Ηταν μια «τιτάνια» επιχείρηση. Από το 2004 έως το 2012, περίπου 50.000 κινητά αντικείμενα από το κτίριο του ανακτόρου στο Τατόι καταγράφηκαν και απομακρύνθηκαν, ενώ περίπου 10.000 από αυτά δέχθηκαν την πρώτη φροντίδα, ώστε να σταματήσει η φθορά του χρόνου. Ακόμα 40.000 αντικείμενα από το ανάκτορο περιμένουν να συντηρηθούν.
Τρία κτίρια στο Τατόι παραμένουν κλειστά, γεμάτα μέχρι το ταβάνι με κάθε είδους πράγματα που σχετίζονται με την τέως βασιλική οικογένεια ή τη λειτουργία του κτήματος, από αυτοκίνητα, άμαξες και έπιπλα έως μηχανήματα. Τι δεν υπάρχει; Ενα πρόγραμμα συντήρησης των κινητών ή αναστήλωσης των κτιρίων σε εξέλιξη, αφού η πρόταση που είχε υποβληθεί στην Περιφέρεια Αττικής για ένταξη στο ΕΣΠΑ κρίθηκε ανώριμη.
Τα υφασμάτινα αντικείμενα απαιτούν ειδική φροντίδα.
Το φωτογραφικό υλικό του υπουργείου Πολιτισμού από τις εργασίες συντήρησης αναδεικνύει την πολυπλοκότητα, αλλά και τη σημασία της δουλειάς που έγινε τα προηγούμενα έτη. «Από το 2004 που τα κτίρια και το περιεχόμενό τους περιήλθαν στο υπουργείο Πολιτισμού ξεκίνησε ένας συνεχής αγώνας», εξηγεί στην «Κ» η Μαρία Μερτζάνη, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεότερων Μνημείων. «Ο προηγούμενος προϊστάμενος της υπηρεσίας μας, κ. Νικόλαος Μίνως, έφερε εις πέρας αυτό το σημαντικότατο έργο. Μέσα στο ανάκτορο υπήρχαν από την οικοσκευή και καθημερινά χρηστικά αντικείμενα έως πολύτιμοι πίνακες, από ξύλινα έπιπλα και έργα τέχνης μέχρι ηλεκτρικές συσκευές. Η βασική πρόκληση για τους συντηρητές ήταν η ποικιλία των υλικών και η ετερόκλητη κατάσταση στην οποία τα αντικείμενα βρίσκονταν. Από τα 50.000 αντικείμενα, περίπου 10.000 δέχθηκαν τις πρώτες σωστικές επεμβάσεις ώστε να σταθεροποιηθεί η κατάστασή τους και συσκευάστηκαν».
Συντήρηση πορτρέτου παιδιού που βρέθηκε στο ανάκτορο.
Για αρκετά χρόνια, ελάχιστα αντικείμενα απομακρύνθηκαν από τους χώρους του Τατοΐου, μόνο κάποιοι μεγάλης αξίας πίνακες. «Το 2015 δόθηκε εντολή να μεταφερθεί μεγάλος αριθμός αντικειμένων στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού στην Πλάκα (σ.σ.: είναι σήμερα κλειστό, καθώς βρίσκεται υπό μετεγκατάσταση). Η εντολή δόθηκε για την προστασία τους. Εμείς όμως διαφωνήσαμε με αυτή την απόφαση γιατί πιστεύουμε ότι η διάσπαση ενός συνόλου αντικειμένων δεν είναι σωστή και η μεταφορά τους ενέχει κινδύνους. Επιπλέον, τα αντικείμενα που μεταφέρθηκαν προέρχονταν από φυλασσόμενους χώρους και όχι από τα “κλειστά” κτίρια. Αναγνωρίζω βέβαια ότι αν είχε κάτι συμβεί στο Τατόι, θα είχαμε διαφορετική γνώμη».
Συντηρητές με ειδικές στολές δίνουν τις «πρώτες βοήθειες» σε ένα φόρεμα.
Μετά το 2012 οι εργασίες συντήρησης αντικειμένων και οι αναστηλωτικές εργασίες σταμάτησαν. Συστήθηκε μια επιτροπή, συζητήθηκαν αρκετά θέματα, ωστόσο δεν κατέστη δυνατόν να ξεκινήσει ένα νέο πρόγραμμα. «Για εμάς το Τατόι είναι ένας ωκεανός. Με δεδομένους τους περιορισμένους πόρους της υπηρεσίας και τη μεγάλη απόστασή του από την Αθήνα, οι δυνατότητες της υπηρεσίας μας είναι περιορισμένες. Πρόσφατα το ΥΠΠΟ υπέβαλε στην Περιφέρεια Αττικής μια πρόταση για ένταξη στο ΕΣΠΑ που περιλάμβανε εργασίες στο ανάκτορο και, ως υποέργο, τη συντήρηση διακοσμητικών στοιχείων του κτιρίου και ορισμένων βασικών κινητών αντικειμένων.
Φόρεμα αποθηκευμένο μετά τη συντήρηση.
Η πρόταση απορρίφθηκε ως ανώριμη. Τώρα με εντολή της υπουργού Λίνας Μενδώνη καταβάλλουμε τεράστια προσπάθεια για να υποβάλουμε νέα πρόταση», εξηγεί η κ. Μερτζάνη.
