Την Ιστορία μπορείς να τη ζεις μέσα από τα βιβλία. Θαυμάσια εμπειρία. Μπορείς να τη ζεις και εκεί όπου εξελίχθηκε όμως. Στο πεδίο.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Σαν χθες, στις 26 Ιανουαρίου 1828, αφίχθη και ορκίστηκε στην Αίγινα ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας. Ενας από τους δυο τρεις σημαντικότερους ηγέτες της πατρίδας μας, και μάλιστα ο πρώτος κυβερνήτης της. Ο ιδρυτής του νεότερου ελληνικού κράτους. Με τον πρώην υπουργό Αλέκο Παπαδόπουλο, ο οποίος το 1996 συνέδεσε τη μεταρρύθμισή του στην Αυτοδιοίκηση με το όνομα του μεγάλου Κερκυραίου, διατηρώ παλαιά φιλία, από τότε που τον «κατεδίωκα» ως ρεπόρτερ για να του πάρω ειδήσεις από το υπουργείο Εσωτερικών.
Του ζήτησα λοιπόν, με την ιδιότητα του προέδρου της τοπικής Επιτροπής 2021 του Δήμου Αίγινας, να εκφωνήσει την Κυριακή που μας πέρασε τον πανηγυρικό της ημέρας στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του νησιού, επί τη ευκαιρία του εορτασμού της ημέρας αυτής. Στον ναό αυτόν -δίπλα στο Κυβερνείο- υπάρχουν το στασίδι του Καποδίστρια, το Ευαγγέλιο στο οποίο ορκίστηκε, ακόμη και τα έδρανα του πρώτου Βουλευτηρίου της νεότερης Ελλάδας. Διότι, ως γνωστόν, ο ναός λειτούργησε και ως Βουλευτήριο για όσον χρόνο παρέμεινε στο νησί, σχεδόν δύο έτη, ο Καποδίστριας. Έχω επισκεφθεί δεκάδες φορές αυτή την εκκλησία, τη Μεγάλη Εκκλησία, ο εφημέριος της οποίας πατήρ Εμμανουήλ Γιαννούλης ήταν καθηγητής μου στο Καποδιστριακό Γυμνάσιο – Λύκειο. Είχα επίσης προετοιμαστεί τις τελευταίες ημέρες για τη στιγμή μελετώντας δύο βιβλία. Το πρώτο, «Τα Πρακτικά της Βουλής 1827-1829», που επιμελήθηκε η διευθύντρια της Βιβλιοθήκης της Βουλής Έλλη Δρούλια, τα οποία εκδίδονται για πρώτη φορά και της αξίζουν συγχαρητήρια για αυτό. Από τις σελίδες του προκύπτει ποια Ελλάδα παρέλαβε ο Καποδίστριας.
Το δεύτερο, το βιβλίο του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου, στο οποίο δημοσιεύεται πρώτη φορά το διάταγμα του κοσμοπολίτη Καποδίστρια, με το οποίο Παιδεία και Θρησκεύματα τοποθετήθηκαν από το 1828 στο ίδιο χαρτοφυλάκιο υπουργείου της κυβέρνησής του, με υπουργό (γραμματέα) τον Χρυσόγελο. Ωστόσο, τα συναισθήματα που μου γεννήθηκαν κατά τη δοξολογία -απορώ γιατί οι πολιτικοί βλέπουν αυτές τις τελετές ως αγγαρεία-, στην οποία χοροστάτησε ο αρχιμανδρίτης, πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως Υδρας – Σπετσών Νεκτάριος Δάρδανος, ήταν πρωτόγνωρα. Σε συνδυασμό με όσα είπε στον εξαιρετικό πανηγυρικό του ο Αλέκος Παπαδόπουλος. Πείτε με ρομαντικό, πείτε με νοσταλγό, πείτε με συντηρητικό, πείτε με ό,τι θέλετε, αλλά να ακούς το «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ» μπροστά στη φωτισμένη Ωραία Πύλη, με το στασίδι και το Ευαγγέλιο του κυβερνήτη δίπλα σου, και να θυμάσαι έναν άνθρωπο που «έφυγε» πριν από διακόσια σχεδόν χρόνια, θυσιασθείς για να ζούμε σήμερα εμείς καλύτερα, είναι ένα συναίσθημα μοναδικό.
