Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αν η κυβέρνηση δεν μπορέσει αποτελεσματικά να ανακόψει, αναστρέψει ή ουσιαστικά παρεμποδίσει την περαιτέρω ανάπτυξη αυτής της τουρκικής πρόκλησης, η Άγκυρα θα καταγράψει μια ακόμη επιτυχία και θα προχωρήσει κατόπι στα επόμενα βήματα. Το γεωπολιτικό γεωτρύπανο της Τουρκίας δεν σταματά εδώ.
Θα προχωρήσει σταδιακά παρακάτω για να αλώσει κυριολεκτικά την κυπριακή ΑΟΖ. Να κουτσουρέψει και τραυματίσει την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας και να εδραιώσει ντε φάκτο την κυριαρχία της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ως διέξοδο η τουρκική πλευρά μάλλον θα συνεχίσει να προτείνει μεταξύ άλλων τη σύσταση κοινής επιτροπή με τους τουρκοκυπρίους για χειρισμό του θέματος και θα εκβιάζει και πιέζει προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν αποκλείεται σε κάποια φάση στην πορεία να βρει και θετικούς αποδέχτες ανάμεσα σε κυβερνήσεις τρίτων χωρών που αισθάνονται ως πονοκέφαλο το πρόβλημα αυτό.
Αν χρειαστεί η δραστηριότητα της θα φτάσει μέχρι τον πιο σκληρό πυρήνα της υπόθεσης αυτής που είναι η μετωπική πια αντιμετώπιση των εταιρειών που έχουν δανειοδοτηθεί και του ενδεχομένου οι χώρες απ’ όπου προέρχονται οι Οργανισμοί αυτοί να προβάλουν εκτός από πολιτικές αντιδράσεις και φυσική στρατιωτική παρουσία δείχνοντας πρόθεση προστασίας των συμφέροντα των εταιρειών τους. Κάτι που η Τουρκία θα λάβει σοβαρά υπόψη στους υπολογισμούς της πόσο περαιτέρω θα προχωρήσεις να εκβιάζει και απειλεί.
Τα ανωτέρω καταγράφονται σε εσωτερικό σημείωμα του Κυπριακού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών, που ετοιμάστηκε από την Δρ. Άριστο Αριστοτέλους στις 5 Μαΐου 2019, δύο μέρες μετά την ανακοίνωση των προθέσεων της Τουρκίας για γεωτρήσεις εντός της περιοχής θαλάσσιων συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το πλήρες σημείωμα και το περιεχόμενο του με άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία γύρω από το θέμα αυτό παρατίθενται πιο κάτω:
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Η Τουρκία πραγματοποίησε αυτές τις μέρες νέα πειρατική ενέργεια σε βάρος της Κ.Δ. Εισέβαλε στην Κυπριακή ΑΟΖ με γεωτρύπανο;
Οι Τουρκία στο θέμα αυτό έδειξε τις προθέσεις της από τότε που ανακοινώθηκε από τη Λευκωσία ότι με βάση μελέτες που είχαν γίνει, υπάρχουν κοιτάσματα φυσικού αερίου στη θαλάσσια περιοχή συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι τουρκικές αντιδράσεις εκδηλώθηκαν και με την οριοθέτηση της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με τις γειτονικές χώρες – δηλώνοντας ότι δεν την αναγνωρίζει - κατόπιν με τη διεξαγωγή ερευνών και τη δανειοδότη τεμαχίων σε ξένες εταιρείας όπως η TOTAL, η ENIκαι Exxon Mobil, για γεωτρήσεις και εκμετάλλευση.
Οι ενέργειες της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν πλήρως εναρμονισμένες με το διεθνές δίκαιο και αυτό είναι παραδεκτό γενικά από τη διεθνή κοινότητα, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον ΟΗΕ κλπ. Ωστόσο η Τουρκία με βάση δικών της ερμηνειών περί διεθνούς δικαίου και διαστρέβλωση στοιχείων, διεκδικεί μέρος της κυπριακής ΑΟΖ, υποστηρίζοντας ότι της ανήκει και ότι διάφορα άλλα τεμάχια είναι συνιδιοκτησία των δύο κοινοτήτων.
