Του Δρ Άριστου Αριστοτέλους
Πρώην Βουλευτή, Ειδικού σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
Καθώς τα κρούσματα της προσφάτως εμφανισθείσας στην Κίνα μόλυνσης «2019 novel Coronavirus” (κορωνοϊός) – άγνωστης μέχρι σήμερα στην επιστήμη – έχουν ξεπεράσει εκείνα παρόμοιας επιδημίας όπως η Sari το 2003, κανείς δεν μπορεί ακόμη με βεβαιότητα να προβλεφθεί τι έκταση θα πάρει. Για τους επιστήμονες και χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αφορά την περίπτωση του κορωνοϊού, μια επερχόμενη επιδημία που θα μετατρεπόταν σε πανδημία πιστεύεται ότι είναι θέμα χρόνου πότε, πώς και πού θα εκδηλωθεί. Σε μια τέτοια περίπτωση οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες και άμεσες σε όλες τις δραστηριότητες και εκφάνσεις της ζωής, γεγονός που όπως έχουμε υποδείξει σε παλαιότερη μελέτη μας επί του θέματος το 2005 [1] και αναλύουμε πιο κάτω, καθιστά την απειλή πανδημίας ύψιστο κίνδυνο εθνικής ασφάλειας που πρέπει έγκαιρα να αντιμετωπιστεί.
Εμπειρίες – επιδράσεις
Κρίνοντας από παρόμοιες εμπειρίες του παρελθόντος, η εμφάνιση μιας πανδημίας - ενός ευρύτατα μεταδιδόμενου και θανατηφόρου ιού - θα είχε βαθύτατες επιδράσεις στους ανθρώπους. Για παράδειγμα η λεγόμενη ισπανική γρίπη το 1918 -1919 [2] με ρυθμό θνησιμότητας 5 – 5% υπολογίζεται ότι εξολόθρευε περισσότερα από 50 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, δηλαδή πολύ περισσότερους από όσους σκοτωθήκαν κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο - με συνέπειες για την οικονομία, την κοινωνία, κ.λπ. Σήμερα, με πληθυσμό σχεδόν τέσσερις φορές μεγαλύτερο του 1918, ήτοι 7,8 δις [3] με σημαντική αύξηση στις επικοινωνίες, στο εμπόριο, τον
τουρισμό και στις συναλλαγές, με την παγκοσμιοποίηση και την ταχύτητα των συγκοινωνιών, μια πανδημία - με πιθανότητα να σκοτώσει το 40 - 50% των προσβληθέντων από τη νόσο - οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές θα είναι πολύ πιο μεγάλες και τα προβλήματα που θα προκύψουν ασυγκρίτως πιο σοβαρά.
Βέβαια όπως υποδεικνύαμε και στην μελέτη μας το 2003, πιθανό τίποτα από τα ανωτέρω να μη συμβούν. Εάν όμως, όπως πιστεύουν οι επιστήμονες, μια τέτοια επιδημία ξεσπάσει, ο κόσμος ολόκληρος θα αλλάξει σε μια νύκτα. Καταρχήν, μέχρι να βρεθεί το αντίδοτό της θα περάσει κάποιος χρόνος, αλλά και τότε, για μερικούς μήνες, μέχρι να αρχίσει η διαδικασία παραγωγής και διάθεσής του στην αγορά, δεν θα υπάρχουν αμέσως αρκετές ποσότητες φαρμάκων ώστε το πρόβλημα να μετριασθεί. Πολύ λίγες χώρες διαθέτουν εργοστάσια ή δυνατότητες παραγωγής εμβολίων και πιθανόν σαν άμεσο μέτρο κάποιες κυβερνήσεις να τερματίσουν τις εξαγωγές εμβολίων για να ικανοποιήσουν πρώτα τις ανάγκες του δικού τους πληθυσμού. Επίσης ένεκα του μεγάλου αριθμού των προσβληθέντων από τη νόσο και της περιορισμένης δυναμικότητας σε νοσοκομειακές κλίνες, σε προσωπικό, φάρμακα και εξοπλισμό, η πίεση πάνω στις ιατρικές υπηρεσίες για να περιθάλψουν ασθενείς θα είναι άνευ προηγουμένου. Οι αρνητικές ψυχολογικές επιδράσεις στον πληθυσμό των χωρών, ο φόβος και ο πανικός από τη διάδοση της ασθένειας και τις απώλειες ανθρώπινων ζωών δεν θα μπορέσουν να αποφευχθούν. Η κριτική για την αδυναμία των κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν την επιδημία θα είναι ιδιαίτερα έντονη και ενδεχόμενα να δημιουργηθούν συνθήκες αποσταθεροποίησης, αναρχίας και κατάρρευσης των.
Εθνική απειλή
Μια πανδημία της κλίμακας αυτής αποτελεί σοβαρή απειλή για την εθνική ασφάλεια των χωρών, η οποία ως έννοια δεν αφορά μόνο την ακεραιότητα του κράτους ενόψει εξωτερικών στρατιωτικών προκλήσεων. Αφορά και άλλους σημαντικούς τομείς δραστηριότητας και λειτουργίες όπως οικονομικές, κοινωνικές, πολιτειακές, διπλωματικές κ.α., που τίθενται σε σοβαρό κίνδυνο
και που μπορούν να απειλήσουν την ύπαρξη του κράτους και των πολιτών του, τα οικονομικά και άλλα συμφέροντα και αξίες τους [4]. Πρόκειται για μια πραγματικά ασύμμετρη απειλή, που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ούτε με όπλα, ούτε με διπλωματικά, νομικά, οικονομικά μέτρα ή κυρώσεις.
