Βλέποντας τους υπουργούς Εξωτερικών Ελλάδας και Ρωσίας να κάνουν δηλώσεις από την Αθήνα στις 26 Οκτωβρίου, νιώθει κανείς σαν να τον διαπερνά μια αίσθηση deja vu.
Ήταν αρχές Νοεμβρίου του 2016, κατά τη διάρκεια του αφιερωματικού έτους Ελλάδας-Ρωσίας, όταν ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας Σεργκέι Λαβρόφ επισκέφθηκε για τελευταία φορά την Αθήνα, με τον Νίκο Κοτζιά τότε να τον υποδέχεται ως «έναν από τους σημαντικότερους διπλωμάτες της γενιάς του».
Ο πολύπειρος Ρώσος (υπουργός Εξωτερικών ήδη από το 2004 και παλαιότερα μόνιμος αντιπρόσωπος της Ρωσίας στην ΟΗΕ) δεν είχε παραλείψει τότε να υπογραμμίσει, από την ελληνική πρωτεύουσα, «την ανάγκη να γίνεται σεβαστό το Διεθνές Δίκαιο όπως απορρέει από τις διεθνείς συμβάσεις» όπως άλλωστε και την ανάγκη να γίνουν σεβαστά τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό.Τέσσερα χρόνια μετά, ο Σεργκέι Λαβρόφ ξαναβρέθηκε στην Αθήνα, με τον Νίκο Δένδια αυτήν τη φορά να τον υποδέχεται ως «μια από τις πιο επιφανείς προσωπικότητες της διεθνούς διπλωματίας». Από την ελληνική πρωτεύουσα, ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας θα έστελνε και πάλι τα μάλλον αναμενόμενα (αλλά – σε κάθε περίπτωση – ευπρόσδεκτα) μηνύματα περί σεβασμού του διεθνούς δικαίου και των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στο Κυπριακό, με τις αναφορές του 2016 στη Συνθήκη της Λωζάνης (την οποία τότε αμφισβητούσε το καθεστώς Ερντογάν) να έχουν εν τω μεταξύ δώσει τη θέση τους σε αναφορές υπέρ της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (την οποία τώρα πια αμφισβητεί de-facto η Άγκυρα στη σκιά του δόγματος της καλούμενης «Γαλάζιας Πατρίδας»).
Με ευρεία ατζέντα
Κατά τα λοιπά, όπως το 2016 έτσι και το 2020, το ελληνορωσικό «μενού» θα είχε επί μέρους «γεύσεις» από τουρισμό, ενέργεια, διμερές εμπόριο και τους δεσμούς των δύο λαών στη βάση κοινών ιστορικών αναφορών και πολιτισμικών ριζών, με την ελληνική πλευρά να υπογραμμίζει αυτό που τόνιζε και παλαιότερα, ότι δηλαδή «η Ρωσία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας», και να αφήνει παράλληλα να εννοηθεί ότι η Αθήνα θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως γέφυρα ενισχυτική των διαύλων επικοινωνίας ανάμεσα στη Μόσχα και τους ευρωατλαντικούς θεσμούς (ΝΑΤΟ, ΕΕ).
Άλλο 2016, άλλο 2020
Το 2020 ωστόσο δεν είναι 2016. Η ελληνορωσική διπλωματική κρίση του 2018, η υπόθεση της έκδοσης του Αλεξάντερ Βίνικ, η αποστολή των ρωσικών S-400 στην Τουρκία αλλά και η πολυμέτωπα ενισχυμένη «διείσδυση» των ΗΠΑ όχι μόνο γενικώς στην Ελλάδα (στρατηγικός διάλογος, MDCA-Σούδα) αλλά και ειδικότερα στη βόρεια Ελλάδα (σε Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη, Καβάλα, με ιδιαίτερη έμφαση να δίνεται στην Αλεξανδρούπολη όπου οι Financial Times είχαν προ ετών τοποθετήσει γεωγραφικά και «το νέο επίκεντρο των προσπαθειών για επέκταση της ρωσικής επιρροής στη νοτιοανατολική Ευρώπη, ενάντια στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ») έχουν έρθει να αλλάξουν τα δεδομένα.
Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο βρέθηκε στην Ελλάδα δύο φορές μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο, φτάνοντας από την Κρήτη έως τη Θεσσαλονίκη. Ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας από την άλλη, είχε να επισκεφθεί τη χώρα μας από το 2016…
Ο πλούσιος σε εξελίξεις Οκτώβριος
Υπό αυτήν την έννοια, η επίσκεψη του Σεργκέι Λαβρόφ στην Αθήνα σηματοδοτεί όντως ένα restart αναθέρμανσης των δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας το οποίο «επιβεβαιώνει» «την κοινή βούληση» των δύο χωρών «για το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου» στις σχέσεις τους, όπως θα δήλωνε χαρακτηριστικά και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας στις 26 Οκτωβρίου. Υπενθυμίζεται ότι είχε προηγηθεί προ εβδομάδων, στις αρχές του Οκτωβρίου, και μια τηλεδιάσκεψη του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη με τον Ρώσο υπουργό Μεταφορών Ευγένι Ντίτριχ για την προετοιμασία της Μεικτής Διυπουργικής Επιτροπής Ελλάδας-Ρωσίας.