Η Άγκυρα το κατέστησε σαφές με λόγια και με πράξεις ότι είναι αποφασισμένη να υπερασπίσει τόσο τα δικά της συμφέροντά όσον και τα «δικαιώματα» των Τουρκοκυπρίων. Αυτό το έχει αποδείξει με τα εξής: Με τις κατά καιρούς παρενοχλήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως με την έκδοση διαφόρων NAVTEX
( προειδοποιήσεις προς πλοία για συνθήκες ασφάλειας) που κάλυπταν παράνομα θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου, με τις παράνομες ενέργειες του σκάφους «Μπαρμπαρός» για σεισμολογικές έρευνες και με αεροναυτικές ασκήσεις και παρεμπόδιση εργασιών σε τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ. Αποκορύφωμα ήταν ο εξαναγκασμός της ιταλικής εταιρείας ΕΝΙ τον Φεβρουάριο του 2018 από το πολεμικό ναυτικό της Τουρκία να μη προχωρήσει σε γεωτρήσεις στο τεμάχιο «Σουπιά» (τρία).
Με αυτή τη συμπεριφορά η Τουρκία καθίστατο μέρος του όλου ζητήματος σχετικά με τους ενεργειακού πόρους στην Ανατολική Μεσόγειο και μάλιστα σε βάρος της στρατιωτικά ανυπεράσπιστης Κυπριακής Δημοκρατίας.
Πόσο διαφορετική είναι από προηγούμενες ενέργειες η σημασία των τελευταίων τουρκικών προκλήσεων;
Η πρόσφατη τουρκική NAVTEX, που θα ισχύει από 3 Μαΐου μέχρι 3 Σεπτεμβρίου 2019 και οι ανακοινωθείσες προθέσεις της στο διάστημα αυτό για γεωτρήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ συνιστούν κλιμάκωση της τουρκικής προκλητικότητας. Το γεγονός αυτό δίνει μια νέα διάσταση στη δράσης της Τουρκίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτή δεν αποτελεί μόνο μια πειρατική ενέργεια ή απλή παραβίαση της θαλάσσια περιοχής συμφερόντων της Κύπρου. Όπως υπέδειξε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, η Τουρκία τώρα, με τον τρόπο αυτό, εισβάλλει κυριολεκτικά με το πλωτό γεωτρύπανο της, τον «Πορθητή», στη κυπριακή ΑΟΖ, υπό την κάλυψη του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, ανακοινώνοντας την πρόθεση της να αρχίσει γεωτρήσεις σε θαλάσσιο χώρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο κ. Αναστασιάδης υπογραμμίζοντας τη σημασία της ενέργειας αυτής της Τουρκίας, τη χαρακτήρισε ως «δεύτερη εισβολή».
Πώς κρίνονται οι διπλωματικές κινήσεις της κυβέρνησης της Κ.Δ. που καταγράφονται κυρίως μετά την εκδήλωση της νέας προκλητικής ενέργειας της Άγκυρας;
Η κυπριακή κυβέρνηση εκ των πραγμάτων ένεκα δυνατοτήτων δεν έχει επιλογή παρά να αντιμετωπίσει την τουρκική πολιτική και προκλητική συμπεριφορά με πολιτικά, διπλωματικά ή νομικά μέσα και όχι στρατιωτικά. Πολύ καλά κάνει και αναπτύσσει συνεργασίες με τις χώρες τις περιοχές με τις οποίες έχει οριοθετήσει την ΑΟΖ καθώς και με άλλα κράτη και μεγάλες δυνάμεις στα πλαίσια μιας «πολυεπίπεδης» εξωτερικής πολιτικής προσπαθώντας να εξασφαλίζει υποστήριξη στο κυρίαρχο δικαιώματος της νόμιμης κυβέρνησης της Κύπρου να αξιοποιήσει τους φυσικού και θαλάσσιους της πόρους, π.χ. στην προκειμένη περίπτωση το φυσικό της αέριο.
Όμως τα υπονοούμενα και οι υπερβολές για σκοπούς εσωτερικής κατανάλωσης και οι θριαμβολογίες ότι με τις συναντήσεις αυτές και την τετραμερή, τις κοινές διακηρύξεις και ιδιαίτερα με τις στρατιωτικές συμφωνίες ή τα μνημόνια που έχουν υπογραφεί για την παραχώρηση στρατιωτικών διευκολύνσεων έχει θωρακιστεί η Κύπρος και η Κυπριακή ΑΟΖ, αποδείχθηκαν με τις σημερινές ενέργειες της Άγκυρας κούφιες και μη σοβαρές. Αποδείχθηκε πόσο διατρητή είναι αυτή η λεγόμενη θωράκιση που φημολογείτο ότι επιτεύχθηκε στην κυπριακό λαό - αγνοώντας ότι μόνο απογοήτευση πιθανόν θα του προσφέρουν όταν θα έρθει η ώρα της δοκιμασίας όπως συνέβηκε στο παρελθόν με τους S-300, το ενιαίο αμυντικό δόγμα και την πυραυλολογία.
