Χριστούγεννα, Ποίηση και Παράδοση.

 

Επιμέλεια από Αντώνη Αντωνά. Καλά Χριστούγεννα Πανέλληνες. Η Γέννηση του Θεανθρώπου, το λαμπερό αστέρι και ο νέος χρόνος, ας φέρουν ευλογία, αισιοδοξία, υγεία και αγάπη στην Ελλάδα μας και την πολύπαθη μας αδελφή Ελληνική Κύπρο.   ΑΓΙΑ ΝΥΧΤΑ. Απόσπασμα. Άγια Νύχτα, σε προσμένουν/ με χαρά οι Χριστιανοί/ και με πίστη ανυμνούμε,/ το Θεό δοξολογούμε/ μ’ ένα στόμα, μια φωνή,/ ναι, με μια φωνή.../ Η ψυχή μας φτερουγίζει/ πέρα στ’ άγια τα βουνά,/ όπου ψάλλουν οι αγγέλοι/ απ’ τα/ ουράνια θεία μέλη,/ στο Σωτήρα "Ωσαννά"/ ψάλλουν "Ωσαννά"/ Στης Βηθλεέμ ελάτε όλοι/ τα βουνά τα ιερά/ και μ’ ευλάβεια μεγάλη/ 'κει που Άγιο Φως προβάλλει/ προσκυνήστε με χαρά/ ναι, με μια χαρά…….. Η Άγια νύχτα των Χριστουγέννων, με το φωτεινό αστέρι και το ανέσπερο φως του οδήγησε τους τρεις Μάγους στη φάτνη της Βηθλεέμ, και το πανανθρώπινο μήνυμα της Αγάπης, που συμβολίζει την  ενανθρώπιση του Θεανθρώπου, αποτελούν πηγή έμπνευσης για τους ποιητές μας και την Ελληνική και Κυπριακή Λαϊκή Παράδοση.  Μερικά συγκινητικά ενδεικτικά αποσπάσματα. Μέσα μας γίνεται η Γέννηση./ Έξω στέκει το σχήμα της –/ Μας φανερώνεται… Γιώργος Θέμελης, ΙΙΙ. Φάτνη Στην Ἐφημερίδα της 25ης Δεκεμβρίου του 1887, ο κορυφαίος μας λογοτέχνης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851 – 1911), «η κορυφή των κορυφών» κατά τον Κωνσταντίνο Καβάφη, είχε γράψει: «Ἐάν τὸ Πάσχα εἶναι ἡ λαμπροτάτη τοῦ Χριστιανισμοῦ ἑορτή, τὰ Χριστούγεννα βεβαίως εἶναι ἡ συγκινητικωτάτη».  Ο μέγιστος ποιητής μας Κωστής Παλαμάς (1859 – 1943),  Τί φῶς καὶ χρῶμα κι ὀμορφιὰ νὰ/ σκόρπιζε τὸ ἀστέρι/ ὅπου στὴν κούνια τοῦ Χριστοῦ/ τοὺς μάγους ἔχει φέρει… (απόσπασμα). Ένα ακόμη χριστουγεννιάτικο ποίημα του Κωστή Παλαμά, θαυμάσιο μέσα στην απλότητά του, είναι το «Νά’ μουν τοῦ σταύλου ἕν’ ἄχυρο».  Νά ’μουν τοῦ σταύλου ἕν’ ἄχυρο, ἕνα φτωχὸ κομμάτι,/ τὴν ὥρα π’ ἄνοιξ’ ὁ Χριστὸς στὸν ἥλιο του τὸ μάτι!/ Νὰ ’δῶ τὴν πρώτη του ματιὰ καὶ τὸ χαμόγελό του,/ τὸ στέμμα τῶν ἀκτίνων του γύρω στὸ μέτωπό του,/ νὰ λάμψω ἀπὸ τὴ λάμψη του κι ἐγὼ σὰ διαμαντάκι,/ κι ἀπὸ τὴ θεία του πνοὴ νὰ γίνω λουλουδάκι… (απόσπασμα). Ακόμη ένα  εκπληκτικό ποίημα του Κωστή Παλαμά «Ἕνας Θεός»  Ὦ, μέσα μου γεννιέται ἕνας Θεὸς/ καὶ τὸ κορμί μου γίνεται ναός,/ δὲν εἶναι ὡς πρῶτα φάτνη ταπεινὴ/ μέσα μου λάμπουν ξάστεροι οὐρανοί,/ τὸ μέτωπό μου λάμπει σὰν ἀστέρι…/ Φέρτε μου, Μάγοι – θεία βουλή