Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος
Δυστυχώς ο ‘κορονοϊός «κλείδωσε» στο διαμέρισμα ή το σπίτι, μέχρι αγνώστου τέλους ημερομηνίας, εμάς τον υπέρμετρα κοινωνικό λαό, που εκφραζόμαστε με θερμές χειραψίες με γνωστούς και με απεριόριστες σε αριθμό αγκαλιές και φιλιά με συγγενείς και φίλους, εμάς τον Μεσογειακό κοινωνικό λαό που λατρεύουμε τις εξόδους σε πλατείες και γεμίζουμε ως παρέες, καφετέριες, μπαρ και ξενυχτάδικα, και μαζί τα παιδιά μας που βρίσκονται στην παιδική ή εφηβική ηλικία.
Σημειώνω ότι σύμφωνα με τις Κυβερνητικές οδηγίες, οι παππούδες και οι γιαγιάδες που υπάρχουν εάν δεν συγκατοικούσαν μαζί μας καταδικάστηκαν σε… απομόνωση!..
Θα ζητήσω σήμερα την κατανόησή σας καθώς καταθέτω ένα σχετικά μεγάλο άρθρο που αφορά σε ένα πολύ μεγάλο θέμα, δηλαδή στην εφηβεία, την οποία χαρακτηρίζω ως «κρίσιμο σταυροδρόμι της ζωής» στοχεύοντας να βοηθήσω τους γονείς, και όχι μόνο, σε μια πληρέστερη κατανόηση αυτής της περιόδου της ζωής.
Αν υπήρχε κάποιος εύστοχα περιγραφικός όρος της εφηβείας, αυτός θα μπορούσε να είναι, όσο και αν αυτό ακούγεται σχεδόν οξύμωρο, η αλλαγή! Αναμφίβολα κάθε στάδιο της ανθρώπινης ζωής χαρακτηρίζεται από αλλαγές, αλλά και σε κάθε φάση της εξελικτικής μας πορείας υπάρχουν κάποια λιγότερο ρευστά πλαίσια αναφοράς, υπάρχει κάποια αίσθηση σταθερότητας. Για τους εφήβους, όμως, αγόρια και κορίτσια, αυτή η περίοδος της ζωής τους στην προσωπική αναπτυξιακή τους πορεία συντίθεται από μια διαδοχική εναλλαγή ψυχοσωματικών, ψυχοκοινωνικών και ψυχοσεξουαλικών μεταλλαγών, αναζητήσεων και προσπαθειών για την εδραίωση της ατομικής υπαρξιακής τους ταυτότητας.
Σε θέματα μυοσκελετικής οντότητας ο κάθε έφηβος, σχεδόν ξαφνικά, συνειδητοποιεί ότι έπαψε να είναι παιδί και βλέπει το σώμα του να αλλάζει μέρα με τη μέρα. Τα χέρια, και μαζί τους τα σκέλη μακραίνουν και καθώς σχηματίζονται τα κορμιά του αυριανού άντρα και της αυριανής γυναίκας οι έφηβοι αρχίζουν να διακατέχονται από ενδόμυχες αμφιβολίες για το σώμα τους, να προβληματίζονται εάν και κατά πόσο θα είναι...αρεστοί.
Στον ψυχοσυναισθηματικό τομέα ο έφηβος αρχίζει να αισθάνεται "σπουδαίος" και αυτό συχνά εκλαμβάνεται ως ένδειξη αναίδειας ή αυθάδειας από τους γονείς. Τα αγόρια και τα κορίτσια αρχίζουν να απαιτούν να "τους πάρουμε στα σοβαρά" αποζητούν ελευθερία κινήσεων και πράξεων, αντίμαχοι με θέσεις, στάσεις και απόψεις γονιών και καθηγητών και εκφράζουν την άποψη που έχουν για το κάθε τι και για τον καθένα.
