Γράφει η
Σοφία Βούλτεψη
Στην κατεστραμμένη από την τρομερή έκρηξη της 4ης Αυγούστου Βηρυτό, οι Χριστιανοί του Λιβάνου αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο του αφανισμού. Η περιοχή γύρω από το λιμάνι κατοικείτο κυρίως από Χριστιανούς και τώρα οι μουσουλμάνοι αγοράζουν τα ερείπια των σπιτιών τους καθώς είναι οι μόνοι που διαθέτουν χρήματα στη χώρα – προφανώς με την βοήθεια της οργάνωσης «Χεζμπολάχ».
Μπροστά στην εικόνα της απόλυτης καταστροφής, με τις εκκλησίες ρημαγμένες, οι Χριστιανοί πουλάνε τα σπίτια τους και φεύγουν από την περιοχή, με το Κράτος εντελώς αδύναμο να ετοιμάσει ένα πρόγραμμα ανασυγκρότησης που θα τους δημιουργούσε μια ελπίδα για το μέλλον.
Τα ίδια τα κόμματά τους, ως μέρος του συστήματος, αντιδρούν σπασμωδικά με παραιτήσεις βουλευτών και θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να ανασυνταχθούν και να συνέλθουν από το σοκ. Με τον κίνδυνο να απλώνεται σε όλον τον πληθυσμό, αφού τα χριστιανικά νοσοκομεία και σχολεία έπαιζαν πάντα σημαντικό ρόλο στην κοινωνική ζωή της χώρας και την επιβίωσή της ακόμη και κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες.
Χώρα με 18 διαφορετικά θρησκεύματα, που κάποτε η αρμονική τους συμβίωση υπήρξε η δύναμη του Λιβάνου, σήμερα διαλύεται κυρίως λόγω των φανατικών της Χεζμπολάχ, που, αν και βρέθηκαν στην κυβέρνηση με το πολιτικό τους σκέλος, συνεχίζουν να λαμβάνουν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις στη Συρία και να εξαπολύουν επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ από την Κοιλάδα Μπεκάα.
Όλα αυτά κάτω από την πολύχρονη αδιαφορία της διεθνούς κοινότητας, που επί χρόνια θεωρεί φυσικό ό,τι κι’ αν συμβαίνει στην περιοχή – από τους αραβοϊσραηλινούς πολέμους ως τον Μαύρο Σεπτέμβρη και τον πόλεμο στη Συρία – να πληρώνει τον λογαριασμό ο Λίβανος. Με στρατιωτικές εισβολές, κατοχές, δολοφονίες πολιτικών και έναν δεκαπενταετή εμφύλιο πόλεμο (1975-1990) που στην πραγματικότητα δεν σταμάτησε ποτέ, η χώρα δεινοπαθεί επί δεκαετίες.
Μοναδική χώρα του αραβικού κόσμου, όπου η μεγαλύτερη κοινότητα είναι η χριστιανική (40,5% του πληθυσμού), χώρα που στηρίχθηκε στον διαμοιρασμό των εξουσιών μεταξύ των κοινοτήτων, οι Χριστιανοί Μαρωνίτες έλαβαν την προεδρία της χώρας και τον έλεγχο του Στρατού. Επίσης, βάσει της Συμφωνίας του Ταϊφ, με την οποία έληξε ο δεκαπενταετής εμφύλιος, οι Χριστιανοί δικαιούνται το 50% των κοινοβουλευτικών εδρών.
Με την επικράτηση της Χεζμπολάχ, όμως, αυτό που έμεινε ήταν μια διακοσμητική προεδρία, ενώ ο Στρατός πέρασε στα χέρια της.
Βάσει της ίδιας, μεταπολεμικής, συμφωνίας, ο πρωθυπουργός είναι μουσουλμάνος σουνίτης και ο πρόεδρος της Βουλής μουσουλμάνος σιίτης.