τὸ γράφει –/ τὰ σμύρνα τῆς ἐλπίδας, τὸ λιβάνι/τῆς πίστης, τῆς ἀγάπης τὸ χρυσάφι!... (αποσπάσματα). Το λαμπρό αστέρι, οι τρεις Mάγοι και η ταπεινή φάτνη της Βηθλεέμ αποτελούν τα βασικότερα θεματικά στοιχεία στις χριστουγεννιάτικες ποιητικές συνθέσεις, όπως στη «Νύχτα Χριστουγεννιάτικη» του Γεωργίου Δροσίνη (1859 – 1951). Τὴν ἅγια νύχτα τὴ Χριστουγεννιάτικη/ λυγοῦν τὰ πόδια/καὶ προσκυνοῦν γονατιστὰ τὴ φάτνη τους/ τ’ ἄδολα τα βόδια./ Κι ὁ ζευγολάτης ξάγρυπνος θωρώντας τα/ σταυροκοπιέται/ καὶ λέει μὲ πίστη ἀπ’ τῆς ψυχῆς τ’ ἀπόβαθα/ Χριστὸς γεννιέται!/ Τὴν ἅγια νύχτα τὴ Χριστουγεννιάτικη/ κάποιοι ποιμένες/ ξυπνοῦν ἀπὸ φωνὲς ὕμνων μεσούρανες/ στὴ γῆ σταλμένες./ Κι ἀκούοντας τὰ Ὡσαννὰ ἀπ’ ἀγγέλων στόματα/ στὸ σκόρπιο ἀέρα,/ τὰ διαλαλοῦν σὲ χειμαδιὰ λιοφώτιστα/ μὲ τὴ φλογἐρα. Τὴν ἅγια νύχτα τὴ Χριστουγεννιάτικη/ - ποιὸς δὲν τὸ ξέρει; -/ τῶν Μάγων κάθε χρόνο τὰ μεσάνυχτα/ τ’ ἀστέρι./ Κι ὅποιος τὸ βρεῖ μέσ’ στ’ ἄλλα ἀστέρια ἀνάμεσα/ καὶ δὲν τὸ χάσει/ σὲ μιὰ ἄλλη Βηθλεὲμ ἀκολουθώντας το/ μπορεῖ νἀ φτάσει. Στο πασίγνωστο κι αγαπημένο ποίημα «Χριστούγεννα» του Στέλιου Σπεράντζα (1888 – 1962) (ο οποίος έχει κυρίως ασχοληθεί με τη συγγραφή παιδικών ποιημάτων), ο μικρός Χριστός προσκαλείται σ’ ένα φτωχικό σπίτι, όπου θα βρει φαγητό και ζεστασιά… Στὴ γωνιά μας κόκκινο/ τ’ ἀναμμένο τζάκι./ Τοῦφες χιόνι πέφτουνε/ στὸ παραθυράκι./ Ὅλο ἀπόψε ξάγρυπνο/ μένει τὸ χωριό,/ καὶ κτυπᾶ Χριστούγεννα/ τὸ καμπαναριό./ Ἔλα, Ἐσὺ ποὺ Ἀρχάγγελοι/ σ’ ἀνυμνοῦνε ἀπόψε,/ πάρε ἀπὸ τὴν πίττα μας,/ ποὺ εὐωδιᾶ καὶ κόψε./ Ἔλα, κι ἡ γωνίτσα μας/ καρτερεῖ νὰ ’ρθεῖς./ Σοὔστρωσα, Χριστούλη μου,/ γιὰ νὰ ζεσταθεῖς. «Χριστούγεννα» είναι, επίσης, ο τίτλος ενός όχι ιδιαίτερα γνωστού ποιήματος του Τέλλου Άγρα (1899 – 1944) [φιλολογικό ψευδώνυμο του ποιητή και κριτικού Ευαγγέλου Ιωάννου], στο οποίο κυριαρχεί το μοτίβο του «πυκνού χιονιού»… Ὄξω πέφτει ἀδιάκοπο καὶ πυκνὸ τὸ χιόνι, / κρύα καὶ κατασκότεινη κι ἀγριωπὴ ἡ νυχτιά./ Εἶναι ἡ στέγη ὁλόλευκη, γέρνουν ἄσπροι κλῶνοι,/ μὲς στὸ τζάκι ἀπόμερα ξεψυχᾶ ἡ φωτιά…/ …Πέφτει ἀκόμη ἀδιάκοπο κι ἄφθονο τὸ χιόνι,/ ὅλα ξημερώνονται μ’ ἄσπρη φορεσιὰ,/ στὸν ἀγέρα ἀντιλαλοῦν τοῦ σημάντρου οἱ στόνοι,/ κάτασπρη, γιορτάσιμη λάμπει ἡ ἐκκλησιά… (αποσπάσματα). Από τους μεταγενέστερους εκπροσώπους της Νεοελληνικής Ποίησης, η Ζωή Καρέλλη (1901 – 1998), μία εξαιρετική ποιήτρια, θεατρική συγγραφέας και δοκιμιογράφος, έχει γράψει