Από την εξάπλωση του θανατηφόρου ιού το εξωτερικό εμπόριο και τα ταξίδια θα μειωθούν ή και θα τερματιστούν. Τα σύνορα των χωρών θα κλείσουν σε μια προσπάθεια των κυβερνήσεων να σταματήσουν τον ιό να εισέλθει στην επικράτεια τους - αν και ένα τέτοιο μέτρο ενδεχόμενα να αποτύχει, δεδομένης της δυσκολίας στην αντιμετώπιση της ασθένειας και του μεγάλου όγκου των λαθρομεταναστών και του λαθρεμπορίου που υπάρχει. Οι μεταφορές ακόμη και στο εσωτερικό των χωρών πιθανόν να μειωθούν δραστικά, στην προσπάθεια των κυβερνήσεων να συγκρατήσουν την εξάπλωση του ιού, και η δημιουργία απομονωτικών χώρων, καραντινών, θα είναι μεταξύ των μέτρων που θα ληφθούν. Η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών θα επηρεαστεί σημαντικά όχι μόνο ένεκα της πτώσης στην οικονομική δραστηριότητα, την κατάρρευση του διεθνούς εμπορίου και των συγκοινωνιών, αλλά και από τις απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό που θα προσβληθεί από τον ιό.
Νοείται ότι μεταξύ των θυμάτων της πανδημίας θα είναι διάφορες κατηγορίες του πληθυσμού και ασφαλώς άτομα σε ζωτικές υπηρεσίες, καθώς και πολιτικοί και στρατιωτικοί, προκαλώντας προβλήματα λειτουργικότητας στο πολιτικό σύστημα. Οι στρατοί των χωρών θα έχουν να αντιμετωπίσουν μια πολύ σοβαρή μη στρατιωτική απειλή εναντίον τους. Η προσβολή των Ενόπλων δυνάμεων τους από τη σαρωτική και θανατηφόρα ασθένεια και οι συνεπακόλουθες απώλειες τους σε ανθρώπινο δυναμικό θα έχουν άμεσες επιπτώσεις στην άμυνα τους. Θα έχουν σοβαρές επιδράσεις στη διεθνή πολιτική και στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής.
Συμπέρασμα
Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η εκδήλωση μιας σαρωτικής και θανατηφόρας για τον άνθρωπο πανδημίας αποτελεί πιθανότητα. Μπορεί αυτό να μην αφορά την περίπτωση της εξάπλωσης του κορωνοϊού, αλλά δεν
αναιρεί το γεγονός ότι οι επιστήμονες, ψηλαφώντας προβλήματα όπως το έιντς, η νόσος των τρελών αγελάδων, η SΑRS και άλλες ασθένειες, πιστεύουν ότι αργά ή γρήγορα αυτή θα εκδηλωθεί. Σε μια τέτοια περίπτωση οι κίνδυνοι για την εθνική ασφάλεια των χωρών και οι συνέπειες της είναι απροσδιόριστα μεγάλες, είτε αφορούν την εξολόθρευση πληθυσμών, είτε την κατάρρευση της οικονομίας, της κοινωνικής συνοχής, της πολιτικής κ.λπ.
Υπό το πρίσμα των δεδομένων αυτών είχαμε επισημάνει σε σχετική μελέτη μας επί του θέματος ότι οι κυβερνήσεις και οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες θα ήταν φρόνιμο να μελετήσουν έγκαιρα και πιο βαθειά το όλο θέμα και να επενδύσουν πόρους και να αφιερώσουν χρόνο στην προετοιμασία για την αντιμετώπιση του. Να εκπονήσουν προγράμματα βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης δράσης, λαμβάνοντας υπόψη το χειρότερο σενάριο. Προς το σκοπό αυτό επιβάλλεται να συνεργαστούν στενά με διεθνείς οργανισμούς υγείας, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών και άλλους, τους οποίους ήδη απασχολεί το θέμα αυτό και οι οποίοι θα πρέπει να αναλάβουν ηγετικό, συντονιστικό και καθοδηγητικό ρόλο, γιατί η απειλή πανδημίας έχει παγκόσμιες διαστάσεις και δεν μπορεί η κάθε χώρα ξεχωριστά από μόνη της να την αντιμετωπίσει.
Τέλος όσον αφορά την ευρωπαϊκής οικογένεια θα μπορούσε να λεχθεί πως: Μια πιθανή πανδημίας θα αποτελούσε τεράστια πρόκληση και δοκιμασία για την αποτελεσματική λειτουργία και αξιοπιστία όχι μόνο των Υπηρεσιών Υγείας αλλά και της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδιαίτερα σε ένα ζήτημα όπου απαιτείται ενιαία και συλλογική δράση αφού όλα τα κράτη μέλη θα είναι αντιμέτωπα με την ίδια απειλή.
Παραπομπές
[1]. Αριστοτέλους Άρ., «Απειλή Πανδημίας -Ύψιστο Θέμα Εθνικής Ασφάλειας», Κυπριακό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών (Λευκωσία), 11/10/2005.
(retrieved 2/02/2020).
[4]. Monaco L., Gupta V., “The Next Pandemic Will Be Very Shortly”, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2018/09/28/the-next-pandemic-will-be-arriving-shortly-global-health-infectious-avian-flu-ebola-zoonotic-diseases-trump/(retrieved, 3/02/2020)
