρεμβάσεις. Ο ίδιος μάλιστα δεσμεύθηκε ότι σε 40 μέρες θα φέρει τις απαιτούμενες τροποποιήσεις. Έχουμε ξεπεράσει τς 400 μέρες και βρισκόμαστε πάλι στο ίδιο σημείο.
Απόδειξη ότι δεν δουλεύει ο νόμος είναι η προμήθεια των Rafale και η FOS των Mirage, όπου αναγκαστήκαμε ως Ελλάδα να κάνουμε τις συμβάσεις νόμο. Άρα, έστω και με κάποια δόση υπερβολής, διαπραγματευόμασταν και γράψαμε ένα κείμενο παράνομο, το οποίο νομιμοποιήσαμε πηγαίνοντάς το στη Βουλή!
Όπως ανέφερε ο αντιναύαρχος ε.α. Κυριακίδης, η πρόταση ήταν όσοι αξιωματικών ασχολούνται με τις προμήθειες να κινούνται σε υπηρεσίες που ασχολούνται με το αντικείμενο για να μην απογαλακτίζονται από αυτό. Επίσης, επιβάλλεται να δημιουργηθούν από το σύστημα και νομικοί εξειδικευμένοι στο αντικείμενο, καθώς όπως αναφέρθηκε, οι αντισυμβαλλόμενοι στους εξοπλισμούς διαθέτουν νομικά επιτελεία υψηλής εξειδίκευσης.
ΟΙ ΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ
Στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων ταλαιπωρήθηκαν, οι περισσότεροι αδίκως, επί πολλά χρόνια με δικαστικές διαδικασίες. Μερικώς το πρόβλημα έχει ξεπεραστεί. Είχαμε δυο με τρεις φορές την εβδομάδα να αντιμετωπίσουμε κάποια εισαγγελική παραγγελία με την οποία καλούμασταν να παραδώσουμε φακέλλους υποθέσεων, χιλιάδων σελίδων, για κάποια διερεύνηση.
Όταν υπήρχε ένα όνομα μέσα, ασχέτως του βαθμού εμπλοκής του, πήγαινε για κατάθεση στον εισαγγελέα. Παρέμεναν δε όλα τα ονόματα μέσα μέχρι το πέρας της διαδικασίας, αφού η κουλτούρα που είχε δημιουργηθεί οδηγούσε τους δικαστικούς να μην τολμούν να απαλλάξουν κάποιον, του οποίου η εμπλοκή φαινόταν ότι ήταν αμελητέα και μη επιλήψιμη.
Αυτό είναι τεράστιο πρόβλημα. Επί παραδείγματι, κάποιος συνταγματάρχης, παντού άψογος σε όλη του την καριέρα, είχε περάσει κάποια στιγμή από τη Διεύθυνση Εξοπλισμών και υπήρχε κάπου μια δική του υπογραφή. Αυτό αρκούσε για να τον μπλέξει για πολλά χρόνια, με δικηγόρους και πολλά έξοδα. Κι αυτό διότι πέραν των άλλων, δεν είμαστε και οι καλύτεροι στη διεκπεραίωση των δικαστικών υποθέσεων.
Η ΜΥΘΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ (G2G)
Το G2G δεν είναι πανάκεια. Ως Ελλάδα οφείλουμε να εξετάζουμε τα εξοπλιστικά κατά περίπτωση λαμβάνοντας όλες τις διαστάσεις υπόψη. Θα πρέπει αν θυμόμαστε ότι οι G2G συμφωνίες επιβαρύνονται με κάποια έξοδα που μπορούν να ανέρχονται ακόμα και σε δεκάδε εκατομμύρια.
Υποτίθεται ότι το κάνουμε για να υπάρχει διαφάνεια. Θα μπορούσαμε απλά να επιχειρήσουμε να υλοποιήσουμε το πρόγραμμα απευθείας με την εταιρία και αν πιαστεί ένας να έχει πάρει έστω ένα ευρώ να επιβάλλουμε βαρύτατες ποινές.
Υπάρχει η μέθοδος του “Ανταγωνιστικού Διαλόγου” μεταξύ υποψηφίων προμηθευτών, την οποία δεν ξέρουμε να το κάνουμε. Αυτή η διαδικασία θα δημιουργούσε ανταγωνισμό προσφορών, με αποτέλεσμα να πέφτουν οι τιμές, δηλαδή το τελικό κόστος της προμήθειας.
Η ΕΠΙΒΟΛΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΑΠΌ ΠΑΝΩ ΠΡΟΣ ΤΑ ΚΑΤΩ
Οι διαδικασίες υπάρχουν, το πρόβλημα είναι να τηρούνται. Και στο παρελθόν υπήρξαν αρχηγοί που απλώς ενημερώθηκαν ότι πρόκειται η χώρα να προμηθευτεί κάποιο συγκεκριμένο υλικό, χωρίς δηλαδή την ύπαρξη διαδικασίας που να “χτίζει” την προμήθεια.
Η εξοπλιστική διπλωματία είναι μια παράμετρος αλλά πρέπει να έχει έναν συντελεστή βαρύτητας, δεν μπορεί να αποτελεί το παν. Διότι όποιος κληθεί να επιχειρήσει με τα συστήματα αυτά για να υπερασπίσει τη χώρα, ίσως χρειαστεί να πληρώσει με τη ζωή του.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ, ΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΗ
Υψηλόβαθμα στελέχη πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας μεταβαίνουν στο εξωτερικό σε εκθέσεις και πάνε αποκλειστικά για να αγοράσουν. Δεν υπάρχει καμία αποστολή που να έχει οργανωθεί για να πουλήσουμε ελληνικό προϊόν. Δεν έχουμε ολοκληρωμένο προϊόν. Συμμετέχουμε σε μεγάλα προγράμματα όμως μπορούμε να κάνουμε μικρότερα. Δεν πάμε σε εκθέσεις ως αμυντική βιομηχανία, οργανωμένα για να πουλήσουμε.
Επίσης, δεν έχει ριζωθεί στην κουλτούρα μας το να συμμετέχουν οι Ακόλουθοι Άμυνας (ΑΚΑΜ), να συνοδεύουν δηλαδή εμπορικές εταιρίες προερχόμενες από την Ελλάδα, για να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Είχε προταθεί οι ΑΚΑΜ να περνούν ειδικό σεμινάριο ώστε να μπορούν να συμμετέχουν.
Δεν έχει γίνει τίποτα! Αυτό είναι παράδοξο. Διότι η ίδια πολιτική και στρατιωτική ηγεσία δεν έχει κανένα πρόβλημα να δέχεται στο γραφείο της για πανομοιότυπους σκοπούς ξένους ΑΚΑΜ!
Η περίπτωση της προμήθειας των μαχητικών Rafale είναι μία μόνο από όσες δεν απαιτήσαμε συμμετοχή. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε δει καν τι δυνατότητες έχουμε ως χώρα, με τις ιδιωτικές και τις κρατικές αμυντικές βιομηχανίες.
Παράδειγμα είναι μια ελληνική εταιρία που βάφει τα πολεμικά πλοία των Γάλλων! Δεν έχει καν αναδειχθεί, δεν υπάρχει καν ένα γραφείο που να ασχολείται με την αμυντική βιομηχανία ώστε να παίρνει πρωτοβουλίες και να οργανώνει την ελληνική ανταπόκριση.
Στις συναντήσεις στο εξωτερικό (ΝΑΤΟ, ΕΕ, διμερώς) οι ομόλογοι του Έλληνα ΓΔΑΕΕ ήταν τουλάχιστον υφυπουργοί. Άρα υπήρχε η δυνατότητα να επιβληθεί κάτι απαραίτητο στο επίπεδο των Γενικών Επιτελείων. Πρέπει και στην Ελλάδα να υπάρξει είτε Γενική Γραμματεία είτε Υφυπουργείο που να μπορεί να επιβάλλει αλλαγές. Υπάρχουν πολλά προοδευτικά μυαλά μέσα στα Επιτελεία.
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Πρέπει να υπάρξουν αναπτυξιακά προγράμματα ξανά, τα οποία όμως ο νόμος να μην τα αντιμετωπίζει ως προμήθεια. Εάν δεν πιαστούν οι προδιαγραφές που έχουν τεθεί, π.χ. ένα όχημα που θα πρέπει να πιάνει 80 χλμ να κατάφερε να πιάσει 70 χλμ, με βάση τα ισχύοντα θα κινηθεί διαδικασία ρητρών και θα θεωρηθεί αποτυχημένο ολόκληρο το πρόγραμμα!