Το χριστιανικό μωσαϊκό
Οι Μαρωνίτες, που δηλώνουν απόγονοι των αρχαίων Φοινίκων και ανήκουν στο ανατολικό χριστιανικό δόγμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αποτελούν το 23% του πληθυσμού, οι Ελληνορθόδοξοι το 9%, οι αραβόφωνοι Χριστιανοί Μελχίτες που ακολουθούν το βυζαντινό ελληνορθόδοξο λειτουργικό το 5%, οι Μονοφυσίτες Ορθόδοξοι Αρμένιοι το 3%, οι Καθολικοί Αρμένιοι το 1%, οι προτεστάντες το 1%, ενώ ένα ακόμη 2% μοιράζονται άλλα χριστιανικά δόγματα, όπως οι προερχόμενοι από την Αίγυπτο ορθόδοξοι και καθολικοί Κόπτες, οι προερχόμενοι από το Ιράκ Ασσύριοι, οι Σύροι Καθολικοί, οι απόγονοι των σταυροφόρων Λατίνοι.
Όσο για τους μουσουλμάνους, οι σιίτες αποτελούν το 27% του πληθυσμού και οι σουνίτες επίσης το 27% - σύνολο 54%.
Αλλά ως κοινότητα, οι Χριστιανοί εξακολουθούν να κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό. Παράλληλα, αν και γαλλόφωνοι από τον καιρό της αποικιοκρατίας, επί αιώνες έδωσαν τη μάχη υπέρ της προστασίας της αραβικής γλώσσας. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα αραβικά λεξικά έχουν γραφεί από Χριστιανούς.
Λένε μάλιστα πως πρόκειται για το δικό τους τείχος προστασίας, μετά από τις σφαγές που υπέστησαν από τους Μαμελούκους το 1268, το 1283, το 1305 και το 1365, αλλά και πολύ μετά, το 1860.
Παρ’ όλα αυτά, οι Χριστιανοί του Λιβάνου δεν έπαψαν ποτέ να υποστηρίζουν πως είναι οι πραγματικοί αυτόχθονες της περιοχής και ζούσαν εκεί πολύ πριν από την μουσουλμανική κατάκτηση.
Η μεγάλη φυγή
Αλλά ο δεκαπενταετής ανελέητος εμφύλιο πόλεμο, προκάλεσε ένα μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα των χριστιανικών πληθυσμών, αφήνοντας χώρο στον ισλαμικό φονταμενταλισμό, που τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε με επικίνδυνους ρυθμούς.
Σήμερα, με τον λιβανικό πληθυσμό μοιρασμένο με βάση τον εμφύλιο της Συρίας, που ξέσπασε το 2011 και δυστυχώς συνεχίζεται, οι Χριστιανοί του Λιβάνου παραμένουν σε εξαιρετικά εύθραυστη κατάσταση.
Όπως συμβαίνει πάντα στον Λίβανο, ο συριακός εμφύλιος έχει μεταφερθεί στα εδάφη του. Και παρά το γεγονός ότι η Συνθήκη του Ταϊφ, μετά το τέλος του εμφυλίου, ακριβώς για να αντιμετωπίσει τις αντιπαλότητες μεταξύ των θρησκευτικών κοινοτήτων, μετέτρεπε τον Λίβανο σε κοσμικό κράτος. Στα χαρτιά, βέβαια, γιατί όλα τα κόμματα βασίζονται στις θρησκευτικές διαιρέσεις, αν και οι πολίτες του Λιβάνου θα επιθυμούσαν να έχουν να επιλέξουν όχι με βάση τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, αλλά με βάση τα προγράμματα των κομμάτων.
Παρ’ όλα αυτά, οι πληγές δεν έκλεισαν ποτέ. Αντίθετα, τώρα, μετά την φονική έκρηξη, το μαχαίρι ξαναμπήκε βαθιά και στριφογύρισε.
Στα τέλη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Χριστιανοί του Λιβάνου αποτελούσαν το 60% του πληθυσμού. Στην πρώτη μεταπολεμική Βουλή, κατείχαν 54 έδρες και οι μουσουλμάνοι 45.