Θα επιχειρήσουμε να αναπαραστήσουμε, πρώτα ο Θεός, μέσα στο 2021 την ορκωμοσία του Καποδίστρια με ένα δρώμενο που ετοιμάζει ο δήμος -εν γνώσει των συνεπειών του νόμου ότι, ακόμη και σήμερα, η μνήμη του Καποδίστρια πολεμάται από εξωνημένους Σάξονες-, αλλά η στιγμή την Κυριακή ήταν ιδιαίτερη. Σάμπως είναι η πρώτη φορά που πολεμάται η μνήμη του κυβερνήτη; Νεκρός τούς ενοχλούσε πιο πολύ από ζωντανός. Όταν ο υπουργός του επί των Οικονομικών, ο Ηπειρώτης Ιωάννης Δόμπολης, όρισε με τη διαθήκη του, το 1849, ότι αφήνει στο Ελληνικό Δημόσιο όλη του την περιουσία υπό τον όρο ότι μέσω αυτής θα χρηματοδοτηθεί η ίδρυση πανεπιστημίου που θα καλείται Καποδιστριακό, έπεσαν να τον φάνε. Θεούς και δαίμονες έβαλαν για να υπονομευτεί η τελευταία του επιθυμία, προσπάθησαν ακόμη και (ματαίως) να τον μεταπείσουν. Αλλά, ενώπιον του κινδύνου να χαθούν τα λεφτά, τελικώς το πανεπιστήμιο ονομάστηκε «Εθνικό και Καποδιστριακό» (έως ότου «εξαφανίσει» το όνομα του κυβερνήτη η κακόηχος συντομογραφία ΕΚΠΑ). Όσο για τον Δόμπολη, του οποίου τα χρήματα ήταν η πρώτη πηγή εσόδων του Προϋπολογισμού του ελληνικού κράτους, το όνομά του ευρίσκεται χαραγμένο σε μια παραπεταμένη πινακίδα του πανεπιστημίου που κατ’ ουσίαν ίδρυσε(!), ενώ το επώνυμό του αποτελεί οδό σε ένα αδιέξοδο 32 μέτρων στο Μετς, όπως μου είπε ο Παπαδόπουλος. Πρώτη φορά είναι, λοιπόν; Τέτοιοι είμαστε!
Θεωρώ, παρά ταύτα, ότι ο αγώνας για τη διατήρηση της εθνικής μνήμης και η προσπάθεια να βαδίζουμε πάνω στις ράγες των προπατόρων μας δεν είναι μάταιος. «Φέτος, αντί για φιέστες, έπρεπε να οργανώσουμε φλόγα!» μου είπε εύστοχα ο Αλέκος Παπαδόπουλος τη στιγμή που κατευθυνόμασταν πεζή στο τρισάγιο στη μνήμη του Καποδίστρια, στο άγαλμα που βρίσκεται στην παραλία. Και πρόσθεσε: «Αν διαβάσουμε την Ιστορία μας σωστά, θα έπρεπε φέτος να φωταγωγήσουμε τους ήρωές μας, αντί να τους αποδομούμε για ασήμαντα ελαττώματά τους. Αυτοί οι άνθρωποι ξεκίνησαν μόνοι, σε ώρες που οι ρεαλιστές τούς ορμήνευαν πως “δεν είναι ώρα ακόμη για επαναστάσεις”, και πέτυχαν όχι απλώς την Εθνική Ανεξαρτησία μας, αλλά και κάτι πολύ μεγαλύτερο: την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από εμάς άρχισε το ξήλωμα του πουλόβερ!» Συμφώνησα με τον αγαπητό υπουργό για τη «φλόγα», αλλά του έδειξα τις εφημερίδες του Σαββάτου, στις οποίες έκανε, επί τη ευκαιρία της ενάρξεως των διερευνητικών με την Τουρκία, την εμφάνισή του το κίνημα «Παραδιδόμεθα».