τέσσερα υπέροχα ποιήματα με τίτλο «Παραμονή της Γέννησης», που ανήκουν στη Συλλογή «Πορεία» (1940). Πραγματικά συναρπαστικό είναι το ακόλουθο απόσπασμα από το 4ο ποίημα: …Εκείνος που δεν γεννά, δεν γεννάται, / δεν αναγεννάται ποτέ, Κύριε,/ της Γέννησης «σκήνωσον εν εμοί»,/ ο την Σάρραν και την Ελισσάβετ/ γονίμους διδάξας, προς δόξαν σου αιώνιαν. Ο Γιάννης Ρίτσος (1909 – 1990), στην 4η στροφή του 1ου μέρους της «Ρωμιοσύνης»   Όταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο / όταν χαμογελάνε, ένα μικρό χελιδόνι φεύγει μες απ’ τ’ άγρια γένεια τους / όταν κοιμούνται, δώδεκα άστρα πέφτουν απ’ τις άδειες τσέπες τους…  Αναμφίβολα ανακαλεί στη μνήμη του το αστέρι της Βηθλεέμ, γράφοντας τον στίχο: δώδεκα άστρα πέφτουν… Με τους δώδεκα αστερισμούς (δώδεκα άστρα) ο ποιητής υπαινίσσεται το φαινόμενο των πεφταστεριών, η δε πτώση ενός αστεριού είναι ίσως ένα σημάδι θεϊκό, ένα μήνυμα ελπίδας (άστρο της Βηθλεέμ)…  Στη Συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη (1911 – 1996) «Ο Ήλιος ο ηλιάτορας» (1971) ανήκουν δύο θαυμάσια δίστιχα, η συντομία των οποίων είναι αντίστροφα ανάλογη προς την αλήθεια του νοήματός τους… Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος/ να’ ν’ ήμερος να ’ναι άκακος/ λίγο φαΐ λίγο κρασί/ Χριστούγεννα κι Ανάσταση. Στη Συλλογή του Νικηφόρου Βρεττάκου (1912 – 1991) «Διεθνής παιδούπολη Πεσταλότσι» ανήκει το υπέροχο ποίημα «Το παιδί με τη σάλπιγγα» Αν μπορούσες να ακουστείς/ θα σου έδινα την ψυχή μου/ να την πας ως την άκρη του κόσμου./ Να την κάνεις περιπατητικό αστέρι ή ξύλα/ αναμμένα για τα Χριστούγεννα – στο τζάκι του νέγρου/ ή του Έλληνα χωρικού. Να την κάνεις ανθισμένη μηλιά/ στα παράθυρα των φυλακισμένων. Εγώ/ μπορεί και να μην υπάρχω ως αύριο./ Αν μπορούσες να ακουστείς/ θα σου έδινα την ψυχή μου/ να την κάνεις τις νύχτες/ ορατές νότες, έγχρωμες,/ στον αέρα του κόσμου./ Να την κάνεις αγάπη. Ένα υπέροχο χριστουγεννιάτικο ποίημα με τίτλο «λάμπουν σαν δάκρυα τα Χριστούγεννα» έχει γράψει ο Τόλης Νικηφόρου (1938 – ). Το ποίημα ανήκει στη Συλλογή «Γαλάζιο βαθύ σαν αντίο» (1999). …Ένας μικρός χριστός γεννιέται πάλι αύριο,/ μόνος στον κόσμο./ ένας μικρός χριστός που ζωγραφίζει θαμπά/ στο τζάμι δέντρα για τα παιδιά,/ καράβια για τα όνειρα,/ ένα παραμύθι της αγάπης για τους απελπισμένους./ παραμονή και τα χιλιάδες φώτα της πλατείας/ στα μάτια του λάμπουν σαν δάκρυα.

