Στις δύο πρώτες εβδομάδες του ακήρυκτου αυτού πολέμου, οι Αρμενικές Δυνάμεις παρά τον σοβαρό αιφνιδιασμό από το μέγεθος και την σφοδρότητα της επίθεσης των Αζέρων σε αέρα και έδαφος, κατόρθωσαν να απορροφήσουν μεγάλο μέρος της επιθετικής ισχύος των αντιπάλων τους, μη επιτρέποντας επίτευξη στρατηγικού αποτελέσματος πλέον κάποιων νικών σε τακτικό επίπεδο.
Σε σχετική αρθρογραφία μας στο Liberal, μεταξύ άλλων θέταμε και το ερώτημα για πόσο χρόνο ακόμα οι Αρμένιοι θα μπορούσαν να διεξάγουν επιτυχή άμυνα. Είχε μάλιστα τονιστεί ότι το Αζερμπαϊτζάν, ως ενεργειακός παίκτης με τριπλάσιο πληθυσμό και τετραπλάσιο ΑΕΠ, σε βάθος χρόνου με έναν πόλεμο τριβής θα μπορούσε εξασθενώντας τους Αρμενίους να νικήσει με την προϋπόθεση να παραμείνει ουδέτερη η Ρωσία.Η κατατριβή των Αρμενίων σημαντική, οι απώλειες δυσαναπλήρωτες, η Μόσχα απλά …ουδέτερη και η σημαντική υπέρτερη στρατιωτική ισχύς των Αζέρων έχοντας δίπλα τους την Άγκυρα έφερε το στρατηγικό αποτέλεσμα στο τριήμερο 5-8 Οκτωβρίου, έξι εβδομάδες μετά την έναρξη της επίθεσης. Οι Αζέροι πέτυχαν δύο σημαντικές εσοχές στα Νότια-Νοτιανατολικά (ΧΑΡΤΗΣ) που τους οδήγησε αφ’ ενός μεν στην κατάληψη της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης Σούσα (Σούσι) και αφ’ ετέρου στον έλεγχο του διαδρόμου Λατσίν που συνδέει την Αρμενία με το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ο Αρμένιος Πρωθυπουργός Πασινιάν με τον Ηγέτη του Ναγκόρνο Καραμπάχ Χαρουτγιουνιάν αντιλήφθηκαν ότι θα ήταν μάταια η συνέχιση του αγώνα με περαιτέρω αιματοχυσία καθόσον κρίθηκε στρατιωτικά ότι ήταν θέμα χρόνου η κατάληψη της πρωτεύουσας Στεπανακέρτ και ο αποκλεισμός του Ναγκόρνο Καραμπάχ από την Αρμενία. Πριν την διαφαινόμενη μεγάλη ήττα και για να περισώσουν το ίδιο το Ναγκόρνο-Καραμπάχ που σημειωτέον συνεχίζουν να κατέχουν, δέχθηκαν την Δευτέρα τους όρους ειρήνης που είχε προετοιμάσει η Μόσχα και που στην ουσία συνιστά συνθηκολόγηση.
Ας δούμε όμως τι προβλέπουν οι όροι της «ειρήνης»:
- Παύει κάθε στρατιωτική ενέργεια και οι δυνάμεις και των δύο κρατών παραμένουν όπου βρέθηκαν την ώρα που τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία. (10/11 01.00 τοπική ώρα).
- Αναπτύσσεται Ρωσική «Ειρηνευτική Δύναμη» 1960 ατόμων με τα μέσα τους, παρεμβαλλόμενη μεταξύ των Αζερικών και Αρμενικών Δυνάμεων κατά μήκος της «Γραμμής Επαφής» και κατά μήκος του διαδρόμου Λατσίν που συνδέει όπως προαναφέρθηκε την Αρμενία με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ για μία περίοδο πέντε ετών με προοπτική ανανέωσης για ακόμα μία πενταετλια.
