Δύο ενδιαφέροντα άρθρα για την αμερικανική στάση το 1974 μέσω αμερικανικών αποδεσμευμένων εγγράφων δημοσιεύθηκαν πρόσφατα. Συμπληρώνουν την ιστορία της πατρίδας μας πριν από 45 χρόνια και τους ρόλους Βρετανίας και ΗΠΑ. Το ένα από τον συνάδελφο Κώστα Βενιζέλο, 23.8.2019. «Η CIA δικαιολογούσε την προέλαση των Τούρκων:
Η ‘λογική’ της ντε φάκτο διχοτόμησης…» και το δεύτερο στις 25.8.2019, «Ντοκουμέντο: Γιατί οι ΗΠΑ δεν σταμάτησαν τον δεύτερο Αττίλα» από τον συνάδελφο Νίκο Μελέτη. (Αμφότερα www.hellasjournal.com).
Η ‘λογική’ της ντε φάκτο διχοτόμησης…» και το δεύτερο στις 25.8.2019, «Ντοκουμέντο: Γιατί οι ΗΠΑ δεν σταμάτησαν τον δεύτερο Αττίλα» από τον συνάδελφο Νίκο Μελέτη. (Αμφότερα www.hellasjournal.com).
Ξεκινώ από το δεύτερο, στο οποίο έγραψε ο συνάδελφος ΝΜ: «Είναι όλο και πιο ξεκάθαρο ότι η διεθνής κοινότητα και κυρίως η Ουάσιγκτον, με αποκλειστική ευθύνη του τότε ΥΠΕΞ, Χένρι Κίσινγκερ, δεν εξάντλησαν τις δυνατότητες που είχαν προκειμένου να αποφευχθεί η τραγωδία. Στις 28 Ιουλίου 1974 οι ΗΠΑ, αναγνωρίζοντας ότι οι ίδιες δεν έχουν ειδικό ενδιαφέρον στην Κύπρο, αντί να επιδιώξουν να αποτρέψουν τη δεύτερη εισβολή… κάνουν ασκήσεις επί χάρτου». Ο ΝΜ δημοσίευσε σε μετάφραση ένα αποχαρακτηρισμένο αμερικανικό έγγραφο της Cyprus Task Force που παρουσίασαν τότε στον Χ. Κίσινγκερ και κατέγραφαν τις απόψεις τους για την Κύπρο.
Η ημερομηνία 28 Ιουλίου είναι σημαντική, γιατί βρισκόταν εν εξελίξει η διάσκεψη για το Κυπριακό στη Γενεύη, (1) όπου με προεδρεύοντα τον Βρετανό ΥΠΕΞ Τζέιμς Κάλαχαν και τους ΥΠΕΞ Ελλάδας και Τουρκίας, Γεώργιο Μαύρο και Τουράν Γκουνές, δεν συζητείτο η πρώτη εισβολή, αλλά η αναγνώριση τετελεσμένων επί εδάφους, δύο αυτόνομων διοικήσεων. Σημειώνω ότι ο Τούρκος ΥΠΕΞ απαίτησε όπως η Τουρκία δεν ονομάζεται εισβολέας, η Τουρκία δεν είχε κάνει «εισβολή». Και υπέγραψαν και οι τρεις ΥΠΕΞ σχετικό έγγραφο περί των δύο «αυτόνομων διοικήσεων» (Βλέπε άρθρα της γράφουσας «Το σκηνικό επαναλαμβάνεται», 11.1.2017, στη «Σημερινή»).
Στη διάσκεψη έλαβαν μέρος ως παρατηρητές ο Αμερικανός αξιωματούχος William Buffum και ο Σοβιετικός Victor Minin.
Το Φόρεϊν Όφις πρότεινε διχοτόμηση ή ομοσπονδιακή λύση
Πριν, όμως, ξεκινήσει η Γενεύη Ι, στις 22 Ιουλίου, ο James Callaghan ζήτησε και πήρε επειγόντως αξιολόγηση από το Φόρεϊν Όφις ως προς τον προσανατολισμό «λύσης» που έπρεπε να ακολουθήσει σχετικά και με τα βρετανικά συμφέροντα. Το περιεχόμενό του είναι υψίστης σημασίας, γιατί εκθέτει τη βρετανική πολιτική για το Κυπριακό από τον Ιούλιο του 1974 μέχρι το «Σχέδιο Ανάν» και το δημοψήφισμα.
Αναφέρονταν, μεταξύ άλλων, οι πιο κάτω εναλλακτικές λύσεις:
«Τρόπος διαμοιρασμού της εξουσίας σε μιαν ανεξάρτητη Κύπρο - Εξάλειψη της τουρκικής μειονότητας - Ανταλλαγή πληθυσμών εντός της Κύπρου: Διχοτόμηση ή ομοσπονδιακή λύση».