Ρωσική κινητικότητα στο ελληνικό μέτωπο
Μέσα στον Οκτώβριο ωστόσο, θα ακολουθούσαν και άλλα πολλά:
- Το σχόλιο-απάντηση της εκπροσώπου του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρίας Ζαχάροβα ενάντια σε όσα είχε δηλώσει νωρίτερα ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα («[…] τα σχέδια της Ουάσιγκτον για αύξηση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο μας ανησυχούν γιατί έχουν ανοιχτά αντιρωσικό χαρακτήρα […]», θα δήλωνε μεταξύ άλλων η κυρία Ζαχάροβα)
- Η εμφάνιση του εκπαιδευτικού πλοίου «Smolny» του ρωσικού πολεμικού ναυτικού στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης
- Η ανακοίνωση του ρωσικού ΥΠΕΞ ενάντια στο άνοιγμα του παραλιακού μετώπου των Βαρωσίων στην Αμμόχωστο από τις κατοχικές δυνάμεις («Θεωρούμε απαράδεκτες τις αποφάσεις για άνοιγμα της περιοχής των Βαρωσίων. Μονομερείς ενέργειες που παραβιάζουν αποφάσεις […] του ΣΑ του ΟΗΕ δημιουργούν επιπλοκές για την επανάληψη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό»)
- Τα τιτιβίσματα της ρωσικής πρεσβείας στο Twitter υπέρ της Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS) που «προβλέπει ρητά το κυρίαρχο δικαίωμα όλων των κρατών για χωρικά ύδατα έως 12 ναυτικά μίλια και ορίζει τις αρχές και τους τρόπους της οριοθέτησης ΑΟΖ»
- Η συνάντηση του προέδρου του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνα με την πρέσβη της Ελλάδας στη Ρωσία Αικατερίνη Νασίκα
- Η εμφάνιση του ρωσικού πολεμικού πλοίου «Αντιναύαρχος Κουλακόφ» στο λιμάνι του Πειραιά
- Και, καταλήγοντας, η επίσκεψη του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην Αθήνα, με την ελληνική πλευρά να προσβλέπει σε σύσφιξη των δεσμών εν όψει και των επετειακών εορτασμών για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση το 2021, το οποίο 2021 αναμένεται να «εορταστεί» επιπλέον και ως Έτος Ιστορίας Ελλάδας-Ρωσίας.
«Και γιατί τώρα;», θα μπορούσε να διερωτηθεί κανείς, στην προσπάθειά του να εξηγήσει τη χρονική στιγμή της επίσκεψης Λαβρόφ στην Αθήνα. Οι εκτιμήσεις ως προς αυτό ποικίλουν. Ενδεχομένως επειδή η ρωσική πλευρά έκρινε πως ήταν τώρα, πριν από την έλευση του επετειακού 2021, η κατάλληλη στιγμή προκειμένου να στείλει τα δικά της μηνύματα, μέσω Ελλάδας, προς τις ΗΠΑ αλλά και προς την Τουρκία.
Το πως θα εξελιχθούν τα πράγματα στο πεδίο των ελληνορωσικών σχέσεων είναι κάτι που μένει να φανεί, σε συνάρτηση και με τις εξελίξεις σε άλλα μέτωπα (Ρωσίας-Τουρκίας, Ρωσίας-ΗΠΑ), ανάλογα βέβαια και με το αποτέλεσμα των επερχόμενων αμερικανικών προεδρικών εκλογών της 3ης Νοεμβρίου.
Νεο-οθωμανισμός και τζιχαντιστές
Ο Νίκος Δένδιας από την πλευρά του, κατά τη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε από κοινού με τον Σεργκέι Λαβρόφ, υπογράμμισε «θέματα» τα οποία αγγίζουν τη Ρωσία όπως είναι για παράδειγμα ο «νεο-οθωμανισμός» της Τουρκίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αλλά και το γεγονός ότι η Τουρκία λειτουργεί πια ως «γραφείο ταξιδίων» για τζιχαντιστές τους οποίους μεταφέρει σε εστίες έντασης.
Η ρωσική διπλωματία είναι ωστόσο σε θέση να γνωρίζει πολύ καλά, από πρώτο χέρι, πόσο επικίνδυνος και αναξιόπιστος «συνομιλητής» είναι η Άγκυρα (υπενθυμίζονται η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού Sukhoi, η δολοφονία του Αντρέι Καρλόφ, οι τουρκικές μεθοδεύσεις με τους τζιχαντιστές στη Συρία, η επιχειρούμενη τουρκική διείσδυση στον Νότιο Καύκασο, και το ρεσάλτο των Τούρκων στη Λιβύη).
Αυτό που μένει πια να φανεί είναι το πως ακριβώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν οι ελληνορωσικές σχέσεις… με φόντο την ελληνοαμερικανική προσέγγιση ενώ η τελευταία ενδυναμώνεται.
Οι δημόσιες τοποθετήσεις της ρωσικής πλευράς (περί 12 ναυτικών μιλίων, Κυπριακού κ.ά.) σαφώς και είναι θετικές, πολύ δε περισσότερο από τη στιγμή που συμφωνούν πλήρως και με τις ελληνικές θέσεις. Η αναφορά στα 12 ναυτικά μίλια και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) θα μπορούσε ωστόσο να χρησιμεύσει και ως «αιχμή» ενάντια όχι μόνο στους Τούρκους αλλά και στους Αμερικανούς που – σε αντίθεση με τη Ρωσία – δεν έχουν επικυρώσει την επίμαχη Σύμβαση.
Επί του πρακτέου πάντως, μια τέτοια αναφορά θα είχε ακόμη μεγαλύτερη και περισσότερο ουσιαστική αξία μόνο στον βαθμό που η ελληνική πλευρά θα ήταν όντως διατεθειμένη να ασκήσει όσα της αναγνωρίζονται στη βάση του Δικαίου της Θάλασσας…