- Η Αρμενία επιστρέφει αζερικά εδάφη που ακόμα κατέχει με βάση συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα τον επόμενο μήνα. Και τα δύο μέρη εγγυώνται την ελεύθερη και ασφαλή κυκλοφορία των διαδρόμων προς Ναγκόρνο Καραμπάχ και προς το Ναχιτσεβάν .
- Επιστρέφουν εκτοπισθέντες και πρόσφυγες υπό την αιγίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.
Διευκρινίζεται ότι τα εδάφη που ανακατέλαβε το Αζερμπαϊτζάν και αυτά που θα επιστρέψουν οι Αρμένιοι, είναι αυτά που ήλεγχαν ως Ζώνη Ασφαλείας του Ναγκόρνο Καραμπάχ και αποτελούσαν το 15% περίπου της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν συν τις εσοχές που έκαναν μέσα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Το μεγαλύτερο μέρος του Ναγκόρνο Καραμπάχ παραμένει στους Αρμενίους αλλά στην Συμφωνία ουδόλως αναφέρεται η νομική του υπόσταση.
Ο Πούτιν είναι ο μεγάλος κερδισμένος. Η στάση του απέναντι στον πόλεμο δεν ήταν καιροσκοπική αλλά ζήτημα Στρατηγικής. Έρχεται τώρα ως επιδιαιτητής και ειρηνευτής και δείχνει παντού ποιος είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού στον Καύκασο και ιδιαίτερα στην Κυβέρνηση του Ερεβάν που προήλθε μετά την «βελούδινη επανάσταση» του 2018 και τον Πρωθυπουργό Νικόλ Πανισιάν του οποίου τα ανοίγματα στην Δύση δεν τα καλοείδαν στην Μόσχα. Τα ρωσικά στρατεύματα δεν θα είναι πλέον μόνο στην Αρμενία όπου διαθέτει ήδη μεγάλη στρατιωτική βάση αλλά και στο …Αζερμπαϊτζάν!
Φυσικά νικητής είναι το Αζερμπαϊτζάν και προσωπικά ο Πρόεδρος του Ιλχάμ Αλίγιεφ. Με συντριπτική υπεροπλία σε μέσα και προσωπικό και μετά από 13 δις δολάρια σύγχρονους εξοπλισμούς την τελευταία πενταετία, ενισχυμένο με περίπου 2.000 μισθοφόρους που μετέφερε η Άγκυρα από την Συρία, με Τούρκους Συμβούλους το Αζερμπαϊτζάν επεδίωξε την επανάκτηση όλων των εδαφών του. Μπορεί να μην κατέλαβε το Ναγκόρνο Καραμπάχ (μόνο μικρό μέρος αυτού) ή αν θέλετε αρκέστηκε σε ένα μικρό μέρος αυτού αλλά ανάγκασε το Ερεβάν σε συνθηκολόγηση, ανακτώντας τα εδάφη του και εξασφαλίζοντας την επιστροφή δεκάδων χιλιάδων εκτοπισθέντων Αζέρων. Στο Μπακού πανηγυρίζουν μετά την θριαμβευτική αναγγελία του τέλους του πολέμου και την νίκη.
Κερδισμένη είναι και η Τουρκία η οποία έβαλε πόδι για τα καλά και στον Καύκασο. Παρακολουθώντας τις δηλώσεις των Τούρκων επισήμων θα λέγαμε ότι «θέλει η Τουρκία να κρυφτεί και η χαρά δεν την αφήνει». Μπορεί τελικά να μην συμμετάσχει στην ειρηνευτική δύναμη όπως ανακοίνωσε ο Αλίγιεφ, αλλά Τούρκοι θα συμμετέχουν στον Κέντρο Ελέγχου που θα δημιουργηθεί για να παρακολουθείται η εφαρμογή της Συμφωνίας. Οι δε Στρατιωτικοί Σύμβουλοι της θα παραμείνουν στο Αζερμπαϊτζάν.
