Έχοντας καλύψει την περίοδο της σχεδίασης, ανάπτυξης και κατασκευής του πρώτου Πήγασου στη δεκαετία του ‘80, επανερχόμαστε στο ίδιο ζήτημα για να δούμε πώς εξελίχθηκε η ανάπτυξη της αναβαθμισμένης του έκδοσης. Του UAV Πήγασος ΙΙ που από το 2008 είναι ενταγμένο σε υπηρεσία στην Πολεμική Αεροπορία.
Γράφει ο Στέργιος Δ. Θεοφανίδης
Ύστερα από έξι χρόνια απραξίας και ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο σημειώνονταν σημαντικές εξελίξεις στο χώρο των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, τα οποία πλέον ονομάζονται UAV (Unmanned Aerial Vehicles), αποφασίζεται η επανασυγκρότηση της ομάδας που είχε αναλάβει την ανάπτυξη του “Πήγασος”.
Πολλά από τα μέλη της αρχικής της σύνθεσης, μαζί με νέους τεχνικούς, άρχισαν ξανά να εργάζονται στο ΚΕΤΑ-ΕΤΗΜ με σκοπό την ολοκλήρωση μιας μελέτης επανασχεδίασης του αρχικού αεροσκάφους. Η συγκεκριμένη διαδικασία θα ολοκληρωθεί το 1998 έπειτα από συνεργασία της νέας ομάδας με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, του οποίου η σήραγγα αεροδυναμικών δοκιμών αξιοποιήθηκε στο μέγιστο δυνατό βαθμό για τη βελτίωση των πτητικών χαρακτηριστικών της νέας σχεδίασης.
Το πρόγραμμα με την κωδική ονομασία «Ε1-79 Πήγασος» εγκρίνεται για άλλη μία φορά από το ΓΕΑ, το οποίο μέσα στο 1999 αποφασίζει την κατασκευή τεσσάρων νέων ολοκληρωμένων συστημάτων ΜΕΑ (Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών).
Αεροσκάφη μαζί με συστήματα ελέγχου και εξοπλισμό υποστήριξης για την κάλυψη καθαρά επιχειρησιακών αναγκών στον χώρο της τακτικής αναγνώρισης. Χωρίς καθυστερήσεις ανατίθεται λίγους μήνες αργότερα, μέσα στο 2000, στο ΚΕΑ η κατασκευή του πρώτου πλήρους συστήματος, με παράλληλη παραχώρηση δικαιώματος χρήσης τμημάτων από τα αεροσκάφη που είχε κατασκευάσει η ΕΑΒ την προηγούμενη δεκαετία, προκειμένου να επιταχυνθεί η κατασκευή και να αρχίσουν ξανά εκτεταμένες πτητικές δοκιμές.
Το 2002 θα παραδοθεί το πρώτο πλήρες σύστημα στην 131 Σμηναρχία Μάχης στην Πρέβεζα και ένα χρόνο αργότερα, με απόφαση του Ανωτάτου Αεροπορικού Συμβουλίου (ΑΑΣ), αποφασίζεται η συγκρότηση ειδικής μονάδας για την επιχειρησιακή αξιοποίηση των νέων αεροσκαφών. Το ΣΜΕΑΦ (Σμήνος Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών), όπως ονομάστηκε η νέα μονάδα, ανήκε στην 131 Σμηναρχία Μάχης.
Αργότερα αναβαθμίστηκε σε Μοίρα ΜΕΑΦ (με το όνομα Αχέρων) και από το 2017, μετά την απόσυρση των RF-4Ε της 348 Μοίρας Τακτικής Αναγνώριση, επιχειρεί από την 110 Πτέρυγα Μάχης στη λάρισα και τις παλιές εγκαταστάσεις της 346 Μοίρας.
Το 2004 συγκροτείται η Επιτροπή Διαχείρισης του Προγράμματος Πήγασος (ΕΔΙΠΠ). Σκοπός της είναι η εφαρμογή μιας σειράς σχεδιαστικών τροποποιήσεων στο αεροσκάφος για τη βελτίωση των επιδόσεών του και την αύξηση των επιχειρησιακών του δυνατοτήτων.