Επειδή δεν έχουμε μεγάλη αμυντική βιομηχανία πρέπει να πλασάρονται οι εταιρίες μας να αναλαμβάνουν έργο. Θα πρέπει έστω να δημιουργούνται κάποιες υποδομές προς όφελος της χώρας ως αποτέλεσμα μιας εξοπλιστικής σύμβασης. Τα αντισταθμιστικά ωφελήματα (Α/Ω) είναι επωφελή. Ο τρόπος που τα διαχειριζόμασταν εμείς ήταν περίεργος. Όλες οι χώρες τα χρησιμοποιούν, απλά σήμερα τους έχουν αλλάξει όνομα!
ΟΔΗΓΙΑ 81 ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΕΡΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΩΝ
Όλες οι άλλες χώρες την παρακάμπτουν πολύ εύκολα, ενώ μόνο εμείς στην Ελλάδα είμαστε πολύ νομιμόφρονες. Για παράδειγμα, η Γαλλίδα υπουργός Άμυνας, Φλοράνς Παρλί, με το που γύρισε στη Γαλλία, τοποθέτησε παραγγελία για νέα Rafale προς αντικατάσταση αυτών που πουλήθηκαν στην Ελλάδα. Καμία διαγωνιστική διαδικασία, αυτά επιθυμεί, αυτά παραλαμβάνει η γαλλική Αεροπορία.
Έχει υπάρξει από ελληνικής πλευράς πρόταση τροποποίησης, από Έλληνες νομικούς που έχουν εντρυφήσει. Η Ευρώπη έχει βάλει τους περιορισμούς αυτούς, αλλά δεν κάνει και κάτι επί της ουσίας για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις. Καθένας κατασκευάζει τα δικά του συστήματα, υπάρχει εσωτερικός ανταγωνισμός, με αποτέλεσμα να είναι κοστοβόρα και μη ανταγωνιστικά με εμπορικούς όρους τα προϊόντα.
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΣΑΕΤΒ
Έχει ξεκινήσει πριν περίπου δυο χρόνια η πρωτοβουλία ίδρυσης του ΣΑΕΤΒ (Συμβούλιο Αμυντικής Έρευνας Τεχνολογίας και Βιομηχανίας), το οποίο θα χαράσσει την έρευνα στην αμυντική βιομηχανία. Εκεί θα εμπλέκονται οι στρατιωτικές σχολές, τα ΑΣΕΙ, τα ερευνητικά ιδρύματα και τα ελληνικά πανεπιστήμια, Το Συμβούλιο συνεδρίασε πρόσφατα, αλλά δεν έχει λάβει ακόμα την τελική του μορφή.
Το κάθε Γενικό Επιτελείο έχει το δικό του Κέντρο Έρευνας, με αποτέλεσμα να υπάρχει διάσπαση των προσπαθειών. Δεν ενώνονται για να γίνει ένα κοινό προϊόν για τις ανάγκες των Επιτελείων, αν και κατά 80% υπάρχει κοινό ενδιαφέρον.
Με τον τρόπο που λειτουργούσαμε δεν είναι εύκολο π.χ. να αξιοποιηθεί μια λαμπρή ιδέα από την πλευρά νέων Ελλήνων επιστημόνων. Το σύστημα δεν έχει την ευελιξία να ανταποκριθεί, οπότε βαδίζει στην πεπατημένη, θεωρώντας τα συλλήβδην εξοπλιστικές προμήθειες. Υπάρχει για παράδειγμα ερευνητικό πρόγραμμα που σέρνεται στα δικαστήρια 25 με 30 χρόνια, επειδή δεν έπιασε επακριβώς τις προδιαγραφές…
Επίσης, πρόβλημα είναι το ότι κάποιος μπορεί με ένα παράβολο 100 ευρώ να προσβάλει μια διαδικασία και να τη μπλοκάρει. Έτσι, δημιουργούνται μεγάλα προβλήματα και δεν παραλαμβάνουμε εγκαίρως εξαιρετικά κρίσιμα για την ασφάλεια -ακόμα και των πολιτών- συστήματα (αναφέρθηκαν συστήματα σχετικά με έρευνα και διάσωση – SAR).