Έλληνες πανεπιστημιακοί, που υποστηρίζουν ότι πρέπει να συζητήσουμε με τους… Τούρκους ζητήματα κυριαρχίας νήσων και αποστρατιωτικοποίησης, για να γλιτώσουμε, λέει -τόσο ατρόμητοι!-, το θερμό επεισόδιο. Ποια φλόγα να οργανώσεις με αυτούς τους πρωτοσέλιδους εξωνημένους, που ζητούν από τους κυβερνώντες να κατεβάσουν τα εσώρουχά τους στη θέα των Τούρκων; Και, αν ήταν οι μόνοι, να έλεγες «δεν πειράζει». Σε λίγο θα εμφανιστεί όμως το δεύτερο κύμα του «Paradinomaste», με κυρίαρχο το σύνθημα «να τα βρούμε», εννοώντας «να τα δώσουμε».
Συμφωνούμε, όμως, σε κάτι: Αν διατρέξουμε και πάλι την ελληνική Ιστορία, πού καταλήγουμε; Ότι, ως έθνος, πήγαμε μπροστά κόντρα στη λογική και κόντρα στα προγνωστικά. Με την τρέλα. Κανείς δεν έδινε τύχη στον Κολοκοτρώνη το 1821 – το «ευχαριστώ» ήταν η φυλακή. Κανείς δεν έδινε τύχη στους μοναχούς της Μονής Αρκαδίου το 1866, που θυσιάστηκαν για την απελευθέρωση της Κρήτης. Κανείς δεν έδινε τύχη στον Παύλο Μελά, όταν κήρυξε την έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα το 1904.
Με τίμημα τη θυσία. Κανείς δεν έδινε τύχη στον Μεταξά, όταν είπε το «Όχι» το 1940. Με τίμημα τη δηλητηρίαση. Κανείς δεν έδινε τύχη το 1951 στον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, όταν κατέβασε τη σημαία των αποικιοκρατών. Με τίμημα την εκτέλεσή του. Τελειωμένους μας είχαν. Μόνο που η Ελλάς είναι ακριβώς αυτό: Μια «τελειωμένη» που δεν τελειώνει ποτέ. Και η πατρίδα ελευθερώθηκε το 1821 και η Κρήτη ενσωματώθηκε και η Μακεδονία ενσωματώθηκε και τους Ιταλούς κερδίσαμε και η ελληνική σημαία ανέμισε στη μαρτυρική Μεγαλόνησο. Και τούτο γιατί μερικοί τρελοί έθεσαν την Ιστορία σε κίνηση!
Κι αν έχουμε εμείς σήμερα ένα χρέος σε καιρούς παρακμής -με όρους 1821, ίσως να είμαστε στο 1750, ίσως στο 1800, ίσως και στο 1817-, είναι να αντιστεκόμαστε σε όσους θέλουν να παραδώσουμε στην ειρήνη όλα όσα κέρδισαν οι ήρωές μας με τα όπλα. Ίσως οι γενιές μας να μην έχουν τη χαρά να γευτούν αυτό που πολύς κόσμος έχει στο μυαλό του ως πλήρη εθνική ανεξαρτησία. Δεν πειράζει. Ας το ζήσουν οι επόμενες. Εμείς πρέπει να κάνουμε το χρέος μας. Και ο Καποδίστριας, από εκεί ψηλά που είναι, ίσως βλέπει και χαίρεται για εμάς. Ο σπόρος του κάρπισε. Δεν είναι πλέον αποσυνάγωγος. Το μόνο που κατάφεραν, άλλωστε, ήταν να δολοφονήσουν το φθαρτό κορμί του. Το πνεύμα του είναι εδώ, όμως. Νίκησε.