Αναμφίβολα ο μεγάλος χαμένος είναι η Αρμενία. Υπέστη ήττα χάνοντας τα αζερικά εδάφη που ήλεγχε ως ζώνη ασφαλείας του Ναγκόρνο Καραμπάχ και μικρό μέρος αυτού. Με αποδυναμωμένες τις Ένοπλες της Δυνάμεις λόγω των σημαντικών απωλειών χωρίς πόρους και εφεδρείες και χωρίς ουσιαστική βοήθεια τρίτων Αρμενική Πολιτική Ηγεσία αποδέχθηκε αναγκαστικά αυτήν την «απίστευτα οδυνηρή Συμφωνία» όπως ο ίδιος ο Πανισιάν δήλωσε.. Η Αρμενία μπαίνει σε μία μεγάλη εθνική και πολιτική κρίση μετά από αυτήν ήττα.
Εμείς στην Ελλάδα θα πρέπει να διδαχθούμε πάρα πολλά από αυτήν σύγκρουση των έξι εβδομάδων σε γεωπολιτικό, στρατηγικό, αλλά και επιχειρησιακό-τακτικό επίπεδο. Κατ’ αρχήν ας επισημάνουμε ότι ο Πρόεδρος Αλίγιεφ χρησιμοποιούσε διαρκώς επιθετική ρητορική κατά της Αρμενίας προετοιμάζοντας έτσι την διεθνή κοινότητα και τον λαό του για ανάληψη στρατιωτικής ενεργείας (σημ. θυμίζει μήπως κάποιον;). Ποτέ δεν έκρυψε ότι στρατηγικός του στόχος του ήταν η επανάκτηση των απολεσθέντων αζερικών εδαφών και του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Εκμεταλλευόμενος όλα τα προηγούμενα χρόνια την ενεργειακή του θέση, απέκτησε συντριπτική ισχύ σε σχέση με την Αρμενία. Με την Δύση να αδιαφορεί, εξασφαλίζοντας την «ουδετερότητα» της Μόσχας και βλέποντας ότι η γεωπολιτική συγκυρία επιτρέπει επεδίωξε με τους «αδελφούς» Τούρκους στρατιωτική λύση που σε μεγάλο βαθμό αλλά όχι απολύτως την πέτυχε.
Η Αρμενία για χρόνια επαναπαύθηκε… «στις δάφνες» από τον νικηφόρο πόλεμο του 1992-1994. Θεώρησε ότι αρκούσε η Συμμαχία της με την Ρωσία και η Ρωσική Βάση στο έδαφος της για να την εξασφαλίσει από μία αζερική επίθεση. Θα μπορούσε να αντιληφθεί ότι η Μόσχα έπαιζε το δικό της παιχνίδι προωθώντας την δική της θέση στον Καύκασο. Πίστεψε ότι το αρμενικό λόμπυ στις ΗΠΑ θα βοηθούσε. Παρακολουθούσε μάλλον με αμηχανία τον υπερεξοπλισμό του Αζερμπαϊτζάν και δεν ανέπτυξε αποτρεπτική ισχύ που όπως λέω συχνά είναι διαφορετική από την αμυντική ικανότητα. Η αποτροπή της απέτυχε και δεν είχε σημασία τι έλεγαν στο Ερεβάν και στο Στεπανακέρτ για αυτό αλλά τι αντίληψη είχαν στο Μπακού. Λάθος μεγάλο ότι θερωούσαν ότι αν γινόταν κάτι από πλευράς Αζέρων, θα ήταν περιορισμένο και όχι γενικό και για λίγες ημέρες θα τα κατάφερναν, όπως και τα κατάφεραν. Στην μακρά διάρκεια, στην ένταση και στην έκταση έπεσαν έξω. Κάντε τώρα μια αναγωγή στα δικά μας και θα καταλάβετε τι εννοώ. Κλείνουμε παραφράζοντας την γνωστή ρήση του Κλίντον: «Είναι η ανισότητα Ισχύος ανόητε».
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal»
ΥΓ. Τα επιχειρησιακά και τακτικά διδάγματα (lessons learned) καθώς επίσης και τα σχετικά με την χρησιμοποίηση νέων τεχνολογιών, όπως ΗΠ Drones κλπ είμαστε βέβαιοι ότι οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις θα τα αξιολογήσουν όπως πρέπει.