Με άλλα λόγια, σκοπός της συγκρότησης της επιτροπής ήταν η αναβάθμιση του συστήματος σε επίπεδο κατηγορίας MALE (Medium Altitude Long Endurance). Ο σκοπός αυτός θα επιτευχθεί τον Αύγουστο του 2005, όταν θα ολοκληρωθούν οι εργασίες τροποποίησης του πρώτου Πήγασος Ι σε Πήγασος ΙΙ.
Το πρόγραμμα Πήγασος ΙΙ
Τον Σεπτέμβριο του 2005 που πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες πτήσεις δοκιμής του αναβαθμισμένου UAV τύπου Πήγασος ΙΙ. Όταν αποφασίστηκε η αναβάθμιση του Πήγασος Ι σε Πήγασο ΙΙ, το πρώτο πράγμα που έγινε ήταν η επανασχεδίαση της ατράκτου με δύο στόχους:
1.) Καλύτερη αεροδυναμική συμπεριφορά με μικρότερο βάρος και ικανότητα μεταφοράς φορτίου μεγαλύτερου όγκου και βάρους. Η κυκλικής διατομής άτρακτος του Πήγασος Ι λοιπόν, σε πρώτη φάση αντικαταστάθηκε από μία άλλη τετραγωνικής διατομής, που είναι κατασκευασμένη από σύνθετα υλικά. Πέρα από τη μείωση του βάρους εξασφαλίστηκε έτσι και η δημιουργία καλύτερων συνθηκών ψύξης για τα συστήματα που φέρει το αεροσκάφος.
Η τροποποίηση αυτή με τη σειρά της όμως, επέβαλλε και την αύξηση της επιφάνειας των πτερυγίων διεύθυνσης στο διπλό κάθετο σταθερό ουραίο πτέρωμα του αεροσκάφους για λόγους αύξησης της ευστάθειας, αλλά και του βαθμού ελέγχου και ανταποκρισιμότητας του αεροσκάφους. Επιπρόσθετα κάτω από τα κάθετα σταθερά τοποθετήθηκαν και πτερύγια αύξησης της ευστάθειας.
2.) Προκειμένου να αυξηθεί το ωφέλιμο μεταφερόμενο φορτίο και να διατηρηθεί η αυτονομία στα ίδια επίπεδα ή και να αυξηθεί, με παράλληλη βελτίωση των επιδόσεων, κρίθηκε αναγκαία και η αντικατάσταση του παλαιού κινητήρα από έναν ισχυρότερο, της ίδιας όμως κατηγορίας βάρους. Υιοθετήθηκε λοιπόν ένας ιταλικός κινητήρας των 37 ίππων, αλλά οι προσπάθειες των ανθρώπων του προγράμματος δεν σταμάτησαν εδώ, σε ό,τι αφορά το σύστημα πρόωσης (κινητήρας-έλικα).
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που έπρεπε να επιλυθεί ήταν αυτό της παγοποίησης του καρμπιρατέρ (αναμικτήρα) του κινητήρα σε μεγάλα συνήθως ύψη. Η λύση του προβλήματος βρέθηκε στο Ισραήλ, όπου χρησιμοποιείται ο ίδιος κινητήρας για τον εξοπλισμό UAV, αλλά τροποποιημένος. Η τροποποίηση εντοπίζεται στο ότι το καρμπιρατέρ του έχει αντικατασταθεί από σύστημα ηλεκτρονικού ψεκασμού, κάτι που αυτόματα λύνει το πρόβλημα της παγοποίησης.
Επιπρόσθετα, η ελληνική ομάδα προέβη και στη σχεδίαση ενός ειδικά διαμορφωμένου καλύμματος για τον κινητήρα με στόχο τον περιορισμό του υπέρυθρου ίχνους του αεροσκάφους. Αυτά ως προς τον κινητήρα. Το μόνο τμήμα του Πήγασος Ι που έμεινε αναλλοίωτο στον Πήγασο ΙΙ ήταν η κατασκευασμένη από σύνθετα υλικά τραπεζοειδής πτέρυγα, εκπετάσματος πέντε μέτρων. Λίγο αργότερα όμως αντικαταστάθηκε και αυτή.