Όμως η πλέον δυναμική και για πολλούς εφήβους και γονείς ίσως ψυχολογικά τραυματική μεταλλαγή άρρηκτα δεμένη με την εφηβεία είναι η υποκειμενική ανακάλυψη, η αιφνίδια αναγνώριση και η επιτακτική ανάγκη προσωπικής αντιμετώπισης της ανθρώπινης σεξουαλικότητας! Σ' αυτήν την περίοδο σημαδεύεται για τον καθένα και την καθεμιά μας η γενικότερη θεώρηση της ψυχοσεξουαλικής ταυτότητας ως αυριανών ανδρών και γυναικών.
Η ορθή αντιμετώπιση αυτής της δυναμικής έννοιας της "αλλαγής" απαιτεί από τους γονείς των εφήβων μια γενναία δόση χιούμορ με ταυτόχρονη παρουσία σεβασμού και ευαισθησίας. Τα ειρωνικά, ξεκάρφωτα σχόλια και μπορούν και συχνά πληγώνουν τα παιδιά μας που ήδη διακατέχονται από ανάμικτα και παράξενα υποκειμενικά συναισθήματα και ένας κακός δικός μας χειρισμός μπορεί να δημιουργήσει το υπόστρωμα για εμφάνιση συμπλεγμάτων κατωτερότητας, υπερευαισθησίας ακόμη και νευρώσεων ή διαστροφών χαρακτήρα στην συμπεριφορά του αυριανών ενηλίκων ανδρών και γυναικών.
Κατανόηση, στοργή, υπευθυνότητα
Θα μου επιτραπεί να συμβουλεύσω, ως πατέρας και παππούς, τους αγαπητούς γονείς και αγαπητούς μου συναδέλφους της Μέσης παιδείας να μη αντιμετωπίζουν τη σεξουαλικότητα των εφήβων κλείνοντας το όλο θέμα σε κάποια θεοσκότεινα υποσυνείδητα χρονοντούλαπα. Αποφύγετε τον στρουθοκαμηλισμό γιατί όσο και εάν το επιθυμούμε, ίσως επειδή και μείς δεν διαθέτουμε την απαιτούμενη σαφή τοποθέτηση πάνω στο θέμα, η εφηβική σεξουαλικότητα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί, να εξορκισθεί, είτε σαν να μην υπάρχει είτε σαν να είναι κάτι "βρώμικο" που δεν μπορεί να συζητηθεί ανάμεσα σε γονείς, παιδιά και εκπαιδευτικούς.
Εάν εμείς δεν ενημερώσουμε τους εφήβους μας υπεύθυνα και χωρίς συμπλέγματα παντογνωσίας ή με φορτίσεις πουριτανικών ενδοιασμών τότε να είμαστε βέβαιοι ότι τα παιδιά μας θα ανακαλύψουν μόνα τις αλήθειες του σεξ με ανεπιθύμητα συνεπακόλουθα.
Οι έφηβοι, αγόρια και κορίτσια, διαθέτουν ένα αλάθητο, σχεδόν, αισθητήριο και αξιολογώντας τη στάση των γονιών τους και των καθηγητών και καθηγητριών τους μπορούν να προσδιορίσουν τα πραγματικά μηνύματα που τους στέλνουμε όχι αυτά που χωρίς πειστικότητα με πλατειασμούς και υπεκφυγές ψελλίζουν τα χείλη μας.
Ας μην φοβηθούμε την ενημέρωση! Στην απελευθερωμένη από τα χθεσινά ταμπού εποχή μας η ανάγκη και η χρησιμότητα της υπεύθυνης ενημέρωσης και της συνετής καθοδήγησης από εμάς τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς είναι αναγκαία και αποβαίνει, σίγουρα, σε όφελος των εφήβων. Μέσα στα σύγχρονα αστικά κοινωνικά συστήματα είναι μυριάδες οι ευκαιρίες για νέους και νέες να κάνουν γνωριμίες, να κάνουν φιλίες, να "ερωτευθούν" αληθινά ή τουλάχιστον έτσι να δικαιολογήσουν και τις πρώτες αθώες ερωτικές τους επαφές.
