Σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη, παρελθόν και μέλλον.

«Όπου έσεισε θα σείσει»

Η Ευρύτερη περιοχή της Κωνσταντινούπολης και της θάλασσας του Μαρμαρά έχουν

από τα καλύτερα στον κόσμο ιστορικά αρχεία σεισμών, ποσοτικά επεξεργασμένα,

από Βυζαντινές πηγές, ιδιαίτερα από τα λεπτομερή Οθωμανικά αρχεία και τη

σύγχρονη εποχή και παράλληλα είναι από τις πιο ευάλωτες σεισμικά

μεγαλουπόλεις  στον κόσμο (mega cities ή καλύτερα gigacities).

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις σεισμών είναι του 557, με εκτιμώμενο μέγεθος

~7.0, 20 χρονιά μετα την οικοδόμηση της Αγίας Σοφίας και την κατάρρευση του

τρούλου της και την ανοικοδόμηση του από τον Ισίδωρο το νεότερο. Η Πόλη

στους 17 αιώνες ζωής δέχθηκε δεκάδες ισχυρούς σεισμούς, με μεγέθη που

εκτιμιούνται από 6,7 έως 7,6, μερικοί από τους οποίους υπήρξαν ιδιαίτερα

καταστροφικοί και επώδυνοι. Οι τελευταίοι ισχυροί σεισμοί είναι της

Καλλίπολης το 1912 μεγέθους 7,5 στο ρήγμα Γάνου, και ο σεισμός των

Πριγκηποννήσων του 1894 (Μ6,8), για τον οποίο έχει πολύ καλό αρχείο

φωτογραφιών με τις σοβαρές ζημίες η Σχολή της Χάλκης.  Γι΄αυτό θα αναφερθώ

μόνο σε τρεις επιστήμονες και τους συνεργάτες τους που αφιέρωσαν χρόνο, κόπο

και ειδική γνώση για τη συλλογή και επεξεργασία σεισμο- ιστορικών στοιχείων:

την Ιταλίδα ερευνήτρια Ε. Guidoboni, τον Καθηγητή Βασίλειο Παπαζάχο, με τις

αλλεπάλληλες εκδόσεις των βιβλίων του ιστορικών σεισμών και ιδιαίτερα τον

Έλληνα καθηγητή του Imperial College Νίκο Αμβράζη, που μας άφησε πριν

αποδημήσει, ένα ογκωδέστατο βιβλίο (2009) επιστημονικής ακρίβειας, ιδιαίτερα

χρήσιμο για την εκτίμηση της Σεισμική Επικινδυνότητας της Ανατ. Μεσογείου.

Στην «ιστορική σεισμολογία», ήρθαν τελευταία να συμβάλουν στην κατανόηση της

σεισμικής συμπεριφοράς των ρηγμάτων η Αρχαιοσεισμολογία και κυρίως η

Παλαιοσεισμολογια, κλάδοι που επεκτείνουν τις γνώσεις μας για σεισμούς

συγκεκριμένων ρηγμάτων σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου.

Αμέσως μετα τον καταστροφικό σεισμό της Νικομήδειας (Izmit)  και

 Ντούζτζε (Επαρχία Κοτσαελι)