Τα μεταλλικά κύρια σκέλη του συστήματος προσγείωσης του αεροσκάφους μειονεκτούσαν ως προς το ότι παραμορφώνονταν στις βαριές προσγειώσεις. Αντικαταστάθηκαν λοιπόν από άλλα ίδιων διαστάσεων και ίδιας διαμόρφωσης, αλλά κατασκευασμένα από σύνθετα υλικά, για να λυθεί και αυτό το πρόβλημα. Το δίτροχο ριναίο σκέλος του σταθερού συστήματος προσγείωσης αντικαταστάθηκε από ένα μονότροχο με τροχό μικρότερης διαμέτρου, προκειμένου να περιοριστεί ακόμη περισσότερο η αεροδυναμική αντίσταση και κατ’ επέκταση και η οπισθέλκουσα.
Τέλος, σε ό,τι αφορά την άτρακτο, η αύξηση των διαστάσεών της, καθώς και του βάρους του μεταφερόμενου εξοπλισμού στο Πήγασος ΙΙ, συνδυάστηκε και με αύξηση της ποσότητας του εσωτερικά μεταφερόμενου καυσίμου. Παρά το γεγονός αυτό, η μετατόπιση του κέντρου βάρους προς τα εμπρός αποτράπηκε μέσω της μεταφοράς της βάσης της κάμερας επιτήρησης πιο πίσω. Στη μικρότερης διατομής άτρακτο του Πήγασος Ι, η βάση αυτή βρισκόταν στο ρύγχος.
Αποτέλεσμα όλων αυτών των τροποποιήσεων και βελτιώσεων, που σταδιακά ενσωματώνονται σε όλα τα UAV τύπου Πήγασος, ήταν η αύξηση του βάρους του μεταφερόμενου ωφέλιμου φορτίου στα 40 κιλά, η αύξηση της αυτονομίας σε 15 τουλάχιστον ώρες και η αύξηση της επιχειρησιακής οροφής κατά 1.000 τουλάχιστον πόδια.
Το μήκος του αεροσκάφους είναι 4,3 μέτρα, το μέγιστο βάρος απογείωσής του ανέρχεται σε 250 κιλά, η μέγιστη ταχύτητά του στους 100 κόμβους και το εκπέτασμα της νέας πτέρυγας που πλέον «φορά» έχει αυξηθεί στα 6,22 μέτρα έναντι των πέντε μέτρων της παλαιάς.
Η αντικατάσταση της πτέρυγας από μία νέα με εντελώς διαφορετική αεροτομή, αποφασίστηκε προκειμένου να βελτιωθούν τα πτητικά χαρακτηριστικά του αεροσκάφους σε όλο το φάσμα των ταχυτήτων του φακέλου πτήσης του και ιδίως για να περιοριστούν τα Stall Margins, οι «περιοχές» δηλαδή του φακέλου πτήσης στις οποίες το αεροσκάφος εισερχόταν σε κατάσταση απώλειας στήριξης.
Με άλλα λόγια, το Πήγασος ΙΙ μπορεί να πετά με χαμηλότερες ταχύτητες, ή σημαντικά υψηλότερες γωνίες προσβολής σε σύγκριση με το Πήγασος Ι, με πολύ μεγαλύτερα περιθώρια ασφαλείας σε ό,τι αφορά την απώλεια στήριξης. Οι πτητικές δοκιμές του πρώτου Πήγασος ΙΙ που εφοδιάστηκε με τη νέα πτέρυγα ξεκίνησαν μέσα στο 2006.
Η εισαγωγή σε υπηρεσία
Η πρώτη Μοίρα Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών της Πολεμικής Αεροπορίας, συγκροτήθηκε ως Σμήνος, με απόφαση του ΑΑΣ, τον Ιανουάριο του 2003. Έδρα του Σμήνους ορίστηκε η 131 ΣΜ και ως Μη Επανδρωμένο Αεροσκάφος (ΜΕΑ) χρησιμοποιήθηκε το ΜΕΑ «ΠΗΓΑΣΟΣ Ι».