Στον ψυχοκοινωνικό τομέα της ανάληψης πρωτοβουλίας σε θέματα, έστω περιορισμένης σημασίας, αφήστε τους εφήβους σας να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να δράσουν σύμφωνα με τη δική τους βούληση και τη δική τους κρίση.
Εάν η δραστηριότητά τους είναι επιτυχής τότε παινέψτε το παιδί σας φυσικά με το μέτρο. Εάν πάλι αποτύχει μην αρκεστείτε στην πικρή επίπληξη ή την ακόμα πιο πικρή ειρωνεία! Προσέξτε, συχνά σε συζητήσεις που είχα τις τελευταίες δεκαετίες με γονείς, συναδέλφους της Μέσης Παιδείας και παιδιά ανακάλυπτα ότι κάποιοι γονείς υποσυνείδητα και ακούσια είχαν "το δικό τους μερτικό ευθύνης" στην αποτυχία των εφήβων τους για να δικαιώσουν έτσι, «με ουσιαστικά στοιχεία» το σθεναρό κράτημα των σχοινιών με τα οποία και "δεσμεύουν" το παιδί τους.
ΚΟΨΤΕ, σας παρακαλώ και σας προτρέπω αγαπητοί μου γονείς, τα συμβολικά αυτά "σχοινιά" που συνόδευαν μέχρι χθες την εξαρτημένη και ελεγχόμενη από εσάς παιδική τους ηλικία βοηθώντας ταυτόχρονα τους εφήβους σας στη διαπίστωση και την αποδοχή της πραγματικότητας ότι μαζί με την ανεξαρτησία συμπορεύονται η ευθύνη και η συνέπεια.
Μόνο με συνεχείς δοκιμές που απολήγουν σίγουρα κάποιες σε αποτυχία και άλλες σε επιτυχία θα μπορέσουν οι έφηβοι να μάθουν να αξιολογούν σωστά τις στρατηγικές τους να προχωρούν προσεκτικά και συνετά παίρνοντας τις πρώτες γεύσεις από τα προβλήματα, τις απαιτήσεις, τις απογοητεύσεις και μαζί τις επιτυχίες που τους επιφυλάσσει η ζωή που ξετυλίγεται μπροστά τους με μεγάλη ταχύτητα.
Γονείς και συνάδελφοι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να σταθούμε στο πλευρό των εφήβων μας και να τους δείξουμε έμπρακτα ότι κατανοούμε και συμμεριζόμαστε τον δυναμισμό της έντονης μεταλλαγής που τους χαρακτηρίζει «στο κρίσιμο υπαρξιακό σταυροδρόμι της ζωής» καθώς πορεύονται μέρα με την ημέρα, χρόνο με τον χρόνο προς την ενηλικίωση και την ωριμότητα.
4 τύποι εφήβων
Διεθνείς ερευνητικές προσπάθειες ψυχολόγων, κοινωνιολόγων και παιδαγωγών έχουν διαμορφώσει θεωρητική διαφοροποίηση 4 χαρακτηριστικών τύπων εφήβων: κομφορμιστές. ιδεολόγους. ηδονιστές και αντικοινωνικούς.
Ο κομφορμιστής έφηβος επιθυμεί να βελτιώσει την προσωπική του ζωή, να ξεπεράσει σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς του τους γονείς του, να επιτύχει μέσα στο κοινωνικό-οικονομικό σύστημα στο οποίο ζει και μεγαλώνει Αλλά ο κομφορμιστής έφηβος δεν είναι άτομο με ψυχή γερασμένη πριν την ώρα της σε νεανικό κορμί!