Κυπριακή Λαϊκή παράδοση. Τα Κάλαντα Χριστουγέννων. Ενδεικτικά.

1, Καλήν εσπέραν θα σας πω/ τζιάν(κι αν) είναι ορισμός σας/ Χριστού τη θεία γέννηση/ να πω, να πω στ’ αρκοντικόν σας./ Χριστός γεννιέται σήμερον/ εν(στην) Βηθλεέμ την πόλη/ οι ουρανοί αγάλλονται/ μαζί, μαζί τζι’ η φύσης όλη./ Γεννιέται μες το σπήλαιον/ στη φάτνη των αλόγων/ ο βασιλιάς των ούρανων/ τζι ο πλά τζι ο πλάστης ημών όλων./ Αντζιέλοι εις τον ουρανόν/ ψάλλουν το εν υψίστοις/ τζιαι να το φανερώνετε/ των νυ των νυκτοβάτων πίστης./ Που την Περσίαν έρκουνται(έρχονται)/ τρεις μάγοι με τα δώρα/ τζι’/ έναν αστέριν λαμπερόν/ τους ο τους οδηγά στην χώραν./ Το Πάσκαν που `ν’ να τρώετε/ εις το αρκοντικόν σας/ δώστε τζιαι κανενού φτωχού/ απού απού το φαγητόν σας./ Χρονιά πολλάνα ζήσετε/ να `στε ευτυχισμένοι/ τζιαι στο κορμίν τζιαι στην ψυσιήν/ να `σα να `σαστεν πλουμισμένοι.

2. Πάλι ακούστε άρκοντες/ ήρταμεν να σας πούμεν/ πως αύριον είναι γιορτή/ τζιαι πρε - τζιαι πρέπει να χαρούμεν./ Αύριον εν Αρχιχρονιά/ πρώτη Ιανουαρίου/ όπου γιορτάζεται παντού/ τ' Αγι - τ' Αγίου Βασιλείου./ Ζητώ χάρην που τον Θεόν/ τα λόγια μου να δέσω/ τον Άγιον Βασίλειον/ να σας - να σας τον επαινέσω./ Που τον αφέντην τον Θεόν/ ήτανε φωτισμένος/ τζιαι στων γραμμάτων την σπουδήν/ σοφί - σοφίαν πλουμισμένος./ Γέννημαν της Καισάρειας/ βλαστός Καππαδοκίας/ τζιαί ποιητής θεόπνευστος/ της θει - της θείας λειτουργίας./ Πρωτομηνιά, Πρωτoχρονιά/ τζιαι πάλ ' αρχή του Λόγου/ τζι εμείς καλώς σας ήβραμεν/ να ζιει - να ζιείτε τζιαι του χρόνου./ Εις πολλά τα έτη!