Πώς κρίνεται ο τρόπος που αντέδρασε η Κύπρος;
Καταρχήν τέτοιες κινήσεις ίσως θα έπρεπε αποτρεπτικά να γίνονταν πιο έγκαιρα, αφού οι πληροφορίες για τις κινήσεις της Τουρκίας δεν αποκρύβονταν. Αντίθετα τις διατυμπάνιζαν το προηγούμενο διάστημα με δηλώσεις ότι για την κάθε ενέργεια της Κ.Δ., θα γίνονταν αντίστοιχες ενέργειες από την Άγκυρα που επικαλείται την προστασία, ως εγγυήτρια των «δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων».
Επίσης οι όλοι χειρισμοί της υπόθεσης αυτής δίνουν ώθηση σε εύλογες απορίες και ερωτηματικά όπως τα εξής: Δεδομένου ότι η τουρκική ενέργεια κρίθηκε από την κυβέρνηση ως ισοδύναμη με «δεύτερη εισβολή», για ένα τόσο κρίσιμο θέμα δεν θα έπρεπε να είχε συνέλθει αμέσως είτε το Υπουργικό Συμβούλιο η κάποια Επιτροπή Διαχείρισης Κρίσεων ή μια ομάδα του Υπουργικού Συμβουλίου από τον Υπουργό Εξωτερικών, τον Υπουργό Άμυνας και το Υπουργό Ενέργειας ή και άλλους σχετικούς φορείς για αρχίσουν να επιλαμβάνονται του θέματος. Αντίθετα δινόταν η εντύπωση τουλάχιστο από το σύνολο του Υπουργικού ότι περίπου τίποτε το ασυνήθιστο δεν συνέβαινε.
Επίσης, γιατί πέρασαν τρεις ημέρες από την τουρκική ενέργεια για να την χαρακτηρίσει ο πρόεδρος «δεύτερη εισβολή»; Με αυτά τα δεδομένα δεν θα έπρεπε είχε συνέλθει αμέσως το Εθνικό Συμβούλιο αφού επρόκειτο για ένα τόσο σοβαρό θέμα όσο και μια εισβολή αντί να έχει συγκληθεί να συνεδριάσει δέκα ημέρες μετά την εκδήλωση της τουρκικής αυθαιρεσίας. Δεν θα έπρεπε το περιβόητο Συμβούλιο Γεωπολιτικής – αν βέβαια λειτουργούσε σωστά - να είχε μελετήσει από πριν το θέμα αυτό και να είχαν προτείνει τρόπους πρόληψης ή αντιμετώπισης της κατάστασης.
Υπάρχει βέβαια και το εξής πολύ σοβαρό κατά την άποψη μου που αφορά τις σχέσεις και την κοινή αντίληψη και αντιμετώπιση του θέματος από Κύπρο και Ελλάδα. Είναι προφανές από τις δηλώσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Υπουργού εξωτερικών της Ελλάδας ότι άλλα αντιλαμβάνεται και λέει η Λευκωσία και άλλα η Αθήνα - ότι δεν υπάρχει τουλάχιστον ικανοποιητικός συντονισμός ή συνεννόηση επί του προκειμένου. Γιατί δεν μπορεί από τη μια ο πρόεδρος να χαρακτηρίζει την τουρκική ενέργεια ως δεύτερη εισβολή και από την άλλη ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας να δηλώνει - την ίδια μέρα - ότι είναι απλώς συμβολικές τουρκικές αντιδράσεις ή αντιπερισπασμός στις επιτυχίες των συνεργασιών μας που θα καταλήξουν σε μπούμερανγκ εναντίον της!