Το Φόρεϊν Όφις ενδεικτικά ακολούθησε την τελευταία επιλογή. Το έγγραφο είναι ευθυγραμμισμένο με τη βρετανική πολιτική που ακολουθήθηκε για έναν γεωγραφικό διαχωρισμό και τη δημιουργία δύο συνιστώντων ομόσπονδων κρατών που υποστήριξαν οι ίδιοι (Βρετανοί) από τις 3.1.1964 και απαιτούσαν οι Τούρκοι. Μια πολιτική που συνεχίζεται μέσω της Δι-κοινοτικής, Δι-ζωνικής Ομοσπονδίας, η οποία έχει τις καταβολές της στο Φόρεϊν Όφις και την Τουρκία από το 1956…
Ο Γλ. Κληρίδης έτοιμος
Ο Τζέιμς Κάλαχαν (στη Γενεύη 1) ενημερώθηκε και για τη θέση του Γλ. Κληρίδη όπως εκφράστηκε στις 27 Ιουλίου 1974 προς τον Βρετανό Υπ. Αρμοστή στη Λευκωσία. Ο Γλ. Κληρίδης ανέλπιστα (έγραψε ο Υπ. Αρμοστής) είχε την ίδια άποψη με τον Ρ. Ντενκτάς. Δύο πιθανότητες υπήρχαν: διχοτόμηση ή ομοσπονδιακή λύση και ήταν έτοιμος να διαπραγματευθεί ομοσπονδιακή λύση βασισμένη στον τότε εδαφικό διαχωρισμό επί εδάφους. Και είχε πει και πως «το είδος της λύσης που μπορεί τώρα να προκύψει θα είναι ρεαλιστική και θα πρέπει να αποδειχθεί και σταθερή». Για 45 χρόνια ακόμα να… σταθεροποιηθεί. Τουναντίον, σταθεροποιούνται οι τουρκικές απαιτήσεις…
Οι Αμερικανοί ενημερώνονταν συνεχώς για όλα αυτά…
Στο άρθρο του ο ΝΜ κάτω από τον υπότιτλο «Προθέσεις και στόχοι των μερών» γράφει από το σχετικό έγγραφο: «Οι Τούρκοι είναι αποφασισμένοι να… λύσουν μια και διά παντός, σύμφωνα με τη γραμμή για de facto κυβερνητικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων… Αυτό περιγράφεται από την Τουρκία ως η ‘αποκατάσταση των δύο αυτόνομων διοικήσεων’… Η ρύθμιση αυτή πρέπει να αναγνωρισθεί από τους Έλληνες σε επίσημο έγγραφο...».
Τις απαιτήσεις του αυτές ο Μπουλέντ Ετσεβίτ είχε ήδη εξηγήσει στον Αμερικανό Τζ. Σίσκο στο Λονδίνο στις 18.7.1974, σε δύο συναντήσεις του και αφού είχε ήδη τετελεσμένα συνεννοηθεί για την εισβολή με τους Βρετανούς την προηγούμενη 17.7.1974 και πάρει το πράσινο φως.
Γι’ αυτό και στη Γενεύη 2 ο Κάλαχαν έκανε τα αδύνατα δυνατά μεταξύ 12-13 Αυγούστου 1974 για να εξασφαλίσει υπογραφή από τους Κληρίδη και Ντενκτάς σε προσχέδιο γεωγραφικού διαχωρισμού, αλλά ο Κληρίδης, αν και ήταν αποφασισμένος, φοβόταν να υπογράψει, ήταν νωπές οι πληγές και η τουρκική προέλαση συνεχιζόταν…
Το αμερικανικό έγγραφο ολοκληρώνει ότι «το Μοντέλο C (Ομοσπονδία) συστήνεται, γιατί θα ελαχιστοποιήσει την ελληνική και τουρκική παρουσία στο νησί…». Ακριβώς όπως είχε αποφανθεί το Φόρεϊν Όφις στις 22.7.1974 και δεχθεί ο Γλ. Κληρίδης στις 27.7.1974…
15 Αυγούστου 1974
Στο έγγραφο της CIA 15.8.1974 ο ΚΒ σημειώνει «ως άκρως ενδιαφέρουσα την προσπάθεια της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας να στηρίξει - για την ακρίβεια να δικαιολογήσει - την προέλαση των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων» και ότι «… η κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού θα δώσει στους Τούρκους ισχυρή δύναμη για να επιμείνουν στον γεωγραφικό διαχωρισμό…», σύμφωνα με το έγγραφο.
Συνεννόηση Κάλαχαν/Κίσινγκερ
Τόσο το γιατί «οι ΗΠΑ δεν σταμάτησαν τον δεύτερο Αττίλα» όσο και γιατί η CIA τον «δικαιολογούσε» συνοψίζονται στη συνεννόηση που είχαν ώρες μετά το ξεκίνημα της δεύτερης εισβολής στις 14.8.1974, 1.45 μ.μ. ώρα Λονδίνου, ο Δρ Χένρι Κίσινγκερ με τον Τζέιμς Κάλαχαν εν τη παρουσία και του Αμερικανού νέου Προέδρου Τζέραλντ Φορντ. Μια ιστορική τηλεφωνική συνεννόηση που ανέλυσε ο Δρ Κλέαρχος Α. Κυριακίδης σε διάφορα άρθρα του πρόσφατα στη «Σημερινή», 18.8.2019 (βλ. «Άβολα κοντά στον Χίτλερ»).