3. Κάτσε να φας, κάτσε να πιεις,/ κάτσε τον πόνο σου να πεις./ Κάτσε, κάτσε να τραγουδήσεις/ και να μας, και να μας καλοκαρδίσεις/ Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά/ ψηλή μου δεντρολιβανιά/ κι αρχή καλός μας χρόνος/ εκκλησιά εκκλησιά με το άγιο θρόνος./ Αρχή που βγήκε ο Χριστός/ άγιος και πνευματικός/ στη γη να περπατήσει/ και να μας καλοκαρδίσει./ Άγιος Βασίλης έρχεται/ και δεν μας καταδέχεται/ από την Καισαρεία/ συ σ' αρχόντισσα κυρία./ Βαστάει κόλλα και χαρτί/ ζαχαροκάντιο ζυμωτή/ χαρτί και καλαμάρι/ δες κι εμέ το παλικάρι./Το καλαμάρι έγραφε/ την μοίρα μου την έλεγε/ και το χαρτί ομίλει

Ιησού Χριστέ μας, Υπεραγία Θεοτόκος, Άγιοι μας . Άγιε μου καλέ Βασίλη…... 

ΜΕ  ΠΙΣΤΗ,  ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ, 

ΝΑ  ΔΙΩΞΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΡΑΤΗ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΟΥΣ,

ΠΟΥ ΚΙ΄ΑΥΤΟΙ ΕΜΦΑΝΙΣΘΗΚΑΝ ΣΑΝ ΕΠΙΔΗΜΙΑ. 

Ο *ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΠΡΩΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ, ΤΟ ΕΙΚΟΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΤΟΣ,

2021 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΥ,

200 ΧΡΌΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ,

ΑΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΕΥΤΥΧΗΣ ΣΥΜΠΤΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ,

ΠΟΥ ΕΥΧΕΤΑΙ,  ΠΡΟΣΕΥΧΕΤΑΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΕΜΠΕΙ ΕΣΧΑΤΗ ΙΚΕΣΙΑ,

ΓΙΑ ΥΓΕΙΑ, ΕΙΡΗΝΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ.

*Ο 21ος αιώνας είναι ο τρέχων αιώνας σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 2001 και θα τελειώσει στις 31 Δεκεμβρίου του 2100. Είναι ο πρώτος αιώνας της 3ης χιλιετίας. Διακρίνεται από το χρονικό διάστημα που είναι γνωστό ως τα 2000s, χρονικό διάστημα που ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 2000 και θα τελειώσει στις 31 Δεκεμβρίου 2099.

Στις απαρχές του αιώνα, ο ρυθμός ανάπτυξης του πληθυσμού, της γνώσης, της τεχνολογίας, του εμπορίου, της καταστροφικής ισχύος των πολεμικών εξοπλισμών και της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης έχει επιταχυνθεί ιδιαίτερα και σε συνδυασμό με την ψηφιακή επανάσταση και την εποχή της πληροφορίας δημιουργεί μεγάλες ευκαιρίες αλλά και σοβαρότατες  απειλές με τις οποίες είναι αντιμέτωπο το ανθρώπινο είδος. 

Τελειώνοντας προσθέτω με συγκίνηση και αγάπη ….

Δύσκολα κι αυτή τη χρονιά τα Χριστούγεννα...Και οι ευχές μοιάζουν να είναι διστακτικές….
Μα ίσως, με αισιοδοξία, τώρα είναι που τις χρειαζόμαστε, όσο ποτέ άλλοτε.

Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΩΣΤΑΣ ΜΟΝΤΗΣ, “ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ” (από τη συλλογή “Και τοτ᾽ εν ειναλιη Κύπρω”, 1974.), έγραψε και λάλησε….

«Και πάλι λες δεν είναι δυνατό
όλες αυτές οι ευχές να ψεύδονται
και πάλι λες δεν είναι δυνατή
τέτοια πανταχόθεν σύμπτωση,
δεν είναι δυνατή τέτοια πανταχόθεν συμπαιγνία.»

 

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΜΕ ΥΓΕΙΑ.

Επιμέλεια από Αντώνη Αντωνά – Συγγραφέα  www.ledrastory.com