Τι σημασία αποδίδεται στη κίνηση αυτή της Τουρκία από στρατηγικής σκοπιάς;
Είναι βασικά η απαρχή μιας νέας φάσης της τουρκικής αναθεωρητικής εξωτερικής πολιτικής και στρατηγικής στην Ανατολικής Μεσογείου και πέραν από αυτή - στη Μέση Ανατολή. Για την ανάπτυξη και επικράτηση του κυρίαρχου ρόλο της στην περιοχή σημαντικά στοιχεία για την Άγκυρα είναι ο έλεγχος επί του κυπριακού χώρου και ασφαλώς επί των θαλάσσιων πόρων της Κύπρου, π.χ. της ΑΟΖ που προσπαθεί να επιτύχει μέσω των διεκδικήσεων και των ενεργειών της , όπως και η υποβάθμιση της κρατικής οντότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι μια πολύ μεγάλης σημασία κίνηση της Τουρκίας που έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος από ότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται ή είναι αντιληπτό.
Σε τι τελικά αποσκοπεί με τη νέα ενέργεια της η Τουρκία;
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αν η κυβέρνηση δεν μπορέσει αποτελεσματικά να ανακόψει, αναστρέψει ή ουσιαστικά παρεμποδίσει την περαιτέρω ανάπτυξη αυτής της τουρκικής πρόκλησης, η Άγκυρα θα καταγράψει μια ακόμη επιτυχία και θα προχωρήσει κατόπι στα επόμενα βήματα. Το γεωπολιτικό γεωτρύπανο της Τουρκίας δεν σταματά εδώ. Θα προχωρήσει σταδιακά παρακάτω για να αλώσει κυριολεκτικά την κυπριακή ΑΟΖ. Να κουτσουρέψει και τραυματίσει την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας και να εδραιώσει ντε φάκτο την κυριαρχία της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ως διέξοδο η τουρκική πλευρά μάλλον θα συνεχίσει να προτείνει μεταξύ άλλων τη σύσταση κοινής επιτροπή με τους τουρκοκυπρίους για χειρισμό του θέματος και θα εκβιάζει και πιέζει προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν αποκλείεται σε κάποια φάση στην πορεία να βρει και θετικούς αποδέχτες ανάμεσα σε κυβερνήσεις τρίτων χωρών που αισθάνονται ως πονοκέφαλο το πρόβλημα αυτό.
Αν χρειαστεί η δραστηριότητα της θα φτάσει μέχρι τον πιο σκληρό πυρήνα της υπόθεσης αυτής που είναι η μετωπική πια αντιμετώπιση των εταιρειών που έχουν δανειοδοτηθεί και του ενδεχομένου οι χώρες απ’ όπου προέρχονται οι Οργανισμοί αυτοί να προβάλουν εκτός από πολιτικές αντιδράσεις και φυσική στρατιωτική παρουσία δείχνοντας πρόθεση προστασίας των συμφέροντα των εταιρειών τους. Κάτι που η Τουρκία θα λάβει σοβαρά υπόψη στους υπολογισμούς της πόσο περαιτέρω θα προχωρήσεις να εκβιάζει και απειλεί.
Τι άλλο μπορεί να κάνει η κυπριακή πλευρά;
Υπό τις συνθήκες η Λευκωσία δε έχει άλλη επιλογή παρά να επιδοθεί σε διπλωματική και πολιτική εκστρατεία για να υπάρξει όσο το δυνατό η μεγαλύτερη δυνατή υποστήριξη προς τη Κυπριακή Δημοκρατία και καταδίκη των τουρκικών ενεργειών. Να αξιοποιήσει κατά τρόπο μελετημένο τις διεθνείς της σχέσεις και ιδιαίτερα τη θέση της στην ΕΕ για να επιφέρει το μεγαλύτερο δυνατό κόστος σε τέτοιες ενέργειες της Τουρκίας και να πεισθεί ότι αν επιμένει στην προώθηση των στρατηγικών της σκοπών στην κυπριακή δεν θα είναι καθόλου εύκολο το εγχείρημα, προσδοκώντας έτσι αν όχι στην επιτυχημένη αποτροπή της τουλάχιστον στον περιορισμό της δράσης της.
Τέλος η επανέναρξη των συνομιλιών στο Κυπριακό είναι πολύ πιθανόν να είχε ανασταλτικές επιδράσεις στις ενέργειες αυτές της Τουρκίας. Αυτό όμως που θα είχε τις μεγαλύτερες προοπτικές επίλυσης του προβλήματος αυτού θα ήταν μέσω μιας λύσης στο Κυπριακό. Γι αυτό είναι προς το συμφέρον της Κύπρου και του λαού της να κάνει κάθε τι το δυνατό να επαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για εξεύρεση λύσης στο Κυπριακό.
Άριστος Αριστοτέλους
5/05/2019
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, 22/06/2019
