Συνήθως λέγεται ότι δεν υπάρχει το τέλειο πολίτευμα και ότι η Δημοκρατία είναι το καλύτερο σχετικά πολίτευμα από όλα τα άλλα.
Ωστόσο, και της Δημοκρατίας υπάρχουν διάφοροι τύποι, στους οποίους ο βαθμός ελευθερίας των πολιτών ποικίλλει. Απλό παράδειγμα τα εκλογικά συστήματα. Για να εκλέξει ένα κόμμα βουλευτές πρέπει να συγκεντρώσει σε όλη την επικράτεια κάποιο ποσοστό ψήφων π.χ. 2, 3, 5, 7, 10 %. Όσο μεγαλύτερο ποσοστό απαιτείται για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή τόσο λιγότερο δημοκρατικό είναι το πολίτευμα.
Η Δημοκρατία είναι το πολίτευμα του «μέτρου» και του «ήρεμου διαλόγου». Οι εντάσεις και οι φανατισμοί τραυματίζουν τη Δημοκρατία. Οι Δημοκρατικοί πολίτες πρέπει να σέβονται το αξίωμα ότι «Η ελευθερία του ενός δεν πρέπει να θίγει την ελευθερία του άλλου». Στη Δημοκρατία είναι καλό ό,τι ωφελεί το σύνολο του πληθυσμού και όχι μόνο μερικά άτομα. Το γενικό καλό καταλήγει να είναι και ατομικό καλό. Άρα στη δημοκρατία δεν πρέπει να κυριαρχεί ο ατομισμός. Όπως έλεγε ο Μακρυγιάννης «Πρέπει να σκεφτόμαστε το εμείς και όχι το εγώ».
Κατά τον Αριστοτέλη διακρίνονται τρία είδη πολιτευμάτων, αλλά και οι «παρεκβάσεις» τους. Νομίζω δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι ζούμε πολλά χρόνια τώρα μια παρέκβαση της δημοκρατίας. Να γιατί:
1. Μικρές ομάδες πολιτών (συνδικαλιστικές παρατάξεις ή κόμματα ή εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις) προσπαθούν στανικώς να επιβάλλουν την άποψή τους στους λοιπούς πολίτες. Από τις ενέργειές τους, όμως, υποφέρει το σύνολο των πολιτών, π.χ. όταν συνδικαλιστές κατεβάζουν τους γενικούς διακόπτες του ηλεκτρικού ρεύματος ή όταν λίγοι διαδηλωτές κλείνουν έναν βασικό δρόμο μιας πόλης,ή εθνική οδό, με αποτέλεσμα τη γενική ταλαιπωρία του πληθυσμού και βλάβη της εθνικής οικονομίας, καθώς και ατομικών οικονομιών.
2. Τα κόμματα που κυβερνούν σχεδόν ποτέ δεν έχουν συγκεντρώσει πλέον του 50% των ψήφων, άρα έχουμε κυβερνήσεις μειοψηφίας.
3. Τα κόμματα προεκλογικώς κάνουν διάφορες εξαγγελίες, τις οποίες συνήθως ξεχνούν αν γίνουν κυβέρνηση.
4. Κατά την ψήφιση των νομοσχεδίων τίθεται από τους αρχηγούς κομμάτων θέμα κομματικής πειθαρχίας, ενώ ο κάθε βουλευτής οφείλει να έχει την ελευθερία να αποφασίζει με κριτήριο «αυτό που κατά τη γνώμη του συμφέρει στον λαό και στο κράτος».
5. Στην Ελλάδα η διάκριση των εξουσιών Εκτελεστική, Νομοθετική, Δικαστική είναι πλήρως φαλκιδεμένη. Θα τρίζουν τα κόκκαλα του Μοντεσκιέ!
6. Οι κυβερνήσεις εφαρμόζουν συχνά μέτρα, νόμους ή διακρατικές συμφωνίες που δεν υπήρξαν προεκλογική τους εξαγγελία. Κλασικό παράδειγμα είναι η βλαπτική για τα εθνικά συμφέροντα «Συμφωνία των Πρεσπών». Με αυτήν παραχωρήθηκαν στα Σκόπια όνομα, εθνότητα και γλώσσα που δεν είχαν καμιά σχέση με σλαβικό και αλβανικό λαό. Αυτή μάλιστα η συμφωνία ψηφίστηκε παρά τη γενικευμένη αντίθεση του ελληνικού λαού, η οποία εκδηλώθηκε με ογκώδεις διαδηλώσεις και σωρεία ψηφισμάτων φορέων και δηλώσεις προσωπικοτήτων.
7. Το κυβερνητικό σύστημα είναι πλήρως πρωθυπουργικοκεντρικό, ιδίως μετά τις αλλαγές στα προνόμια του προέδρου της δημοκρατίας. Έτσι εκλογές αποφασίζονται όταν το αποφασίσει ο εκάστοτε πρωθυπουργός και όχι στο τέλος της τετραετίας. Μάλιστα οι προβαλλόμενες αιτίες για πρόωρες εκλογές είναι κραυγαλέα προσχηματικές.
8. Οι υποψήφιοι βουλευτές ορίζονται από τον εκάστοτε αρχηγό κόμματος και όχι μετά από πλειοψηφικές προτάσεις από την εκλογική βάση μελών του κόμματος. Έτσι όμως είναι αδύνατο να εκλεγούν ανεξάρτητες προσωπικότητες και εκλέγονται οι πρόθυμοι, οι πειθαρχικοί και ίσως οι διαπλεκόμενοι.
Για τη σωστή λειτουργία της Δημοκρατίας προϋπόθεση είναι να υπάρχουν δημοκρατικοί πολίτες. Ο δε πολίτης αποκτά δημοκρατικά χαρακτηριστικά όταν διδάσκεται τη δημοκρατία από το σχολείο. Με ειδικό μάθημα, με παραδείγματα, με ασκήσεις και εκθέσεις ιδεών. Με μάθημα λεκτικών αντιπαραθέσεων (debateτο οποίο εφαρμόζουν μερικά ξενόγλωσσα σχολεία). Γιατί,για να λειτουργεί σωστά μια Δημοκρατία χρειάζεται σωστή ανθρωπιστική παιδεία. Και η σωστή παιδεία συμβάλλει στην επίτευξη ομαλής Δημοκρατίας, στην οποία κυβερνά η πλειοψηφία και ελέγχει η μειοψηφία χωρίς ακρότητες.
Ειδικό πρόβλημα υπάρχει με μικρές ομάδες πολιτών που δεν πιστεύουν στη δημοκρατία και κάνουν έκνομες ενέργειες με σοβαρές συνέπειες για τους λοιπούς π.χ. οι καταλήψεις σχολείων, εργοστασίων, δημοσίων και ιδιωτικών κτηρίων, ακραίοι ακτιβισμοί έως δολοφονίες πολιτών. Το δίλημμα είναι σε τι βαθμό και με ποια μέσα πρέπει η δημοκρατία να είναι δραστική στην αντιμετώπιση αυτών; Αρκούν τα δημοκρατικά νόμιμα μέσα; Τίθεται το ερώτημα: Η Δημοκρατία μπορεί να υπερβαίνει τα δημοκρατικά όρια; Το ζήτημα είναι ότι αν τα υπερβαίνει δεν εξακολουθεί να είναι αληθινή δημοκρατία. Όμως, σ’ αυτό δεν φταίει αυτή αλλά οι αρνητές της!
Δημ. Θ. Καραμήτσος
Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
Συγγραφέας
Dtkaram.webpages.auth.gr