του 1999, μεγέθους 7,5 με βαρύ «φόρο αίματος» επισήμως 17.000 νεκροί και

ανεπισήμως περισσότεροι από 20,000 -ψυχροί αριθμοί που δεν δείχνουν τον

ανθρώπινο πόνο, αλλά ίσως το μέγεθος της καταστροφής- η τουρκική TUBITAK

(αντίστοιχη της ΓΓΕΤ) σχεδίασε και χρηματοδότησε, πολύ γενναία, πολλά

διεπιστημονικά ερευνητικά προγράμματα παράλληλα με εκείνα της Ευρωπαϊκής

Ένωσης, Γαλλίας, Γερμανίας, ΗΠΑ, Ιαπωνίας και άλλων χωρών και από τότε

συντελείται ένα από τα μεγαλύτερα παγκοσμίως σεισμολογικά πειράματα με επι

μέρους έρευνες σεισμοτεκτονικής, γεωδαισίας, γεωχημείας, τηλεπισκόπησης,

θαλάσσιας γεωλογίας κ.α. με προχωρημένα σενάρια εφαρμογής για τις οικοδομές

και τις αναμενόμενες ζημιές, της ζωτικές υποδομές (δίκτυα, νοσοκομεία κ.α.),

τη συμπεριφορά του κοινού, ατομική και ομαδική και γενικά πολιτικής

προστασίας.  Ο αναμενόμενος σεισμός μεγέθους 7 εως 7,5 τοποθετείτε χωρικά

πρώτα στα τμήματα των ρηγμάτων ανοιχτά της Σηλυβρίας (Silibri),

δευτερευόντως πολύ κοντά στις ακτές της ευρωπαϊκής και ασιατικής

Κωνσταντινούπολης και στο ρήγμα Γάνου, για το χρονικό διάστημα 2021 ή 2023

με 2025 ή μέχρι το 2028 ή ακόμη και μέχρι το 2033, ανάλογα με τους

υπολογισμούς διάφορων επιστημονικών ομάδων. Ένας σεισμός που θα είναι εξόχως

καταστρεπτικός για τον αστικό ιστό της Κωνσταντινούπολης  και θα επηρεάσει

το 35% της ασιατικής πλευράς της πόλης και το 65% της ευρωπαϊκής. Δεν

αποτελεί απλή εκτίμηση, αλλά ένα πολύ σημαντικό επιστημονικό συμπέρασμα

πολύπλευρα επιστημονικά τεκμηριωμένο, το οποίο λαμβάνει πολύ σοβαρά και

υπεύθυνα η τουρκική πολιτεία.  Οι πολίτες ενημερώνονται συχνά από τα ΜΜΕ.

Μάλιστα ένας ιδιωτικός τηλεοπτικός σταθμός αφιερώνει 3ώρες επιστημονικές

εκπομπές με Τούρκους και Ξένους επιστήμονες, με ακροαματικότητα 2.000.000

τηλεθεατών.

Ο σχεδιασμός, η οργάνωση και η υλοποίηση της πολιτικής προστασίας και του

αντισεισμικού σχεδιασμού στη Τουρκία, όπως αποδείχθηκε και στον πρόσφατο

σεισμό, παράλληλα με τη οικονομική ανάπτυξη της χώρας, έκανε άλματα στα

τελευταία 20 χρόνια και σήμερα βρίσκεται σε πολύ υψηλό επίπεδο, σε αντίθεση

με τη χώρα μας, που βρίσκεται σε βαθιά στασιμότητα και υποχρηματοδότηση,

παρά  τις προσπάθειες του ΟΑΣΠ ως οργανισμού και άλλων υπηρεσιών, με τις

φιλότιμες ενέργειες των στελεχών τους, τις καλές υποδομές της χώρας και το

υψηλότατο επίπεδο επιστημόνων και  επιστήμης, που φυτοζωούν σε ανεμικά

υποστελεχωμένα και υποχρηματοδοτούμενα Ινστιτούτα και Πανεπιστημιακά

Εργαστήρια με τα πολλά λειτουργικά τους προβλήματα. Αν και το μέλλον δεν

μπορούμε να το προβλέψουμε, μπορούμε όμως να το προστατέψουμε, στις

πολυπληθέστερες, πυκνοκατοικημένες και πολύπλοκα δομημένες πόλεις μας. Όσο

πιο πολύπλοκη γίνεται η κοινωνία τόσο μεγεθύνονται τα προβλήματα της και

δυσκολότερα αντιμετωπίζονται. Η στασιμότητα ή έστω και μικρή πρόοδος, δεν

μπορεί να μας ικανοποιεί γιατι μπορεί να αποβεί ολέθρια.

Σπύρος Παυλίδης (*)

Ομότιμος Καθηγητής Γεωλογίας Α.Π.Θ.

Υ.Γ. Η ενασχόληση μου με θέματα Γεωλογίας των Σεισμών για περισσότερο από 40

χρόνια, η εργασία μου στα ρήγματα του σεισμού Κοτζάελι 1999 και γειτονικών

περιοχών (Yenice, Biga, Fethiye, Isparta, Τροία), η συνεργασία μου με

τουρκικά πανεπιστήμια, η συμμετοχή μου σε πολλά συνέδρια και κλειστές

συναντήσεις (workshops) στη γείτονα χώρα, όπως η 10η επέτειος του  σεισμού

1999 και της Τουρκικής Γεωλογικής Εταιρίας (Ankara 2019,) ως προσκεκλημένος

ομιλητής και ιδιαίτερα η συμμετοχή μου στην πρόσφατη συνάντηση του Istanbul

Technical University (Οκτώβριος 2019, 20η επέτειος), όπου έγινε παρουσίαση

των αποτελεσμάτων για τον αναμενόμενο σεισμό και εμπεριστατωμένη συζήτηση,

μου δίνουν τη δυνατότητα να έχω άμεση γνώση του θέματος.