>Τον Μάιο του 2005 άρχισε η προσπάθεια για την κατασκευή του «ΠΗΓΑΣΟΣ ΙΙ», με στόχο τη δημιουργία ενός σύγχρονου UAV κατηγορίας MALE (Medium Altitude Long Endurance).
>Τον Σεπτέμβριο του 2005 ολοκληρώθηκε η τροποποίηση του πρώτου ΜΕΑ και οι πτητικές δοκιμές πιστοποίησης του έγιναν με άριστα αποτελέσματα.
>Τον Ιούλιο του 2006 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες τροποποίησης του συνόλου των υφιστάμενων ΜΕΑ, καθώς και των αντίστοιχων Σταθμών Εδάφους (ΣΕΔ).
>Τον Σεπτέμβριο του 2005 ολοκληρώθηκε η τροποποίηση του πρώτου ΜΕΑ και οι πτητικές δοκιμές πιστοποίησης του έγιναν με άριστα αποτελέσματα.
>Τον Ιούλιο του 2006 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες τροποποίησης του συνόλου των υφιστάμενων ΜΕΑ, καθώς και των αντίστοιχων Σταθμών Εδάφους (ΣΕΔ).
>Από το 2007 το ΣΜΕΑ/Φ λαμβάνει μέρος στις Διακλαδικές Ασκήσεις «Ηνίοχος» και «Δούρειος Ίππος».
>Τον Δεκέμβριου του 2008 το Σμήνος οργανώθηκε σε Πολεμική Μοίρα Αεροσκαφών με την ονομασία Μοίρα Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (Μ.ΜΕΑ/Φ).
>Στις 14 Αυγούστου 2017, η Μ.ΜΕΑ/Φ μεταφέρθηκε από το Α/Απ (Αεροπορικό Απόσπασμα) Ακτίου στην 110 Πτέρυγα Μάχης, στην Αεροπορική Βάση Λάρισας και εγκαταστάθηκε στο χώρο όπου βρισκόταν η 346Μ μέχρι την αναστολή λειτουργίας της.
>Τον Δεκέμβριου του 2008 το Σμήνος οργανώθηκε σε Πολεμική Μοίρα Αεροσκαφών με την ονομασία Μοίρα Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (Μ.ΜΕΑ/Φ).
>Στις 14 Αυγούστου 2017, η Μ.ΜΕΑ/Φ μεταφέρθηκε από το Α/Απ (Αεροπορικό Απόσπασμα) Ακτίου στην 110 Πτέρυγα Μάχης, στην Αεροπορική Βάση Λάρισας και εγκαταστάθηκε στο χώρο όπου βρισκόταν η 346Μ μέχρι την αναστολή λειτουργίας της.
Αυτή ήταν η ιστορία της μέχρι σήμερα εξέλιξης του πρώτου ελληνικού UAV κατηγορίας MALE που τελικά εισήλθε σε υπηρεσία. Δεν κόστισε σε χρήμα όσο σε χρόνο. Χρόνο πολύτιμο που αφήσαμε να περάσει, χωρίς καμία προσπάθεια να καταστήσουμε το εγχείρημα περισσότερο μεθοδικό και αποδοτικό. Χωρίς δηλαδή να επιχειρήσουμε να δημιουργήσουμε και να εφαρμόσουμε μία στοιχειώδη λίστα διαδικασιών που θα επέτρεπε και σε άλλες προσπάθειες, όπως αυτή του ΑΠΘ για παράδειγμα, να αποδώσουν καρπούς.
Από ό,τι φαίνεται όμως ποτέ δεν είναι αργά… Η οικονομική καταστροφή των τελευταίων 10 ετών, σε συνδυασμό με τις συνέπειες της πανδημίας του κορονοϊού που θα προκύψουν και για τις ένοπλες δυνάμεις, δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο αισιοδοξίας για αύξηση των χρηματοδοτήσεων στα επόμενα χρόνια.
Πολιτικές και στρατιωτικές ηγεσίες θα πρέπει να το πάρουν απόφαση επομένως. Ή θα επενδύσουμε, σε όσους τομείς υπάρχει η δυνατότητα, σε δικές μας δυνατότητες, ή θα αποδεχθούμε την απώλεια του αξιόμαχου των Ενόπλων μας Δυνάμεων.
defence-point