Η καταστροφή άρχισε με τις Συμφωνίες του Καϊρου του 1969, βάσει των οποίων οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες που έφτασαν στο Λίβανο (και ακολούθησαν κι’ άλλοι μετά τον «Μαύρο Σεπτέμβρη» όταν οι Παλαιστίνιοι εκδιώχθηκαν από την Ιορδανία), είχαν δικαίωμα να κρατήσουν τα όπλα τους να διαθέτουν στρατιωτικές βάσεις και να οργανώνουν τον πόλεμο κατά του Ισραήλ από τα παλαιστινιακά εδάφη.
Έντρομοι οι Χριστιανοί του Λιβάνου είχαν τότε ακούσει τον Γιασέρ Αραφάτ να φωνάζει: «Ο δρόμος για την Παλαιστίνη περνά από την Τζουνιέχ»! Ο λόγος για το λιμάνι βορείως της Βηρυτού και νοτίως του Ισραήλ.
Μετά, ακολούθησε το Σχέδιο Κίσινγκερ, που είχε την φαεινή ιδέα να… αδειάσει ο Λίβανος από τους Χριστιανούς κατοίκους του – επειδή, όπως ειπώθηκε, είναι άνθρωποι προοδευτικοί που μπορούν να εγκλιματιστούν στην Δύση – για να δημιουργηθεί χώρος εγκατάστασης εκεί των Παλαιστινίων, με σκοπό να θεωρήσουν τον Λίβανο πατρίδα τους και να σταματήσουν τις επιθέσεις στο Ισραήλ.
Έτσι κι’ αλλιώς πάντως, οι πόλεμοι μείωσαν τον χριστιανικό πληθυσμό. Ειδικά μετά το 1976, όταν μουσουλμάνοι πολιτοφύλακες προκάλεσαν την σφαγή του Νταμούρ, απόλυτα χριστιανικής πόλης 20.000 ψυχών, με αποτέλεσμα όλοι τους να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη, στον Καναδά και στην Αυστραλία, από όπου δεν επέστρεψαν ποτέ. Αλλά και ουδέποτε οι δυτικές χώρες ενίσχυσαν την επιστροφή των Χριστιανών στον Λίβανο.
Αντίθετα, η φυγή των Χριστιανών ενισχύεται και από τις εξελίξεις των τελευταίων χρόνων, καθώς η χώρα μουσουλμανοποιείται λόγω της παρουσίας 1,5 εκ. προσφύγων από την Συρία και 200.000 Παλαιστινίων – σε ποσοστό 95% μουσουλμάνοι – που δεν προβλέπεται να φύγουν από τη χώρα.
Βρήκαν καταφύγιο στη… Χεζμπολάχ!
Στο μεταξύ και η παρουσία των ισλαμιστών του ISIS, άλλαξε την συμπεριφορά των Χριστιανών του Λιβάνου. Παραδοσιακά πολέμιοι της Χεζμπολάχ, ειδικά στην Κοιλάδα Μπεκάα, βρέθηκαν να υποστηρίζουν την δράση της κατά του ISIS. Μέσα στο γενικό χάος, πίστεψαν πως αν η Χεζμπολάχ δεν πολεμούσε στη Συρία, ο ISIS θα είχε εισβάλει στον Λίβανο.
Και πολλοί κατέληξαν να πιστεύουν ότι η Δύση θέλησε να χρησιμοποιήσει τον ISIS για να προκαλέσει την φυγή των χριστιανικών πληθυσμών από τον Λίβανο.
Μέσα στο γενικός χάος δηλαδή, θεώρησαν πως για να γλιτώσουν από τους τζιχαντιστές, δεν υπήρχε άλλος δρόμος από το να πέσουν στα χέρια της Χεζμπολάχ και του ηγέτη της Νασράλα. Κάπως έτσι ανέβηκαν τα ποσοστά της Χεζμπολάχ και βρέθηκε στην κυβέρνηση…
Το «Κόμμα του Θεού» δημιουργήθηκε το 1982 μετά την ισραηλινή εισβολή, σχεδόν κατέλαβε την μισή χώρα και ανέλαβε την υπεράσπιση του σιιτικού πληθυσμού, επιδιδόμενο στην κοινωνική αλληλεγγύη και την ανασυγκρότηση της χώρας μετά τις καταστροφές από τους βομβαρδισμούς. Παράλληλα, συνέχιζαν την δράση τους κατά του Ισραήλ, προκαλώντας μια νέα εισβολή, όταν, το 2006 συνέλαβαν δύο Ισραηλινούς στρατιώτες.