«Η συνομιλία Ford, Kissinger, Callaghan
Κάθε πολίτης της ΚΔ πρέπει να γνωρίζει την ακόλουθη συνομιλία, η οποία είχε ως αποτέλεσμα μια συγκαλυμμένη βρετανο-αμερικανική συνεννόηση με μακροπρόθεσμες συνέπειες:
Dr. Kissinger: Jim, ποια είναι η γνώμη σου για το πού στεκόμαστε;
Dr. Kissinger: Jim, ποια είναι η γνώμη σου για το πού στεκόμαστε;
Υπουργός Εξωτερικών [Callaghan]: Λοιπόν, μόλις σκεφτόμουνα - νομίζω με στρατιωτικούς όρους, σίγουρα οι Τούρκοι θα συνεχίσουν μέχρι να εξασφαλίσουν τη γραμμή που είχαν υπόψη τους στον χάρτη, και, κυνικά, ας ελπίζουμε θα την πάρουν γρήγορα.
Dr Kissinger: Συμφωνώ...
Callaghan: Henry, αν μπορώ να συνοψίσω την κατάσταση με δύο λόγια, νομίζω έχει ως εξής: Οι Τούρκοι έχουν καλή υπόθεση. Κατά τη γνώμη μου, αυτό τώρα μπορεί να λυθεί μόνο με τη δημιουργία μιας ζώνης. Μιας ζώνης στην οποία θα έχουν αυτονομία σε μια ομόσπονδη δημοκρατία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διαπραγμάτευση, όμως, με τη σημερινή κατάσταση, κανένας δεν μπορεί να καταφέρει οτιδήποτε με κάτι τέτοιο. Έτσι, θα έχουμε μια στρατιωτική λύση προς το παρόν, στην οποία θα αστυνομεύουν το δικό τους [ντε φάκτο] σύνορο. Θα έχουμε μια μεγάλη ανταλλαγή πληθυσμού, με τους Έλληνες να φεύγουν και μετά, απλώς, θα αφήσουμε τη διπλωματία να αναλάβει, μέχρι να δούμε την ευκαιρία, γι' ακόμα μια φορά, αν μπορούμε να βρούμε μια ειρηνική λύση στη νήσο. Τώρα, όσον αφορά την Ελλάδα και την Τουρκία, είναι η Ελλάδα που θα χρειαστεί μασάζ, γιατί οι Τούρκοι είναι πολύ σοβινιστές, μάλιστα, άβολα, κοντά στον Χίτλερ, κατ’ μένα [‘too close to Hitlerfor my liking’]. Εντάξει;
Δρ. Kissinger: Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου, Jim. Και η τραγωδία είναι ότι θα μπορούσε να διευθετηθεί το θέμα μέσω διπλωματίας...
Callaghan: Σε πιστεύω. Λοιπόν, αντίο γέροντα και κάθε καλό σε σένα και τις ασχολίες σου...».
Και συμπλήρωσε ο Δρ Κυριακίδης ότι, από το έγγραφο, «πρώτον, συνειδητοποιούμε ότι σε αυτό το δράμα, ο κ. Callaghan ήταν ο καβαλάρης και ο Δρ Kissinger ήταν το άλογο… ούτε το ΗΒ, ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν στρατιωτική δράση για να σταματήσουν τη δεύτερη εισβολή…».
Και συμπλήρωσε ο Δρ Κυριακίδης ότι, από το έγγραφο, «πρώτον, συνειδητοποιούμε ότι σε αυτό το δράμα, ο κ. Callaghan ήταν ο καβαλάρης και ο Δρ Kissinger ήταν το άλογο… ούτε το ΗΒ, ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν στρατιωτική δράση για να σταματήσουν τη δεύτερη εισβολή…».
Οι Αμερικανοί ακολούθησαν τη βρετανική γραμμή (παρόλη τη διαφωνία Κίσινγκερ στις 18.7.1974), γιατί το Κυπριακό ήταν και παραμένει θέμα Λονδίνου και όχι Ουάσιγκτον. Πιστός ο Κίσινγκερ στην «ειδική σχέση» ΗΠΑ/ΗΒ από το 1948. Σχετική η ομιλία του στο Chatham House ως ο επίσημος προσκεκλημένος στα 200χρονα του Φόρεϊν Όφις τον Μάιο του 1982. Στις 20/6/1995 τιμήθηκε από τη Βασίλισσα Ελισάβετ ως Honorary Knight Commander of the Order of Saint Michael and Saint George (KCMG).
(Πηγή για όλες τις αναφορές «Διζωνική vs Δημοκρατία» της γράφουσας).
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