ΤΑ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΑ ΚΟΣΤΗ ΤΩΝ ΕΞΟΠΛΙΣΜΩΝ
Στα εξοπλιστικά προγράμματα δεν υπολογίζουμε το κόστος κύκλου ζωής, που είναι συχνά τριπλάσιο του ονομαστικού κόστους προμήθειας. Η κοστολόγηση της συντήρησης πρέπει να μπει από την αρχή. Κόστος έχει και η αποστρατιωτικοποίηση του υλικού, όταν λήξει ο επιχειρησιακός του βίος. Όλα πρέπει να υπολογίζονται.
Γι’ αυτό μας δίνουν ξένοι στρατοί υλικό, διότι κερδίζουν λεφτά και από τις οικονομικές απαιτήσεις της διαδικασίας απόσυρσης – αποστρατιωτικοποίησης. Δεν το υπολογίζουμε εμείς, με αποτέλεσμα να πέφτουμε έξω.
Δεν υπολογίζουμε στο ετήσιο κόστος αξιοποίησης ότι δεν συμπεριλαμβάνεται μόνο το κόστος αγοράς. Για παράδειγμα, πόσο κοστίζει η ώρα πτήσης ενός αεροσκάφους; Πώς μπορεί να υπολογιστεί το κόστος εάν δεν συμπεριληφθούν τέτοιες παράμετροι;
Έχουμε επιχειρησιακά μη αναγκαίο υλικό το οποίο “κάθεται”. Αεροσκάφη, άρματα, πυρομαχικά κ.λπ. Η διαδικασία που έχουμε θεσπίσει εμπεριέχει το ευτράπελο, η διαδικασία κοστολόγησης να ανεβαίνει διότι υπολογίζουμε και την αξία φύλαξης του, με αποτέλεσμα στο τέλος να καταλήγει ακριβότερο από το καινούργιο!
Προφανώς και δεν πουλιέται σε αυτή την τιμή, ενώ αν το πουλήσουν οι αρμόδιοι σε φυσιολογικές τιμές της αγοράς, θα βρεθούν μπλεγμένοι, διότι “θα τους τρέχουν” για απώλεια εσόδων του ελληνικού Δημοσίου!
Μπορεί στην αγορά να αξίζει μισή τιμή, όμως δεν αναλαμβάνει κανείς την ευθύνη να εξορθολογίσει τη διαδικασία, αναλαμβάνοντας σχετική πρωτοβουλία. Για όλα υπάρχει μια ημερομηνία λήξης. Εν συνεχεία κοστίζει ακόμα και η καταστροφή τους.
ΑΠΟΥΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ
Δεν υπάρχει σχέδιο 20ετίας για τις προμήθειες των Ενόπλων Δυνάμεων. Η παράμετρος της γεωπολιτικής είναι τόσο ισχυρή που ανατρέπει τον όποιον σχεδιασμό. θα πρέπει να συνάδουν τα έργα με τα λόγια μας. Λένε όλοι “μόνοι μας θα πολεμήσουμε” αλλά όσα κάνουμε δεν συμβαδίζουν με αυτή την αναφορά! Χαιρόμαστε όταν κάποιος στρατός, ναυτικό, αεροπορία, κινείται στην περιοχή μας…
Όλοι λένε δεν χρειαζόμαστε αεροπλανοφόρα διότι έχουμε τα νησιά, όμως δεν εξοπλίζουμε τα νησιά όπως θα έπρεπε για να παίξουν αυτό τον ρόλο στον ελληνικό αμυντικό σχεδιασμό, δηλαδή στην ελληνική ασφάλεια. Στο ερώτημα του δημοσιογράφου ότι “δεν είμαστε στο παρά πέντε αλλά στο και τέταρτο” και πως δεν υπάρχει σοβαρή αντιμετώπιση, ο αντιναύαρχος Κυριακίδης απάντησε: Θα έλεγα πως ασχολούνται σοβαρά, όχι όμως αποτελεσματικά.
Αισθάνονται ασφάλεια διότι υπάρχει ατιμωρησία στην αδράνεια. Πρέπει να ποινικοποιηθεί. Θα πρέπει να έχεις να να δώσεις λόγο γιατί δεν έκανες τίποτα όταν για μια περίοδο της ζωής σου βρεθείς σε μια ηγετική θέση. Δεν φτάνει να δίνεις λόγο για όσα έχεις κάνει, αλλά και για όσα δεν έκανες…