Και να σκεφθεί κανείς πως μόλις έναν χρόνο νωρίτερα, το 2005, είχε τελειώσει η συριακή κατοχή!
Σύμμαχος του Άσαντ της Συρίας, με μεγάλη βοήθεια από το Ιράν, εξελίχθηκαν σε ένα είδος… Ιανού. Με το στρατιωτικό τους σκέλος πολεμάνε στη Συρία στο πλευρό του Άσαντ και με το πολιτικό παίρνουν μέρος στην διακυβέρνηση του Λιβάνου.
Οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν την έκρηξη και η λαϊκό οργή οδήγησαν στην παραίτηση της κυβέρνησης Ντιάμπ (10 Αυγούστου) και έφεραν στη χώρα το FBI, προκειμένου να ερευνήσει τις συνθήκες της τραγωδίας.
Η «κανονικότητα» του χάους
Αλλά αυτό για τον Λίβανο δεν σημαίνει τίποτε. Η χώρα επί δεκαετίες μαστίζεται από την ακυβερνησία και το χάος, στη διάρκεια του πολέμου στη Συρία έχουν τρεις φορές αναβληθεί οι εκλογές, που τελικά πραγματοποιήθηκαν μετά από δέκα ολόκληρα χρόνια, ο πρόεδρος Μισέλ Αούν εξελέγη τον Μάρτιο του 2016 μετά από… είκοσι αποτυχημένες ψηφοφορίες και η συνηθισμένη κατάσταση είναι η διακυβέρνηση της χώρας από υπηρεσιακή κυβέρνηση.
Σήμερα, με 171 νεκρούς, 6.500 τραυματίες, τεράστιες καταστροφές και 60 ιστορικά κτίρια της Βηρυτού υπό κατάρρευση, με τα μισά από τα 55 νοσοκομεία και κλινικές της χώρας εκτός λειτουργίας, με το ύψος των ζημιών να ξεπερνά τα 15 δις δολάρια, η εισαγγελία ξεκίνησε από την Παρασκευή, 14 Αυγούστου, να καλεί πολιτικούς να καταθέσουν, προκειμένου να διαπιστωθούν λάθη και παραλείψεις.
Ήδη, το φάσμα της πείνας έχει αρχίσει να απλώνεται πάνω από την χώρα που κάποτε υπήρξε ο μεγαλύτερος σιτοβολώνας της Μέσης Ανατολής. Τώρα, με τις αποθήκες σίτου κατεστραμμένες και το σιτάρι να το παίρνει ο αέρας, έγινε γνωστό πως δεν υπάρχει επάρκεια σίτου για περισσότερους από τέσσερις μήνες.
Την ίδια ώρα – και με τα νοσοκομεία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης – η χώρα ανακοίνωσε στις 11 Αυγούστου ρεκόρ μολύνσεων από τον κορωνοϊό. Ήδη, οι νεκροί βρίσκονται στους 97 και τα κρούσματα αυξάνουν μέρα με τη μέρα.
Ο Πρόεδρος Μισέλ Αούν ζήτησε από την παραιτηθείσα κυβέρνηση να παραμείνει στη θέση της, αλλά ουδείς μπορεί να προβλέψει πότε ο Λίβανος θα αποκτήσει νέα κυβέρνηση μετά από εκλογές.
Ο λαός διαδηλώνει, ζητώντας να αλλάξουν όλα. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ζήτησαν την πολιτική παρέμβαση του Γάλλου Προέδρου Μακρόν, καλώντας τον να μην περιοριστεί στην ανθρωπιστική.
Αλλά το κακό έχει πια γίνει. Η Χεζμπολάχ έχει εγκατασταθεί για τα καλά, διαλέγει υπουργεία, ενώ ούτε πρόεδρος, ούτε πρωθυπουργός μπορεί να εκλεγεί αν δεν έχει την έγκριση του Νασράλα, του ανθιρώπου που μετά το 2006 τα αραβικά ΜΜΕ παρουσίαζαν ως… πανισλαμικό ήρωα!