Ο ιδεολόγος έφηβος εκδηλώνει κάθε στιγμή και σε κάθε περίπτωση τη βαθιά του δυσαρέσκεια για το σύστημα αξιών, τον τρόπο ζωής και τα κοινωνικό-οικονομικά δεδομένα των ενηλίκων γονιών, συγγενών και της κοινωνίας γενικότερα. Ο ιδεαλισμός είναι γενικό χαρακτηριστικό της εφηβείας, όπως βέβαια και πολλών ενηλίκων που παραμένουν αθεράπευτα...ρομαντικοί! Οι προοδευτικοί ιδεολόγοι ρεφορμιστές έφηβοι θεωρούν την κοινωνία και τα ανθρώπινα προβλήματα ως παράγωγα της μετάθεσης σημαντικών ανθρώπινων αξιών σε επουσιώδη και απρόσωπα αντικείμενα της "καταναλωτικής μας κοινωνίας". Για αυτούς τους εφήβους η ανθρώπινη κοινωνία οφείλει όχι μόνο να αναθεωρήσει τα συστήματα αξιών της αλλά και να τα μετουσιώσει θέτοντας περισσότερη έμφαση στις ανθρώπινες σχέσεις, στην εξάλειψη της μοναξιάς και της αλλοτρίωσης του ατόμου που ζει και παράγει μέσα στα σύγχρονα απρόσωπα αστικό -βιομηχανικά κέντρα, στην επούλωση των ψυχικών μας τραυμάτων, στην ανύψωση της αγάπης προς τον συνάνθρωπό μας σε αξία υπέρτατου βαθμού.
Ο ηδονιστής έφηβος διακατέχεται από την τάση προς τον ηδονισμό και η "dolce vita" είναι τυπικά και ουσιαστικά αυτοσκοπός της ύπαρξής του. Κυνηγάει την ικανοποίηση των αναγκών του με αέναο ρυθμό μέσα από μυριάδες ερεθισμάτων όπως το σεξ, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, τα ξενύχτια, τις κάθε λογής "τρέλες" χωρίς φραγμούς ή συνειδησιακό έλεγχο χωρίς τις ενοχές που δημιουργούν στον καθένα μας οι ψυχοκοινωνικές αναστολές, τα ταμπού οι ηθικές δεσμεύσεις του "υπερεγώ". Για τον ηδονιστή έφηβο η έλλειψη οικονομικών πόρων δεν είναι πρόβλημα γιατί εφόσον του λείψουν από το γονικό βαλάντιο θα τους βρει με παράνομους τρόπους όπως μικροκλοπές και διαρρήξεις, εκβιασμούς, πορνεία, σχέσεις με ομοφυλόφιλους, εμπορία ναρκωτικών! Η ηδονή προέχει και αυτή καθαγιάζει όλα τα μέσα!...
Ο αντικοινωνικός έφηβος, τελικά, προσιδιάζει τον τύπο του ηδονιστή αλλά για αυτόν η έλλειψη αναστολών και ενοχών δεν εξαντλείται στην επιζήτηση ηδονής, δεν τελειώνει με την πραγμάτωση της "dolce vita". Επεκτείνεται και στην έλλειψη στοιχειώδους σεβασμού όχι μόνο για τα περιουσιακά στοιχεία τρίτων αλλά και για αυτήν ακόμη την ανθρώπινη ζωή με αποτέλεσμα ο αντικοινωνικός έφηβος να διαπράττει χωρίς κανένα ενδοιασμό καταστροφές περιουσιών, εγκλήματα, βιασμούς όχι ως έμμεσες πράξεις με απώτερο σκοπό κάποιο "κέρδος" όπως υπαγορεύει το κυνηγητό της "ντόλτσε βίτα" για τον ηδονιστή έφηβο, αλλά ξεκάθαρα ως τελική πράξη στερούμενη κάθε άλλης σκοπιμότητας.
Το νόημα της ζωής μας, ως γονιών και Εκπαιδευτικών, εμπλουτίζεται από την επιτυχή ολοκλήρωση του ρόλου μας και μην ξεχνάμε ότι, πέρα από την κάθε παροχή ηθική, συναισθηματική, παιδαγωγική προς τους εφήβους μας χρειάζεται και εμείς να φροντίσουμε να είναι δημιουργική και θετική η παραπέρα δικιά μας χρονική πορεία προς την ολοκλήρωση του δικού μας υπαρξιακού είναι...