Η διαχείριση του Τατοΐου είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο ζήτημα. Εκτός από τον μεγάλο αριθμό αντικειμένων από το ανάκτορο που παραμένουν ασυντήρητα, άγνωστος αριθμός αντικειμένων παραμένει κλειστός σε ακόμα δύο κτίρια. «Το 2016 κάναμε μια ογκομέτρηση των αντικειμένων από το ανάκτορο και ενός από τα κτίρια για να καταλάβουμε τι μεγέθους κτίριο χρειαζόμαστε ώστε να διαχειριστούμε το σύνολο των κινητών αντικειμένων και να “απελευθερώσουμε” προς συντήρηση τα κτίρια. Σας τονίζω ότι στο Τατόι κρατάμε τα πάντα: όχι μόνο αυτά που ο κόσμος μπορεί να θεωρεί “πολύτιμα”, αλλά και τα απλά, καθημερινά αντικείμενα, όπως τα στρώματα, τα παλιά κλιματιστικά, ακόμα και τα σκουπίδια που βρέθηκαν. Εκτιμήσαμε λοιπόν ότι χρειάζονται περισσότερα από 3.500 τετραγωνικά μέτρα μόνο για αυτά που προέρχονται από δύο κτίρια, χωρίς δηλαδή τα αυτοκίνητα, τα σκάφη, τα μηχανήματα κ.λπ.».
Οι σκέψεις για νέο κτίριο και η Rolls Royce της τέως βασιλικής οικογενείας
Πού βρισκόμαστε σήμερα; «Η υπουργός μάς έχει ζητήσει να καταθέσουμε μια ρεαλιστική, κοστολογημένη και εφικτή πρόταση. Οι σκέψεις μας είναι πολλές. Μια σκέψη είναι να εκμεταλλευτούμε το κτίριο των στάβλων, όταν αδειάσει και αποκατασταθεί, όμως ο χώρος δεν επαρκεί. Να σημειώσω ότι δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οποιοδήποτε κτίριο, γιατί τα κτίρια στο Τατόι έχουν καθορισμένες από τον νόμο χρήσεις. Μια άλλη σκέψη ήταν να τοποθετηθεί προσωρινά ένα τολ (σ.σ.: ένα υπόστεγο όπως αυτά της αεροπορίας), το οποίο θα μπορούσε να εξυπηρετήσει μόνο την καταγραφή και εκκένωση, αλλά όχι την αποθήκευση. Μια άλλη σκέψη είναι να κατασκευαστεί ένα νέο κτίριο στο Τατόι, το οποίο θα λειτουργήσει παράλληλα ως κομμάτι της “εμπειρίας” της επίσκεψης, δηλαδή να μπορεί ο κόσμος να το επισκεφθεί και να δει –από απόσταση βεβαίως– τις εργασίες συντήρησης.
Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι εφόσον δεν υπάρχει χώρος στο Τατόι, πρέπει τα 3.500 τ.μ. να αναζητηθούν αλλού. Υπάρχουν όμως πολλά ζητήματα και με αυτή την επιλογή, από την εξεύρεση του χώρου και το κόστος ενοικίασης έως την καταλληλότητα και τη φύλαξή του. Προσωπικά εκτιμώ ότι τα αντικείμενα δεν πρέπει να φεύγουν από το Τατόι, η επιστήμη μάς επιβάλλει περιορισμούς ως προς τη μετακίνηση των αντικειμένων». Με δεδομένο ότι το Τατόι έχει βρεθεί ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης, οι πρώτες αποφάσεις αναμένεται να ληφθούν σύντομα.
Φωτογραφία από αναμνηστικό λεύκωμα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες (Μεσολυμπιάδα) του 1906 στην Αθήνα.
Διαφορετική διαχείριση απαιτείται για τα δέκα οχήματα που κηρύχθηκαν μνημεία το 2015, οκτώ αυτοκίνητα και δύο ηλεκτροκίνητα τρίκυκλα. Ανάμεσα σε αυτά βρίσκεται και η Rolls Royce που χρησιμοποιούνταν για τις επίσημες μετακινήσεις της τέως βασιλικής οικογένειας. «Δεν γνωρίζω άλλη περίπτωση αυτοκινήτων στην Ελλάδα που να κηρύχθηκαν νεότερα μνημεία. Επομένως είναι κάτι νέο για την υπηρεσία μας», λέει η κ. Μερτζάνη. «Εχει ήδη ξεκινήσει μελέτη για τη συντήρησή τους. Εχει γίνει τεκμηρίωση, έχουμε εντοπίσει τα αρχεία τους, τώρα συζητούμε αν τα αυτοκίνητα θα πρέπει να είναι λειτουργικά ή μόνο προς έκθεση. Αν τα αυτοκίνητα επιλεγεί να είναι λειτουργικά, τότε θα πρέπει να αντικατασταθούν κάποια μηχανικά τμήματα, δηλαδή να επέμβουμε στο προστατευόμενο αντικείμενο. Η συντήρηση των οχημάτων είναι ένα διεπιστημονικό θέμα με μεγάλο ενδιαφέρον». Αυτά είναι τα βασικά δεδομένα σήμερα για το Τατόι. Από πού ξεκινάει κανείς με μια τόσο πολύπλοκη υπόθεση; «Αν δεν λυθεί το πρόβλημα του χώρου και της αποθήκευσης, δεν μπορούν να ανοιχτούν άλλα κτίρια», εκτιμά η κ. Μερτζάνη.
«Κατά τη γνώμη μου, άμεση προτεραιότητα πρέπει να είναι η συντήρηση του συνόλου των αντικειμένων που προήλθαν από το ανάκτορο, ώστε να είναι ασφαλή και να δημιουργηθεί ένα απόθεμα για κινητές εκθέσεις. Προφανώς όσο μεγαλύτερη χρηματοδότηση υπάρχει, τόσο περισσότερες δυνατότητες θα έχουμε».
https://www.kathimerini.gr/
